نقش پرتوهای کیهانی در پدید آمدن تلماسه‌های تیتان
تیتان، بزرگ‌ترین ماه سیاره‌ی کیوان (زحل)، پس از زمین تنها جایی در سامانه‌ی خورشیدی است که اقیانوس‌های مایع روی سطحش دارد، ولی به جز این، پهنه‌های بزرگ بیابان هم دارد که پوشیده از تلماسه (تپه‌ی ماسه‌ای) هستند. باور رایج بر اینست که مواد سازنده‌ی این تلماسه‌ها از آسمان به سطح باریده‌اند، ولی پژوهشی تازه نشان می‌دهد که این مواد می‌توانند همانجا روی سطح ساخته شده باشند.
تلماسه‌های تیتان در منطقه‌ی استوایی آن گسترده شده‌اند و بلندی‌شان در برخی جاها تا ۱۰۰ متر می‌رسد. عکس‌های فضاپیمای کاسینی ناسا نشان می‌دهد که این تلماسه‌ها دربردارنده‌ی مولکول‌های آلی تیره‌رنگی هستند که به گِرد زنجیره‌های بلندی از اتم‌های کربن ساخته شده‌اند.
مولکول‌های آلی را می‌توانیم در در جو انبوهِ تیتان هم ببینیم، چیزی که بسیاری از پژوهشگران را به این نتیجه رسانده که این مواد از جو بر روی سطح باریده‌اند. ولی رالف کایزر از دانشگاه هاوایی در مانوآ و همکارانش پی برده‌اند که این مواد می‌توانند روی خود سطح پدید آمده باشند، در فرآیندی که می‌تواند در اجرام دیگر هم رخ دهد، حتی در اجرامِ بدون جو.
کاسینی شناسه‌ی یخ استیلن را در همان مناطق تلماسه‌های تیتان پیدا کرد، از همین رو کایزر و گروهش آزمایشی را انجام دادند تا ببینند این یخ می‌تواند به روش شیمیایی به مولکول‌های آلیِ پیچیده تبدیل شود یا نه. آنها یخ استیلن را در آزمایشگاه با پرتوهایی پرانرژی همسان با پرتوهای کیهانی که در همه جای کهکشان هستند بمباران کردند، سپس یخ را گرما دادند تا جایی که فرازیده (تصعید) شد و توانستند همنهش (ترکیب) پایانی آن را تعیین کنند [هم‌ارز فارسیِ"تصعید" می‌شود "فرازش". این واژه‌ی مناسبی‌ست که به سادگی می‌توان از آن فعل هم ساخت-م].
آنها پی بردند که پرتوهای باریده بر یخ باعث واکنش شیمیایی در آن شده و مولکول‌های آلی‌ای که در تلماسه‌های تیتان می‌بینیم را پدید بیاورد. رالف لورنتز از دانشگاه جانز هاپکینز مریلند می‌گوید این مولکول‌ها همچنین به احتمال بسیار در جو هم ساخته می‌شوند، و بنابراین می‌توانند از آنجا هم بیایند.
به گفته‌ی کایزر، این فرآیند شاید در اجرام بدون جَوی مانند سیاره‌های کوتوله‌ی پلوتو و ماکی‌ماکی کارایی بیشتری هم داشته باشد، چنانچه در آنها هم نشانه‌های یخ آلی دیده شده.
لورنتز می‌گوید: «سخن آخر این که ما دقیقا نمی‌دانیم شن‌های این تلماسه‌ها از چه هستند و از کجا به آن منطقه رسیده‌اند.» شناخت ما از سطح تیتان بسیار اندک است، به همین دلیل ناسا می‌خواهد کاوشگر دراگون‌فلای را در سال ۲۰۲۶ به آنجا بفرستد. دراگون‌فلای که برای پاسخ به بسیاری از پرسش‌های ما درباره‌ی شیمی تیتان طراحی شده در سال ۲۰۳۴ بر جایی نزدیک این تلماسه‌ها خواهد نشست.
گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی ساینس اَدوَنسِز منتشر شده است.
--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
Titan - solar system - sand dune - Saturn - moon - NASA - Cassini spacecraft - organic molecul - carbon - atom - Ralf Kaiser - University of Hawai’i - Mānoa - acetylene - cosmic rays - galaxy - Ralph Lorenz - Johns Hopkins University - Maryland - dwarf planet - Pluto - Makemake - Dragonfly - Science Advances
منبع: نیوساینتیست
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر