توده پنبه‌ای که از یک ستاره به جا مانده

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در سال ۱۵۷۲ میلادی، ستاره‌شناس دانمارکی، تیکو براهه یکی از کسانی بود که متوجه پیدایش جرم درخشان تازه‌ای در صورت فلکی ذات‌الکرسی شد. تیکو با نشان دادن این که این "ستاره‌ی نو" در فاصله‌ای دورتر از ماه جای دارد، و کیهان فراتر از خورشید و سیاره‌ها توانایی تغییر و دگرگونی دارد، به آتش روشنفکری‌ای که کوپرنیک روشن کرده بود دامن زد.

اخترشناسان اکنون می‌دانند که ستاره‌ی نوی تیکو اصلا هم نو نبود و تازه پدید نیامده بود، بلکه نشانگر مرگ یک ستاره در انفجاری ابرنواختری بود، انفجاری آنچنان درخشان که می‌تواند از نور کل کهکشان هم بیشتر شود. ابرنواختر تیکو یک ابرنواختر از گونه‌ی "یکم ای" (Ia) بود. این گونه ابرنواخترها زمانی رخ می‌دهند که یک کوتوله‌ی سفید مواد را از همدمش می‌کشد، یا با آن ادغام می‌شود و به اندازه‌ای به جرم خود می‌افزاید که به انفجاری سهمگین می‌انجامد. در این انفجار، کوتوله‌ی سفید از هم می‌پاشد و پسماندهایش را به فضا می‌فرستد.

رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرای ناسا که در دو دهه‌ای که آغاز کارش می‌گذرد نماهای پرتو ایکس بیمانند بسیاری از پسماندهای ابرنواخترهای گوناگون ثبت کرده، این بار الگوی فریبنده‌ای از کپه‌های درخشان و بخش‌های کم‌نورتر را در پسماند ابر نواختر تیکو آشکار کرده است. 

ولی چه چیزی باعث پیدایش این انبوه گره‌ها در پی انفجار شده؟ آیا خود انفجار باعث این کپه کپه‌ها شده یا چیزی که پس از آن روی داده بوده؟

این تصویر تازه‌ی چاندرا سرنخ‌هایی به ما می‌دهد. دانشمندان برای نمایان‌تر کردن توده‌ها و سرشت سه‌بعدی تیکو دو محدوده‌ی باریک از انرژی پرتو ایکس را برگزیدند تا موادی از پسماند که دارند از زمین دور می‌شوند (سیلیسیوم، رنگ سرخ) و موادی که به این سو می‌آیند (باز هم سیلیسیوم، رنگ آبی) را از هم جدا کنند.

رنگ‌های دیگری که در تصویر دیده می‌شوند (زرد، سبز، آبی-سبز، نارنجی و بنفش) طیف گسترده‌ای از انرژی‌ها و عنصرهای گوناگون، و آمیزه‌ی جهت‌های گوناگون حرکت را نشان می‌دهند.

در این تصویر پیوندی تازه، داده‌های پرتو ایکس چاندرا با تصویری از ستارگان همان بخش آسمان که در طیف دیدنی (مریی) در پیمایش دیجیتالی آسمان (دی‌اس‌اس) گرفته شده پیوند داده شده‌اند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Danish - Tycho Brahe - constellation Cassiopeia - Copernicus - star - Moon - Sun - planet - supernova - galaxy - Type Ia - white dwarf - NASA - Chandra X-ray Observatory - X-ray - supernova remnant - silicon - Earth - element - optical - Digitized Sky Survey

منبع:nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان