جستجوی ۳۲ ساله برای یافتن یک ستاره نوترونی به سرانجام رسید

نمای نزدیک از همنهش‌های گوناگون در سامانه‌ی اس‌ان ۱۹۸۷ای: گاز مولکولی مونوکسید کربن به رنگ نارنجی نشان داده شده، گاز هیدروژن داغ به رنگ بنفش، و غبارهایی که ستاره‌ی نوترونی را در بر گرفته به رنگ آبی روشن.

اخترشناسان سرانجام توانستند یک ستاره‌ی نوترونی که بیش از ۳۰ سال در جستجویش بودند را پیدا کنند. در سال ۱۹۸۷، ستاره‌ای در یکی از کهکشان‌های همسایه دستخوش انفجاری ابرنواختری شد. هسته‌ی رمبیده و بی‌اندازه چگال این ستاره می‌بایست به شکل یک ستاره‌ی نوترونی از آن به جا می‌ماند، ولی تا به امروز هیچ کس نتوانسته بود آن را بیابد.

این ابرنواختر -با نام اس‌ان ۱۹۸۷ای- نزدیک‌ترین ابرنواختری بود که در بیش از ۴۰۰ سال گذشته دیده شده بود و از این نظر اهمیت ویژه‌ای برای اخترشناسان پیدا کرد. ا‌س‌ان ۱۹۸۷ای یا تنها ۱۹۸۷ای با فاصله‌ی ۱۶۳۰۰۰ سال نوری زمین، در ابر ماژلانی بزرگ رخ داد. فیل سیگن از دانشگاه کاردیف بریتانیا می‌گوید: «به طور معمول، [برای هر ابرنواختر] برق بسیار روشنی در یک کهکشان دوردست می‌بینیم، ولی نمی‌توانیم چیز چندانی از آنچه در پی رویداد پخش و گسترده می‌شود ببینیم. این واقعا نخستین بار بود که ابرنواختری به اندازه‌ی کافی نزدیک رخ داده بود که می‌توانستیم تا قلب آن را ببینیم.»

[این ابرنواختر نخستین و آخرین ابرنواختری بود که از زمان ساخته شدن تلسکوپ به راحتی با چشم نامسلح دیده شده-م]

عکسی که تلسکوپ فضایی هابل در سال ۲۰۱۰ از پسماند ابرنواختر ۱۹۸۷ای گرفت و موج شوکِ رو به گسترشی از مواد را نشان می‌داد که با برخورد به مواد پیرامون، آنها را داغ و برافروخته کرده.

ما مدت‌هاست می‌دانستیم که این انفجار می‌بایست یک ستاره‌ی نوترونی به جا گذاشته باشد، ولی تاکنون پشت گاز و غبار پنهان شده و کسی نتوانسته بود آن را بیابد. سیگن و همکارانش با بهره از آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) در پسماندهای این ابرنواختر چیزی که مانند شناسه‌های این ستاره‌ی نوترونی بود را دیده‌اند. گفتنی‌ست آلما آرایه‌ای از ۶۶ تلسکوپ رادیویی در شیلی است.

برداشت هنری: ستاره‌ی نوترونی که ابرهای غبار
پیرامون خود را از درون روشن کرده

آنها به کمک این رصدخانه‌ی پرقدرت توده‌ای از غبار را دیدند که درخشان‌تر و داغ‌تر از مناطق پیرامونش بود. این توده‌ی روشن درست در جایی‌ست که انتظار می‌رفت ستاره‌ی نوترونی باشد. سیگن می‌گوید: «ما توضیح‌های گوناگون را [برای این توده‌ی روشن] آزمایش کردیم، ولی فکر می‌کنیم محتمل‌ترین توضیح برایش اینست که ستاره‌ی نوترونی در دل آنست و دارد غبارهایش را گرم کرده و به درخشش وامیدارد.»

خود ستاره تنها چند ده کیلومتر قطر دارد، ولی پهنای توده‌ی غباری که آن را در بر گرفته شاید ۳۰ برابر پهنای سامانه‌ی خورشیدی باشد، از همین رو دیدن سرراست این ستاره‌ی نوترونی هنوز ناممکن است.

سیگن می‌گوید هنوز نمی‌توانیم خود ستاره‌ی نوترونی را به طور مستقیم ببینیم، ولی ۵۰ تا ۱۰۰ سال دیگر این غبارها به اندازه‌ی کافی پراکنده خواهند شد که ستاره‌ی نوترونی با وضوح و روشنی بیشتری از لابلایشان بدرخشد. در آن زمان خواهیم توانست آگاهی‌های بیشتری درباره‌ی این جرم نوزاد به دست آوریم، که به نوبه‌ی خود ما کمک خواهد کرد تا چگونگی تبدیل ستارگان معمولی به ابرنواختر و رخدادهای پس از آن را با جزییات بیشتری بشناسیم.

گزارش این دانشمندان در آستروفیزیکال جورنال منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

neutron star - galaxy - supernova - SN 1987A - Large Magellanic Cloud - Phil Cigan - Cardiff University - UK - Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - Chile - star - The Astrophysical Journal -  carbon monoxide - molecular - hydrogen - Hubble

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان