وویجر ۲ داده‌هایش از فضای میان‌ستاره‌ای را به زمین فرستاد

نقشه‌ی جایگاه وویجرهای ۱ و ۲. شوک پایانی (Termination Shock) مرزی درون سامانه‌ی خورشیدی است که در آن، سرعت بادهای خورشید ناگهان اُفت کرده و به زیرصوت می‌رسد. هورنیام (Heliosheath) هم فضای میان شوک پایانی و هورمرز است که در آن، ذرات کُندشده‌ی باد خورشیدی برای بیرون رفتن از هورسپهر و رویارویی با ذرات پرسرعت کیهانی بر روی هم انباشته می‌شوند.

فضاپیمای وویجر ۲ نخستین داده‌هایش از فضای میان‌ستاره‌ای را به زمین فرستاده. این فضاپیما که سال ۱۹۷۷ برای بررسی سیاره‌های بیرونیِ سامانه‌ی خورشیدی راهی فضا شده بود، در سال ۱۹۸۹ از کنار نپتون [بیرونی‌ترین سیاره‌ی شناخته شده‌ی سامانه‌ی خورشیدی-م] گذشت و سپس راهی بیرون، به سوی لبه‌ی سامانه‌ی خورشیدی شد. وویجر ۲ در سال ۲۰۱۸ از سامانه‌ی خورشیدی بیرون رفت و اکنون بخشی از نخستین سنجش‌هایش از فضای آن بیرون را برایمان فرستاده [خواندید: * خبر رسمی، وویجر ۲ هم از منظومه خورشیدی بیرون رفته و وارد فضای میان‌ستاره‌ای شده].

لبه‌ی سامانه‌ی خورشیدی به طور رسمی به نام هورمرز (مرز خورشیدی، heliopause) شناخته می‌شود، و جایی‌ست که ذراتِ دمیده شدهه از خورشید یا همان باد خورشیدی، پا به فضای میان‌ستاره‌ای می‌گذارند. وویجر ۲ تنها دومین فضاپیمایی‌ست که از هورمرز گذشته. پیش از او، وویجر ۱ در سال ۲۰۱۲ این کار را انجام داده بود [خواندید: * رسما تایید شد، وویجر نخستین نماینده انسان در فضای میان‌ستاره‌ای].

اکنون پژوهشگران با بررسی داده‌هایی که وویجر ۲ از گذشتن خود فرستاده به چند تفاوت میان داده‌هایی که او از هورمز و فضای بیرون گرد آورده بود با داده‌های وویجر ۱ پی برده‌اند. یکی این که به نظر می‌رسد به دلیل نازک‌تر و تنُک‌تر بودن هورمز در مسیر وویجر ۲، مرزی که از آن گذشته هموارتر و یکدست‌تر بوده است.

این کاوشگر داده‌ها و سنجش‌هایش را درست از آن سوی هورمرز فرستاده. استاماتیاس کریمیگیس از دانشگاه جانز هاپکینز در مریلند در این باره می‌گوید: «[در داده‌های وویجر ۲ می‌بینیم که] موادِ درون حباب خورشیدی که از هورمرز به بیرون نشت کرده‌اند تا فاصله‌ی ۱۷۰ میلیون کیلومتر در کهکشان پیش می‌روند، و این با چیزی که وویجر ۱ دیده بود بسیار تفاوت دارد. ذرات خورشیدی در جایی که وویجر ۱ از آن بیرون رفت بسیار کم از هورمرز به بیرون نشت می‌کردند.» در حقیقت، وویجر ۱ عملا موادی را دیده بود که از محیط میان‌ستاره‌ای به سامانه‌ی خورشیدی نفوذ می‌کردند.

یکی از دستگاه‌های علمی وویجر ۱ که پلاسمای پیرامون را اندازه می‌گرفت در زمان گذشتن فضاپیما از هورمرز خراب شده بود [ولی وویجر ۲ این دستگاهش در زمانِ گذشتن کار می‌کرد]، از همین رو وویجر ۲ توانست چیزهایی را ببیند که وویجر ۱ نتوانسته بود. از جمله‌ی این چیزها یک لایه درون هورمرز بود که به نظر می‌رسید پلاسما در آن انباشته و بسیار انبوه و چگال شده. همچنین یک لایه میان هورمرز و فضای میان‌ستاره‌ای که در آن، پلاسمای دو منطقه با هم آمیخته شده بودند.

با وجود آگاهی‌هایی که از وویجرها به دست آمده، هورمز همچنان تا حد بسیاری برای ما اسرارآمیز است: ما پیکره یا ساختار دقیق آن را نمی‌دانیم، تا اندازه‌ای به این دلیل که هر دو فضاپیما تقریبا در یک سمت از سامانه‌ی خورشید بیرون رفتند. کریمیگیس می‌گوید: «اینجا یک حباب کامل داریم که تنها از دو نقطه‌اش گذشته‌ایم. دو نمونه کافی نیست.»

این فضاپیماها هنوز می‌توانند داده‌ به زمین بفرستند. هر دوی آنها هنوز کار می‌کنند و سنجش‌هایی در فضای میان‌ستاره‌ای انجام می‌دهند، ولی احتمالا تا حدود ۵ سال دیگر سوختشان به پایان خواهد رسید. هنوز هیچ ماموریت دیگری برای فضای میان‌ستاره‌ای برنامه‌ریزی نشده.

گزارش دانشمندان در این باره در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Voyager 2 - planet - solar system - Neptune - heliopause - galaxy - Voyager 1 - Stamatios Krimigis - Johns Hopkins University - Maryland - Nature Astronomy

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان