خوشه‌های دوقلو و مهمان سبزشان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
این چ‌شم‌انداز دلپذیرِ پرستاره پهنه‌ای به اندازه‌ی چهار برابر قرص کامل ماه (حدود ۲ درجه) از آسمان را در صورت فلکی پهلوانانه‌ی شمالی برساووش می‌پوشاند.
این تصویر از پیوند سه نوردهی جداگانه‌ی تلسکوپی که در شب‌های ۲۴، ۲۶، و ۲۸ ژانویه انجام شده بودند درست شده و دو خوشه‌ی ستاره‌ای باز و پرآوازه‌ی اچ برساووش و خی برساووش را به همراه دنباله‌دار پان‌استارز (سی/۲۰۱۷ تی۲) در بر دارد. چنانچه می‌بینید، دنباله‌دار در این سه شب از چپ به راست چشم‌انداز جابجا می‌شد. [به خوشه‌ی باز ستاره‌ای خوشه‌ی ستاره‌ای کهکشانی یا galactic هم می‌گویند.]
این دو خوشه که با نام‌های ان‌جی‌سی ۸۶۹ (راست) و ان‌جی‌سی ۸۸۴ هم شناخته می‌شوند هر دو حدود ۷۰۰۰ سال نوری از زمین دورند و ستارگانی بسیار جوان‌تر و داغ‌تر از خورشید دارند.
فاصله‌ی دو خوشه از همدیگر تنها چند صد سال نوریست و بر پایه‌ی سن تک تک ستارگانشان، ۱۳ میلیون سال از زندگی هر دویشان می‌گذرد که نشان می‌دهد هر دو خوشه به احتمال بسیار از دل یک منطقه‌ی ستاره‌زایی پدید آمده‌اند.
دنباله‌دار پان‌استارز که در سال ۲۰۱۷، زمانی که هنوز در آن سوی مدار کیوان بود یافته شد، نخستین بارست که به بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی می‌اید و اکنون تنها کمی بیش از ۱۳ دقیقه‌ی نوری از سیاره‌ی زمین فاصله دارد.
اچ و خی برساووش با هم به نام "خوشه‌ی دوتایی" هم خوانده می‌شوند و هدفی بسیار خوب برای دوربین‌های دوچشمی‌اند و در آسمان‌های تاریک حتی با چشم نامسلح هم دیده می‌شوند.
ولی سی/۲۰۱۷ تی۲ شاید یک هدف تلسکوپی بماند. این دنباله‌دار که یکی از درخشان‌ترین دنباله‌دارهای پیش‌بینی شده‌ی سال ۲۰۲۰ است در اوایل ماه می از نزدیک‌ترین نقطه‌ی مدارش به خورشید خواهد گذشت.

-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
constellation of Perseus - open star cluster - galactic star cluster - h and Chi Persei - comet - PanSTARRS (C/2017 T2) - NGC 869 - NGC 884 - star - Sun - star-forming region - Saturn - solar system - planet - Earth - binoculars - Double Cluster - unaided eye

منبع: apod.nasa

باز هم گونه تازه‌ای از شفق‌های قطبی

شفق قطبی تلماسه‌ای بر فراز لاتیلای فنلاند
گونه‌ی تازه‌ای از شفق‌های قطبی در آسمان شمالگان دیده شده. شهروند-دانشمندانی که آن را یافته‌اند نامشان را "تلماسه‌ها" (The Dunes) گذاشته‌اند زیرا همانند تپه‌های شنی بیابان‌ها هستند. پژوهشنامه‌ای که در شماره‌ی ۲۸ ژانویه‌ی نشریه‌ی ای‌جی‌یو ادونسز منتشر شده این گونه‌ی تازه و فیزیک نامنتظره‌ی پدیدآورنده‌اش را توضیح می‌دهد.

شفق‌های تلماسه-مانند در یک دامنه‌ی باریکِ ارتفاع، میان ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتری بر فراز سطح زمین پدید می‌آیند، دامنه‌ای که بررسی آن بی‌ادازه دشوار است زیرا برای بالون‌های هواشناسی بیش از اندازه بالا است و برای موشک‌ها بیش از اندازه پایین.

مینا پالمروت، استاد فیزیک محاسباتی فضا در دانشگاه هلسینکی و نویسنده‌ی اصلی این پژوهش می‌گوید: «ما به دلیل دشوار بودنِ سنجش پدیده‌های هواشناسی در فرازای ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتری، گاهی آن را منطقه‌ی ignorosphere (ایگنوروسفر، نبین‌سپهر!) می‌خوانیم.»

بینندگان آسمان در شمالگان سال‌هاست این شفق‌ها را می‌بینند بی‌آنکه بدانند چیست. یک پیشرفت نامنتظره در ۸ اکتبر ۲۰۱۸ رخ داد، زمانی که چندین گروه در بخش گسترده‌ای از فنلاند این پدیده‌ها را به تصویر کشیدند. ماکسیم گراندین، پژوهشگر پسادکترا که در گروه پالمروت بود این عکس‌ها را بررسی کرد و با ترفند مثلث‌سازی (triangulation) هندسه‌ی این شفق‌های تلماسه‌ای را رمزگشایی کرد.

نتیجه: تلماسه‌ها در فرازای حدود ۱۰۰ کیلومتری هستند -درست در دل نبین‌سپهر- و طول موج ناب (خالص) و تکرنگی به اندازه‌ی حدود ۴۵ کیلومتر دارند.
برداشت هنری از یک گمانه‌ی میان‌سپهری که به دام یک موج‌بر در فرازای بالا افتاده
گروه پژوهشگران بر این باورند که این تلماسه‌ها یک گودال یا "گمانه‌ی میان‌سپهری" یا مزوسفری (mesospheric bore) هستند- گونه‌ای موج گرانشِ جَوی که از سطحِ زیرِ پا برمی‌خیزد و در یک موج‌برِ گرمایی در فرازای حدود ۱۰۰ کیلومتری به دام می‌افتد. هنگامی که ذرات باد خورشیدی بر این گودال می‌بارند، ساختار موج‌دار آن روشن و تابناک می‌شود.

یافتن این تلماسه‌ها می‌تواند به پژوهشگران امکان دهد تا نبین‌سپهر را به گونه‌ای که تاکنون نمی‌شد بررسی کنند. دیده‌بانی تلماسه‌ها می‌تواند موج‌ها و موج‌برهایی در مرز میان زمین و فضا که در گذشته پنهان بودند را آشکار کنند.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
aurora - Arctic - Dune - sand dune - AGU Advances - Earth - weather balloon - ignorosphere - Minna Palmroth - Computational Space Physics - University of Helsinki - Finland - Maxime Grandin - triangulation - monochromatic wavelength - mesospheric bore - gravity wave - thermal waveguide - solar wind

منبع: spaceweather

نوار کهکشان بر فراز چشمه آبگرم

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵.۲ مگ)
نه! راه شیری از تبخیر یک دریاچه پدید نیامده.
آبگیرِ آبیِ روشنی که اینجا می‌بینید با پهنای حدود ۱۰ متر، به نام سایلکس اسپرینگ (Silex Spring) شناخته می‌شود و در پارک ملی یلواستون در وایومینگ آمریکا جای دارد.
بخارهایی که از چشمه بر می‌خیزند گرمایشان را از اتاقک تفتال یا ماگمایی که در ژرفای زیر چشمه جای دارند و به نام تَفتگاه یا نقطه‌ی داغ یلواستون شناخته می‌شوند گرفته‌اند.
بخارها تصویر سیاره‌ی ناهید در آسمان را تار کرده و باعث شده به گونه‌ی نامعمولی بزرگ دیده شود.
در دوردست آسمان و بی‌ارتباط با این آبگیر، نوار مرکزی کهکشان راه شیری را می‌بینیم که کمانی بر این چشم‌انداز انداخته و از نور میلیاردها ستاره‌اش می‌درخشد.
این تصویر یک سراسرنما (پانوراما) است و از به هم پیوستن ۳ عکس که در ماه اوت گذشته گرفته شده بودند درست شده.
تفتگاه یلواستون در ۶۴۰ هزار سال پیش با پدید آوردن یک اَبَرآتشفشان، فورانی سهمگین به پا کرد و اگر باز هم چنین رفتاری از خود بروز دهد، بر بخش بزرگی از آمریکای شمالی تاثیر خواهد گذاشت.

-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
Silex Spring - Yellowstone National Park - Wyoming - USA - magma chamber - Yellowstone hotspot - Venus - central band - Milky Way Galaxy - star - supervolcanic eruption - North America

منبع: apod.nasa.gov

این فضاپیما چشم‌اندازی را به ما خواهد داد که تاکنون ندیده‌ایم: قطب‌های خورشید

* بر پایه‌ی برنامه‌ها، فضاپیمایی به نام "مدارگرد خورشیدی" (سولار اوربیتر، Solar Orbiter) که رازهایی تازه را درباره‌ی خورشید آشکار خواهد کرد در روز ۷ فوریه از کیپ کاناورال فلوریدا راهی فضا خواهد شد. 
این کاوشگر که دستاورد همکاری ناسا و اسا (سازمان فضایی اروپا) است نخستین کاوشگر خورشیدگرد نیست (تاکنون چندین نمونه در مدار خورشید داشته‌ایم و کاوشگر خورشیدی پارکر هم چندی‌ست راهی آنجا شده)، ولی مدارگرد خورشیدی با پرواز بر فراز قطب‌های خورشید چشم‌اندازی را به ما خواهد داد که پیش از این هرگز ندیده‌ایم. [گفتنی‌ست پارکر چندین ماهست روانه‌ی فضا شده و داده‌های خوبی هم به زمین فرستاده، ولی برای رسیدن به مدار پایانی‌اش سال‌ها در راه خواهد بود. اینجا بخوانید: * پارکر برای رسیدن به خورشید راه بی‌اندازه دشواری در پیش دارد، ولی چرا؟]

نیکولا فاکس از ناسا در گفتگویی که روز ۲۷ ژانویه انجام شد گفت: «به باور ما بالا و پایین خورشید باید تفاوت چشمگیری با میانه‌ی آن داشته باشند، ولی هرگز تصویرهای روشنی از آنها نداشته‌ایم.»«ما می‌دانیم که این [کاوشگر] داده‌هایی بی‌سابقه را از خورشید به ما خواهد داد، با نماهایی باورنکردنی از قطب‌ها.»

قطب‌های خورشید جایگاه ماطق غول‌پیکری به نام حفره‌های تاجی است که خنک‌تر و کم‌چگال‌تر از پیرامونند. ذرات باردار که از درون خورشید می‌آیند از راه همین حفره‌ها بیرون می‌زنند، و مدارگرد خورشیدی این فرآیند را در عمل خواهد دید.

یانیس زوگانلیس در سازمان فضایی اروپا هم گفت: «کاری که ما می‌خواهیم با مدارگرد خورشیدی انجام دهیم اینست که بفهمیم خورشید چگونه محیطِ پیوسته در تغییرِ فضای درون سامانه‌ی خورشیدی را می‌سازد و مهار می‌کند.»«هنوز رازهای بنیادینی درباره‌ی خورشیدمان وجود دارد که ناگشوده مانده‌اند.»

امید می‌رود این دیدگاهِ نزدیک [که مدارگرد خورشیدی به ما خواهد داد] در پیش‌بینی توفان‌های خورشیدی و فوران‌هایی که هر از گاهی رخ می‌دهند و ذراتی را به سوی زمین می‌فرستند به ما کمک کند. این ذرات می‌توانند به ماهواره‌ها آسیب برسانند، و شراره‌های خورشیدی اگر به اندازه‌ی کافی بزرگ باشند می‌توانند حتی شبکه‌های برق را را از کار بیندازند. کریس سن‌سیر از ناسا می گوید: «بیشتر پژوهشگران بر این باورند که کلیدِ شناختِ میزان شدتِ چرخه‌ی بعدیِ فعالیت خورشیدی را نخست در قطب‌ها خواهیم دید.»

مدارگرد خورشیدی چهار تلسکوپ برای عکس گرفتن، و نیز شش دستگاه دیگر برای سنجش محیط پیرامون خود دارد. اگر همه چیز درست پیش برود، این کاوشگر نخستین گذرِ نزدیکش از کنار خورشید را در فوریه‌ی ۲۰۲۱ انجام خواهد داد. در آن هنگام فاصله‌اش به اندازه‌ی نصف فاصله‌ی زمین-خورشید خواهد بود، و در اکتبر ۲۰۲۲ از این هم نزدیک‌تر خواهد شد.

فضاپیما در همه‌ی این مدت از گرانش ناهید کمک می‌گیرد تا از صفحه‌ی سامانه‌ی خورشیدی بیرون رفته و بالا و بالاتر برود و سرانجام بتواند به بالا و پایین خورشید برسد و قطب‌هایش را ببیند. سن‌سیرمی‌گوید: «هفت سال دیگر نخستین تصویرهای روشن از قطب خورشید را خواهید دید.» اگر همه چیز بر پایه‌ی برنامه پیش برود خواهیم توانست باد خورشیدی را ببینیم که از حفره‌های روی قطب‌ها بیرون می‌وزد و شیوه‌ی کارکرد آن را آشکار خواهد کرد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Solar Orbiter - sun - Cape Canaveral - Florida - European Space Agency - NASA - Parker Solar Probe - pole - Nicola Fox - coronal hole - charged particle - Yannis Zouganelis - solar storm - Earth - solar flare - solar activity cycle - Chris St. Cyr - Venus - plane - solar wind

بچه قورباغه‌های ارابه‌ران

دلیل این همه آشوب و هیاهو در سحابی بچه قورباغه چیزی نیست به جز ستاره‌زایی!
سحابی گسیلشی غبارآلود بچه قورباغه (آی‌سی ۴۱۰) با فاصله‌ی حدود ۱۲۰۰۰ سال نوری از زمین، در صورت فلکی شمالی ارابه‌ران جای دارد. این ابر برافروخته بیش از ۱۰۰ سال نوری پهنا دارد و بادها و پرتوهای ستارگان خوشه‌ی باز ان‌جی‌سی ۱۸۹۳ که در دلش است با پس زدن گاز و غبارش، آن را تراشیده و نقش‌هایی در آن پدید آورده‌اند.
ستارگان درخشان و نوزاد این خوشه که در جای جای این سحابی ستاره‌زا دیده می‌شوند، همگی با هم حدود ۴ میلیون سال پیش از دل همین ابر میان‌ستاره‌ای به دنیا آمده‌اند.
نزدیک مرکز تصویر دو جریان مواد به شکل بچه قورباغه که از جاهای دیگر سحابی چگال‌ترند و دُمشان رو به بیرون از مرکز سحابی کشیده شده‌ به چشم می‌خورد.
این بچه‌قورباغه‌های کیهانی خودشان جایگاه ستاره‌زایی‌های تازه در آی‌سی ۴۱۰ هستند و درازای هر یک به حدود ۱۰ سال نوری می‌رسد.
تصویری که اینجا می‌بینید در نور فروسرخ و با بهره از ماهواره‌ی کاوشگر پیمایشی میدان-گسترده‌ی فروسرخ ناسا (وایز، WISE) گرفته شده.

-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
Tadpole nebula - star formation - IC 410 - constellation of the Charioteer - Auriga - stellar wind - open star cluster - NGC 1893 - star - tadpole - infrared - NASA - Wide Field Infrared Survey Explorer - WISE

منبع: apod.nasa.gov

بخار شدن دنباله‌دار ۶۷پی

دُم دنباله‌دارها از کجا می‌آید؟
روی هسته‌ی دنباله‌دارها جای آشکاری که فواره‌های سازنده‌ی دُم از آن بیرون می‌زنند وجود ندارد.
یکی از بهترین نماهایی که تاکنون از این فواره‌ها ثبت شده را در این تصویرِ دنباله‌دار ۶۷پی/چوریموف-گراسیمنکو (دنباله‌دار سی‌جی یا ۶۷پی) می‌بینیم؛ این عکس در سال ۲۰۱۵، توسط فضاپیمای روزتای سازمان فضایی اروپا که از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ در مدار پیرامون این دنباله‌دار بود گرفته شد.
این تصویر توده‌هایی از گاز و غبار را نشان می‌دهد که دارند از چندین جای هسته‌ی دنباله‌دار ۶۷پی بیرون می‌زنند. در آن هنگام، این دنباله‌دار داشت به خورشید نزدیک می‌شد و گرما می‌گرفت.
دنباله‌دار ۶۷پی از دو لوب تشکیل شده بود- یک لوب بزرگ به پهنای دود ۴ کیلومتر و یک لوب کوچک به پهنای حدود ۲.۵ کیلومتر که با گردنه‌ای باریک به هم پیوسته بودند.
بررسی‌ها نشان می‌دهند که تبخیری که باعث بیرون زدن فواره‌های گاز و یخ از سطح دنباله‌دار می‌شود باید زیر سطح دنباله‌دار رخ بدهد.
دنباله‌دار ۶۷پی در هر یک از مدارهای ۶.۴۴ ساله‌اش حدود یک متر از شعاعش را با این فواره‌ها از دست می‌دهد، آهنگی که سرانجام به نابودی این دنباله‌دار در تنها چند هزار سال خواهد انجامید.
فضاپیمای روزتا در سال ۲۰۱۶ در عملیاتی برنامه‌ریزی شده، با یک برخورد مهارشده خود را به سطح دنباله‌دارش کوباند و ماموریتش را به پایان رساند.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
comet tail - ESA - Rosetta spacecraft - Comet 67P/Churyumov-Gerasimenko - Comet CG - Sun - Comet 67P

منبع: apod.nasa

درخشش ۱۶۰۰ برابری در یک منظومه خون‌آشام

* بررسی تازه‌ای که روی بایگانی داده‌های فضاپیمای کپلر ناسا انجام شده پرده از یک اَبَر-برون‌ریزی نامعمول در یک نواختر کوتوله که تاکنون ناشناخته بود برداشته. این سامانه در کمتر از یک روز تا ۱۶۰۰ برابر درخشان‌تر شد و سپس به آهستگی رو به تاریکی رفت.
برداشت هنری از سامانه‌ی نویافته‌ی نواختر کوتوله که در آن، یک کوتوله‌ی سفید دارد مواد پیکر‌ه‌ی همدمش که یک کوتوله‌ی قهوه‌ای است را می‌مکد. مواد در یک قرص برافزایشی انباشته می‌شوند تا به یک نقطه‌ی اوج می‌رسند و باعث افزایشی ناگهانی در درخشش می‌شوند. دانشمندان با بررسی داده‌های کپلر یک افزایش شدتِ آعسته و ناشناخته را که پیش‌تر دیده نشده بود دیدند که به دنبالش، یک ابر-برون‌ریزی رخ داد و روشنایی سامانه را تا ۱۶۰۰ برابر بالا برد. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵ مگ)
این سامانه دو عضو دارد: یک کوتوله‌ی سفید و یک کوتوله‌ی قهوه‌ای به جرم یک دهم آن. کوتوله‌ی سفید هسته‌ی به جا مانده از یک ستاره‌ی خورشیدسانِ پیر است و جرمی نزدیک به جرم خورشید را در کره‌ای به اندازه‌ی زمین جا داده. کوتوله‌ی قهوه‌ای جرمی میان ۱۰ تا ۸۰ برابر مشتری دارد و کوچک‌تر از آنست که همجوشی هسته‌ای در آن انجام شود.

این کوتوله‌ی قهوه‌ای هر ۸۳ دقیقه یک بار کوتوله‌ی سفید را دور می‌زند و فاصله‌اش از آن ۴۰۰ هزار کیلومتر است -تقریبا هم‌اندازه‌ی فاصله‌ی زمین و ماه. آنها به اندازه‌ای به هم نزدیکند که کوتوله‌ی سفید با گرانش نیرومندش مواد را از کوتوله‌ی قهوه‌ای جدا کرده و مانند یک خون‌آشام شیره‌ی جانش را می‌مکد. این مواد جداشده که مارپیچ‌وار به سوی کوتوله‌ی سفید می‌روند یک قرص برافزایشی پیرامون آن ساخته‌اند.

این از شانس محض بود که به هنگام ابر-برون‌ریزیِ این سامانه و درخشان شدنِ ۱۰۰۰ برابری‌اش، کپلر داشت درست همانجا را نگاه می‌کرد. در حقیقت کپلر تنها دستگاهی بود که می‌توانست آن را ببیند زیرا در آن هنگام از دید تلسکوپ‌های روی زمین، آن سامانه بیش از اندازه به خورشید نزدیک بود. آهنگ سریعِ تصویربرداری کپلر که هر ۳۰ ثانیه داده گرد می‌آورد برای ثبت همه‌ی جزییات این برون‌ریزی امری کلیدی بود.

این داده‌ها در بایگانی کپلر پنهان مانده بود تا این که گروهی به رهبری رایان ریدن-هاپر از بنیاد علمی تلسکوپ فضایی در بالتیمور مریلند و دانشگاه ملی استرالیا در کانبرا آن را شناسایی کرد. او می‌گوید: «ما به طور ویژه در جستجوی یک ابر-برون‌ریزی نبودیم. ما در پی هر گونه پدیده‌ی گذرایی بودیم.»

کپلر کل رویداد را ثبت کرد: افزایشی آهسته در درخشش و در پی آن، یک شدت گرفتن سریع. درخشش ناگهانی در نظریه‌ها پیش‌بینی شده بود ولی آغاز شدنِ آهسته‌ی آن یک راز بود. نظریه‌های استاندارد برای فیزیکِ قرص‌های برافزایشی این پدیده را که سپس در ابر-برون‌ریزیِ دو نواختر کوتوله‌ی دیگر هم دیده شد پیش‌بینی نمی‌کنند.

ریدن-هارپر می‌گوید: «این سامانه‌های نواختر کوتوله دهه‌هاست که بررسی می‌شوند، بنابراین دیدن چیزی تازه در آنها بسیار پرسش‌برانگیز است. ما قرص‌های برافزایشی را همه جا می‌بینیم، از ستارگان نوزاد گرفته تا ابرسیاهچاله‌ها، از همین رو شناخت آنها اهمیت بسیاری دارد.»

بر پایه‌ی نظریه‌ها، یک ابر-برون‌ریزی زمانی به پا می شود که قرص برافزایشی به یک نقطه‌ی اوج می‌رسد. این قرص با برافزایش مواد، بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود تا جایی که لبه‌های بیرونی آن وارد یک بازآوایی (رزنانس) گرانشی با کوتوله‌ی قهوه‌ای می‌شوند [کوتوله‌ی قهوه‌ای در مدار کوتوله‌ی سفید در گردش است]. این می‌تواند به یک ناپایداری گرمایی دامن بزند و باعث شود دمای قرص بیش از اندازه بالا برود. در حقیقت رصدها نشان دادند که دمای قرص از حدود ۵۳۰۰-۲۷۰۰ درجه‌ی سانتیگراد در حالت معمولی به دمای ۱۱۷۰۰-۹۷۰۰ درجه در زمانِ اوجِ ابر-برون‌ریزی رسید.

این گونه از سامانه‌های نواختر کوتوله به نسبت کمیابند و تنها حدود ۱۰۰ نمونه از آنها شناسایی شده. میان برون‌ریزی‌های هر یک از آنها می‌تواند سال‌ها یا دهه ها فاصله بیفتد، از همین رو دیدن یکی از آـنها در عمل کار دشواریست.

آرمین رست، یکی از نویسندگان این پژوهش از بنیاد علمی تلسکوپ فضایی می‌گوید: «دیدن این جرم امید ما را برای دیدن رویدادهای از این هم کمیاب‌تر که در داده‌های کپلر پنهان شده‌اند بالا می‌برد.»

این گروه می‌خواهند برای یافتن پدیده‌های گذرای دیگر به واکاوی داده‌های کپلر ادامه دهند و همچنین به سراغ داده‌های یک فراسیاره‌یاب دیگر، یعنی ماهواره‌ی پیمایش فراسیاره‌های گذرنده‌ی ناسا (تس) هم بروند.

پیتر گارناویچ از دنشگاه نوتردام ایندیانا می‌گوید: «رصدهای پیوسته‌ی کپلر/کی۲، و اکنون هم تس از این سامانه‌های ستاره‌ایِ پویا (دینامیک) به ما اجازه می‌دهد تا آغازین‌ترین ساعت‌های برون‌ریزی، یک دامنه‌ی زمانی که دستیابی به آن با رصدخانه‌های زمینی تقریبا ناشدنی است را بررسی کنیم.»

یافته‌های این دانشمندان در ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
NASA - Kepler spacecraft - outburst - dwarf nova - star system - white dwarf - brown dwarf - core - Sun - Earth - Jupiter - nuclear fusion - Moon - accretion disk - Ryan Ridden-Harper - Space Telescope Science Institute - STScI - Baltimore - Maryland - Australian National University - Canberra - Australia - supermassive black hole - resonance - Armin Rest - exoplanet - Transiting Exoplanet Survey Satellite - TESS - K2 - Peter Garnavich - University of Notre Dame - Indiana - Monthly Notices of the Royal Astronomical Society

منبع: nasa

تپه‌ها، بلندی‌ها، و رد چرخ‌ها روی مریخ

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
گاهی حتی خودروهای روی سیاره‌ی بهرام (مریخ) هم برای ستودن و لذت بردن از چشم‌انداز توقف می‌کنند.
اواخر نوامبر گذشته، خودروی کنجکاوی درنگی کرد تا از محیط تحسین‌برانگیز پیرامونش عکس بگیرد. یکی از این چشم‌اندازهای ستودنی که اینجا درست پیشِ روی کنجکاویست، "سنترال بیوت" یا تختال مرکزی بود، یک تپه‌ی شگفت‌انگیز با رویه‌ی تخت که کنجکاوی درست چند روز پیش آن را بررسی کرده بود.
سمت راست آن، در پیش‌زمینه‌ی دور، ستیغ پنج کیلومتری شارپ دیده می‌شود، کوه مرکزی دهانه‌ی گیل که کنجکاوی از ۲۰۱۲ تاکنون سرگرم کاوش در آن است.
کوهِ پوشیده از سولفاتِ شارپ در این تصویرِ رنگی شده، با فیلتر سرخ، به رنگ بسیار روشن دیده می‌شود.
کنار لبه‌ی سمت چپ تصویر، جایی که سایه‌ی تیره بر آن افتاده دامنه‌ی جنوبی "پشته‌ی ورا روبین" است، یک بلندی که کنجکاوی در گذشته آن را بررسی کرده بود.
میان این پشته و آن تختال رد چرخ‌های کنجکاوی دیده می‌شود که تا بیرون از چارچوب ادامه یافته.
گفتن ندارد که آنچه در پیش‌زمینه دیده می‌شود چشمان بشر در سیاره‌ی سرخ است: خود خودروی روباتیکِ کنجکاوی.
اگر همه چیز به خوبی پیش برود، ناسا در اواخر امسال خودرویی دیگر -و بنابراین چشم‌هایی بیشتر- روی سیاره‌ی سرخ خواهد داشت. هر یک از شما می‌توانید در نامگذاری این خودرو همکاری کنید، هرچند که امروز آخرین روزِ این رای‌گیری است. 
اینجا رای بدهید:

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Curiosity rover - Mars - Central Butte - Mount Sharp - Gale crater - sulfate - Vera Rubin ridge - NASA

منبع: apod.nasa

مریخ ۱۵ میلیون سال دیرتر از آنچه می‌پنداشتیم ساخته شده

سیاره‌ی بهرام (مریخ) احتمالا تولدی دیرهنگام داشته است. شواهد به دست آمده از شهاب‌سنگ‌هایی که بر روی زمین افتاده‌اند نشان می‌دهد که شکل‌گیری بهرام احتمالا ۱۵ میلیون سال بیش از آنچه می‌پنداشتیم به درازا کشیده بوده.
هنگامی که یک سیارک یا دنباله‌دار به سطح بهرام کوبیده می‌شود، سنگ‌هایی به فضا پرتاب می‌‌شود که می‌توانند سر از زمین در آورده و به شکل شهاب‌سنگ‌هایی بر آن بیفتند. بررسی این سنگ‌ها نشانگر گوناگونی‌های بسیار زیادی در همنهش آنها بوده، به ویژه در میزان عنصرهای به اصطلاح "آهن-دوست"ی مانند تنگستن،عنصری که گرایش (تمایل) دارد در زمان پیدایش سیاره‌ها، در جوانی آنها، به سوی هسته‌های آهنی‌شان پایین برود.

تنگستن برای اندازه‌گیری سن بهرام بسیار مهم است- ما از بود یا نبود آن در سنگ‌ها بهره می‌گیریم تا بفهمیم سیاره چه زمانی ساخته شده. اگر بیرون از هسته باشد، می‌تواند نشانه‌ی سریع بودنِ روند پیدایش سیاره باشد. نبودش هم نشانگر روند پیدایش آهسته‌تر است. بر پایه‌ی بررسی‌های گذشته روی تنگستنِ شهاب‌سنگ‌های مریخی، این سیاره به سرعت ساخته شده بوده، در کمتر از پنج میلیون سال پس از پیدایش سامانه‌ی خورشیدی.

ولی این احتمال هست که تنگستنِ بررسی‌های گذشته توسط سیارک‌ها به سیاره‌ی بهرام آورده شده باشند، که بدین معناست که این نمونه‌های شهاب‌سنگی ما را گمراه کرده بوده‌اند. برای یافتن پاسخ، سیمونه مارکی از بنیاد پژوهش جنوب باختر در کلرادو به همراه همکارانش شبیه‌سازی‌هایی از برخورد به بهرام اجرا کردند تا ببینند عنصرهای آهن-دوست در شهاب‌سنگ‌های مریخی دقیقا از کجا آمده‌اند.

شبیه‌سازی‌هایی که در آنها سیاره‌ی به دست آمده شهاب‌سنگ‌هایی با همنهش‌های دیده شده تولید می‌کرد شبیه‌سازی‌هایی بودند که در آنها برخوردهایی با یک تا سه سنگ غول‌پیکر، به بزرگیِ چند درصد از جرم کنونی بهرام رخ می‌داد. مارکی میگوید: «اساسا نیمی از سیاره [در اثر برخورد] به فضا پرتاب شده و بخش بزرگی از گوشته ذوب و یا بخار می‌شد.»

هنگامی که بهرام جوان پس از هر یک از این برخوردها خود را بازسازی می‌کرد، عنصرهایی هم از آن جرمِ برخوردگر در نزدیک‌ترین جاها به نقطه‌ی برخورد در آن گنجانده می‌شد، از جمله عنصر تنگستن. و این گوناگونیِ همنهش‌هایی را که در شهاب‌سنگ‌ها دیده‌ایم توضیح می‌دهد. مارکی می‌گوید: «شاید آن برخوردها واقعا سنجش‌های ما را به هم ریخته بوده‌اند.»

او می‌گوید ماموریت‌های آینده برای آوردن نمونه‌های بهرام به زمین می‌توانند به ما کمک کنند تا بفهمیم این سیاره واقعا چگونه و چه زمانی ساخته شد: «اگر نمونه سنگ‌های بیشتری داشتیم قطعا می‌توانستیم شناخت بهتری پیدا کنیم.»

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی ساینس ادونسز منتشر شده.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Mars - meteorite - Earth - asteroid - comet - iron - element - tungsten - planet - core - solar system - Simone Marchi - Southwest Research Institute - Colorado - Science Advances

کهکشان غول‌پیکر "روبین"

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
در پیش‌زمینه‌ی این تصویر تلسکوپ فضایی هابل ستارگان درخشان با تیزی‌های پراش از کهکشان راه شیری خودمان در صورت فلکی شمالی و پهلوانانه‌ی برساووش را می‌بینیم.
تلسکوپ بر زمینه‌ی پشت این ستارگان کانونی شده و نمای روشنی از یک کهکشان مارپیچی غول‌پیکر به نام یوجی‌سی ۲۸۸۵ در فاصله‌ی حدود ۲۳۲ میلیون سال نوری نشان می‌دهد.
پهنای این کهکشان تقریبا ۸ برابر پهنای کهکشان راه شیری، یعنی حدود ۸۰۰ هزار سال نوریست و حدود ۱ تریلیون ستاره را در بر دارد که تقریبا ۱۰ برابر شمار ستارگان کهکشان ماست.
یوجی‌سی ۲۸۸۵ یکی از کهکشان‌هایی‌ست که در پژوهشی برای شناخت چگونگی رشد کهکشان‌ها و رسیدنشان به چنین ابعاد غول‌آسایی به کار رفته، و نیز یکی از کهکشان‌ها در پژوهش پیشگامانه‌ی اخترشناس، ورا روبین روی چرخش کهکشان‌های مارپیچی بود.
پژوهش این بانو نخستین کاری بود که به گونه‌ای قانع‌کننده، حضور برترِ (غالب) ماده‌ی تاریک در کیهان را نشان داد [ورا روبین نشان داد بخش‌های بیرونی کهکشان‌ها بسیار سریع‌تر از چیزی که بتوان با بهره از کل محتوای ستاره، گاز و غبار آنها، و قانون گرانش نیوتن یا اینشتین توضیح داد [به گرد هسته‌ی کهکشان] می‌چرخند].

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Hubble Space Telescope - star - constellation Perseus - Milky Way galaxy - UGC 2885 - spiral galaxy - Vera Rubin - dark matter

منبع: apod.nasa

گره از راز ابرنواختر فرادرخشان سال ۲۰۰۶ گشوده شد

ابرنواختر اس‌ان ۲۰۰۶جی‌وای درخشان‌ترین و پرانرژی‌ترین انفجار ستاره‌ای بود که تا آن زمان در سال ۲۰۰۶ دیده می‌شد. چارچوب بالا یک برداشت هنری از اس‌ان ۲۰۰۶جی‌وای را آنگونه که از نزدیک دیده می‌شد نشان می‌دهد. چارچوب پایین سمت چپ یک تصویر فروسرخ است که در رصدخانه‌ی لیک از کهکشان ان‌جی‌سی ۱۲۶۰ که میزبان این ابرنواختر بود گرفته شد. چارچوپ پایین سمت راست تصویر پرتو X از همین میدان دید را نشان می‌دهد که توسط رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرای ناسا گرفته شده بود.
گویا سرانجام گره از راز یک انفجار شگفت‌انگیز ستاره‌ای که سال ۲۰۰۶ دیده شده بود گشوده شده است. آن ابرنواختر که "اس‌ان ۲۰۰۶جی‌وای" (SN 2006gy) نام گرفت، درخشان‌ترین ابرنواختری بود که تا آن زمان دیده شده بود، و از آن هنگام تاکنون پژوهشگران در تلاش برای یافتن چرایی آن بوده‌اند. اکنون شاید به راه حلی دست یافته باشند.

اندرس ژکستران از بنیاد اخترفیزیک ماکس پلانک در آلمان می‌گوید: «این [ابرنواختر] از آغاز مایه‌ی شگفتی بود زیرا به گونه‌ای باورنکردنی درخشان بود و انرژی بسیار هنگفتی می‌گسیلید، بیش از ۱۰۰ برابر یک ابرنواختر معمولی.» یک سال بعد که گروهی از پژوهشگران نور این ابرنواختر را بررسی کردند شگفتی از این هم بیشتر شد، تا حدی که برخی پژوهشگران آن را زیر سر پادماده دانستند.

آن نظریه دوام نیاورد، ولی طیف نور آن انفجار به گونه‌ای بود که هرگز مانندش در هیچ ابرنواختری دیده نشده بود، چیزی که نشان از وجود ماده‌ای ناشناخته می‌داد.

ژکستران و همکارانش با بررسی فهرست گسترده از اتم‌های گوناگونی که در این طیف دیده می‌شد دریافتند که انفجار می‌بایست دربردارنده‌ی انبوهی از آهن بوده -به جرم دستکم یک سوم جرم خورشید. معمول‌ترین گونه‌های ابرنواختر چنین حجم آهنی تولید نمی‌کنند، بنابراین پژوهشگران یک رشته شبیه‌سازی انجام دادند تا ظاهر اس‌ان ۲۰۰۶جی‌وای را با گونه‌های کمیاب‌ترِ انفجار مطابقت دهند.

گونه‌ای از ابرنواخترها که آهن کافی برای همخوانی داشتن با این انفجار تولید می‌کند ابرنواختر گونه‌ی یکم‌ای (Ia) است، ولی این ابرنواخترها هم به طور معمول ۱۰۰ برابر کم‌نورتر از اس‌ان ۲۰۰۶جی‌وای هستند. بهترین راهی که پژوهشگران یافتند تا بتوانند یک ابرنواختر یکم‌ای را ۱۰۰ برابر درخشان‌تر کنند این بود که آن را در زمان انفجار به ابری از مواد بکوبانند و انرژی جنبشی انفجار را به نور تبدیل کنند.

سناریویی که ژکستران و گروهش برای بهترین همخوانی با اس‌ان ۲۰۰۶ج‌وای یافتند با دو ستاره آغاز می‌شود: یک جفت ستاره که به گرد هم می‌چرخند و هر دو درون ابری مشترک از گاز جای گرفته‌اند. همچنان که این دو مارپیچ‌وار به هم نزدیک می‌شوند، گاز کنار زده می‌شود و ابری پیرامون آنها پدید می‌آورد. دو ستاره با برخورد به هم منفجر می‌شوند و موج انفجار به ابر کوبیده شده و انفجاری از نور پدید می‌آورد.

ژکستران می‌گوید شناخت گونه‌های شگفت‌انگیزی مانند این می‌تواند به ما در پیدا کردنِ گونه‌های دیگر از ابرنواخترها یاری دهد. وی می‌افزاید: «برنواخترهای گونه‌ی یکم‌ای برای اندازه‌گیری نرخ گسترش کیهان هم به کار می‌روند، بنابراین فهمیدن چگونگی انفجار ابرنواخترهای یکم‌ای برای کاربردهای کیهان‌شناختی هم بسیار مهم است.»

گفتنی‌ست این ابرنواختر در کهکشان مارپیچی ان‌جی‌سی ۱۲۶۰ که به فاصله‌ی ۲۵۰ میلیون سال نوری از زمین، در صورت فلکی برساووش دیده می‌شود رخ داد.

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی ساینس منتشر شده.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
supernova - SN 2006gy - Anders Jerkstrand - Max Planck Institute for Astrophysics - Germany - antimatter - spectrum - atom - iron - sun - type Ia - kinetic energy - spiral galaxy - constellation Perseus - Science - infrared - Lick Observatory - NGC 1260 - galaxy - X-ray - NASA - Chandra X-ray Observatory

ماه سرخ و آبی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
در روز ۲۱ ژانویه‌ی ۲۰۱۹ مردمان سیاره‌ی زمین بیننده‌ی یک ماه‌گرفتگی کامل بودند.
این تصویر از پیوند ۳۵ نمای پی در پی درست شده و قرص ماه در آن شب را نشان می‌دهد که از درون سایه‌ی تاریک زمین می‌گذرد.
نماها با فاصله‌ی ۳ دقیقه گرفته شده بودند ولی به گونه‌ای کنار هم چیده شده‌اند که تیرگی رنگ‌هایی درون سایه و خمیدگی (انحنای) شمالیِ لبه‌ی سایه را نمایش بدهند.
در هنگام گرفتِ کامل (نماهای سمت چپ)، ماه درون سایه‌ی زمین فرو رفته بود ولی به رنگ سرخ تیره دیده می‌شد زیرا در آن هنگام اگرچه پیکره‌ی سیاره‌ی زمین جلوی خورشید را گرفته بود، ولی نور خورشید همچنان می‌توانست با پراکنش در هوای زمین به ماه برسد. 
نزدیک لبه‌ی سایه، کناره‌های پیکره‌ی ماه به رنگ آبی در آمده. خوب این رنگ آبی از کجا آمده؟ از لایه‌ی ازون.
یشتر نوری که در هنگام ماه گرفتگی، ماه را روشن می‌کند از درون لایه‌ی پوش‌سپهر (استراتوسفر) جو زمین گذشته و به دلیل پراکنش به سرخی گراییده است. ولی نوری که از بخش بالایی پوش‌سپهر می‌گذرد، به درون لایه‌ی ازون نفوذ می‌کند. لایه‌ی ازون نور سرخ را درمی‌آشامد (جذب می‌کند) و در نتیجه پرتویی که از آن می‌گذرد و بر ماه می‌افتد عملا آبی‌تر می‌شود.
گذر بعدی ماه از درون سایه‌ی زمین در ۲۶ می سال ۲۰۲۱ رخ خواهد داد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
total lunar eclipse - Moon - Earth - umbral shadow - scatter - totality - umbra - stratosphere - ozone

منبع: apod.nasa

سرنوشت ابط‌الجوزا چه خواهد شد؟

همه‌ی ستارگان روزی سوخت هسته‌شان ته می‌کشد و زندگی‌شان به عنوان چشمه‌هایی طبیعی برای همجوشی هسته‌ای در کیهان به پایان می‌رسد. ستارگانی مانند خورشید در هسته‌شان هیدروژن را به هلیوم هم‌می‌جوشانند و سپس -با پف کردن و تبدیل شدن به غول سرخ- هلیوم را هم به کربن تبدیل می‌کنند.

ولی ستارگان بزرگ‌تری هستند که می‌توانند آنچنان دماهای بالایی تولید کنند که کربن را هم به عنصرهایی سنگین‌تر تبدیل کنند. در این شرایط خشن، ستاره پف کرده و یک ابرغول سرخ می‌شود و تا حدود ۱۰۰ هزار سال بعد انفجاری ابرنواختری پدید می‌آورد. و درخشان‌ترین ابرغول سرخ در آسمان شب‌های ما چیست؟ پاسخ ستاره‌ی شبان‌شانه یا ابط‌الجوزا است که هر آن می‌تواند ابرنواختر شود.
تصویر آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) از ستاره‌ی ابط‌الجوزا. درباره‌ی این تصویر در این پست بخوانید

صادقانه بگوییم، چون فاصله‌ی ابط‌الجوزا از ما ۶۴۰ سال نوریست پس می‌توانسته در هر زمانی از سده‌ی ۱۴ میلادی به این سو منفجر شده باشد ولی ما هنوز خبردار نشده باشیم. ابط‌الجوزا یکی از ده ستاره‌ی درخشان نخست آسمان در طیف دیدنی (مریی) است، ولی تنها ۱۳ درصد از بروندهی انرژی آن برای چشم انسان دیدارپذیر است. اگر ما می‌توانستیم سرتاسر طیف الکترومغناطیسی -از جمله فروسرخ- را ببینیم، ابط‌الجوزا را درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان پس از خورشید می‌دیدیم.

این ستاره نخستین ستاره‌ای [پس از خورشید] است که تاکنون توانسته‌ایم از آن چیزی بیش از یک نقطه‌ی روشن ببینیم. بزرگی آن ۹۰۰ برابر خورشید است و اگر به جای آن گذاشته شود، سیاره‌های تیر، ناهید، زمین، بهرام و حتی کمربند سیارک‌ها را در خود فرو خواهد برد. ابط‌الجوزا یک ستاره‌ی تپنده است و قطرش با گذشت زمان تغییر می‌کند.

افزون بر این، ابط‌الجوزا با آغاز واکنش‌های شدید همجوشی که لایه‌های تنُک و سست بیرونی‌اش را پس می‌زنند، دارد پیوسته جرم از دست می‌دهد. تصویرهای مستقیم رادیویی می‌توانند عملا این پس‌زنیِ مواد را ببینند و نشان داده‌اند که گستره‌ی این مواد تا فاصله‌ای هم‌ارز آن سوی مدار نپتون هم می‌رسد.
نمودار رنگ/قدر روشنایی برای چند ستاره‌ی برجسته. ابط‌الجوزا، درخشان‌ترین ابرغول سرخ، بالا، سمت راست نشان داده شده

ولی هنگامی که آسمان شب را نگاه می‌کنیم، گذشته را می‌بینیم. ما می‌دانیم که ابط‌الجوزا با جرم نامطمئنِ ۱۲ تا ۲۰ برابر خورشید زندگی درازی نداشته: شاید تنها حدود ۱۰ میلیون سال. هر چه ستاره‌ای پرجرم‌تر باشد سوختش را سریع‌تر می‌سوزاند، و ابط‌الجوزا بسیار بسیار درخشان هم می‌سوزد: با توان تابشیِ (تابندگیِ) حدود ۱۰۰ هزار برابر خورشید. این ستاره اکنون در واپسین گام‌های زندگی‌اش به سر می‌برد: گام ابرغول سرخ، یعنی گامی که در آن، همجوشی سیلیسیم و گوگرد و ساختن آهن، نیکل، و کبالت درون هسته‌اش می‌تواند آغاز شود و اگر چنین شود، ستاره دیگر تنها چند دقیقه زمان خواهد داشت.

در آن واپسین لحظه‌ها، هسته به گونه‌ای باورنکردنی داغ می‌شود، با این وجود آهن، نیکل و کبالت توانایی همجوشی و تبدیل شدن به عنصرهای سنگین‌تر را نخواهند داشت زیرا انرژی کافی برای چنین چیزی موجود نیست و بنابراین تابش تازه‌ای در درونی‌ترین بخش‌های ستاره تولید نمی‌شود. ولی گرانش هنوز کار می‌کند و همچنان می‌کوشد تا هسته را بفشارد و برُمباند [چیزی که از آغاز زندگی ستاره جریان داشته ولی فشار همجوشی هسته‌ای در دل ستاره جلویش را گرفته بوده-م].
سحابی‌ای که تاکنون از پس زده شدن مواد توسط ابط‌الجوزا پیرامونش درست ده. خود ستاره در دایره‌ی سرخ مرکزی است

با نبودِ همجوشی‌ای که جلوی فشار گرانش را بگیرد، دیگر چاره‌ای برای هسته نمی‌ماند و آغاز به رُمبش و در خود فروریختن می‌کند. این رمبش باعث بالاتر رفتن دما می‌شود و افزایش چگالی به فشاری می‌انجامد که هرگز دیده نشده. و اینجاست که با گذشتن از یک حد بحرانی، آنچه باید و نباید رخ می‌دهد: هسته‌های اتمی در هسته‌ی ستاره همزمان و یکجا آغاز به واکنش‌های همجوشی مهارناپذیر و افسارگسیخته می‌کنند.

این چیزیست که یک ابرنواختر گونه‌ی دو (Type II) را می‌آفریند: رمبش هسته‌ی یک ستاره‌ی فرا-پرجرم. پس از یک برق کوتاه آغازین، ابط‌الجوزا در یک بازه‌ی چند هفته‌ای درخششی شگرف یافته و به بیشینه‌ی درخششی ذاتی، میلیاردها برابر خورشید می‌رسد. این بیشینه با پرتوافشانی درخشان و پیوسته‌ی کبالت پرتوزا (رادیواکتیو) و گازهای رو به گسترش، تا چند ماه بر جا می‌ماند.
کالبدشکافی یک ستاره‌ی بسیار بزرگ در درازنای زندگی و در پایان تبدیل شدن به یک ابرنواختر
در گذشته هم ابرنواخترهایی در کهکشان راه شیری رخ داده: در ۱۶۰۴ (ابرنواختر کپلر)، ۱۵۷۲ (ابرنواختر تیکو)، ۱۰۵۴ (پدیدآورنده‌ی سحابی خرچنگ)، ۱۰۰۶ [این ابرنواختر را ابن‌سینا دیده و توصیف کرده بود. اینجا بخوانید-م] و چند تای دیگر. برخی از آنها به اندازه‌ای درخشان بودند که در روشنایی روز هم دیده می‌شدند. ولی هیچ کدام به اندازه‌ی ابط‌الجوزا نزدیک نبوده‌اند.

ابط‌الجوزا با فاصله‌ی ۶۰۰ و خورده‌ای سال نوری، از هر ابرنواخترِ ثبت شده‌ای در تاریخ بشر به ما نزدیک‌تر است. خوشبختانه باز هم به اندازه‌ی کافی دور هست که خطری برایمان نداشته باشد. میدان مغناطیسی سیاره‌مان هر ذره‌ی پرانرژی‌ای که گذرش به این سو بیفتد را به سادگی پس می‌زند، و ابط‌الجوزا به اندازه‌ی کافی دور است که پرتوهای پرانرژی‌ای که از آن به زمین می‌رسند آنقدرکم-چگال باشند که شانس برخوردشان به ما ناچیز باشد.
نمای صورت فلکی شکارچی پس از ابرنواختر شدنِ ابط‌الجوزا. این ستاره در آنن زمان درخششی هم‌ارز ماه پیدا خواهد کرد
ابط‌الجوزا در آن زمان نه تنها در نور روز هم دیده می‌شود، بلکه هماورد ماه به عنوان دومین جرم درخشان سیاره‌ی زمین هم خواهد شد. بر پایه‌ی برخی از مدل‌ها، روشنی ابط‌الجوزا "تنها" به اندازه‌ی روشنی یک هلال چندشبه‌ی ماه خواهد بود، ولی برخی مدل‌های دیگر آن را هم‌ارز ماه کامل پیش‌بینی کرده‌اند. امکانش هست که تا بیش از یک سال درخشان‌ترین جرم آسمان شب باشد و سپس نورش رو به کاهش بگذارد.

شوربختانه پرسش کلیدیِ "کِی" پرسشی نیست که پاسخی برایش داشته باشیم؛ شاید هزاران ستاره‌ی دیگر در راه شیری پیش از ابط‌الجوزا ابرنواختر شوند. ما تا زمانی که نتوانیم تلسکوپ نوترینوی فرا-نیرومندی بسازیم که طیف انرژی نوترینوهایی را که ستاره‌ای مانند ابط‌الجوزا با فاصله‌ی صدها سال نوری تولید می‌کند (و بنابراین عنصرهایی که در دلش دارند همجوشیده می‌شوند) را بسنجیم، نخواهیم توانست مدت زمانی که به ابرنواختر شدنش مانده را اندازه بگیریم. شاید تاکنون منفجر شده باشد و نورِ انفجار سهمگینش در راهِ رسیدن به چشم ما باشد... شاید هم تا صدهزار سال دیگر همین گونه بماند.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
star - core - nuclear fusion - Sun - hydrogen - helium - red giant - carbon - element - red supergiant - supernova - Betelgeuse - electromagnetic spectrum - infrared - Mercury - Venus - Earth - Mars - asteroid belt - pulsating star - Neptune - luminosity - silicon - sulfur - iron - nickel - cobalt - atomic nuclei - Type II - core-collapse - radioactive - Milky Way - planet - magnetic field - Moon - crescent - neutrino

منبع: forbes

توپی از ستاره در هاله کهکشان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۹ مگ)
چیزی حدود ۱۳۰۰۰ سال نوری دورتر و در صورت فلکی جنوبی طاووس، خوشه‌ی ستاره‌ای کروی ان‌جی‌سی ۶۷۵۲ جای دارد که سرگرم پرسه‌زنی در هاله‌ی کهکشان راه شیری است.
ان‌جی‌سی ۶۷۵۲ که بیش از ۱۰ میلیارد سال از عمرش می‌گذرد، پس از خوشه‌های امگا قنطورس و توکان ۴۷ سومین خوشه‌ی درخشان در آسمان شبانه‌ی سیاره‌ی زمین است. این خوشه بیش از ۱۰۰ هزار ستاره را در کره‌ای به قطر حدود ۱۰۰ سال نوری جای داده است.
بررسی‌های تلسکوپی که روی ان‌جی‌سی ۶۷۵۲ انجام شده نشان داده که بخش چشمگیری از ستارگان نزدیک هسته‌ی این خوشه در سامانه‌های ستاره‌ای چندتایی گرد آمده‌اند.
این بررسی‌ها همچنین وجود ستارگانی به نام ویلان‌های آبی (آواره‌های آبی) را نیز نمایان کرده، ستارگانی که بسیار جوان‌تر و سنگین‌تر از آن به نظر می‌رسند که در خوشه‌ای جای داشته باشند که سن چشمداشتی ستارگانش دستکم دو برابر سن خورشید است. پنداشته می‌شود این ویلان‌های آبی در پی برخوردها و به هم پیوستن ستارگان در محیط شلوغ و پرستاره‌ی انبوهِ هسته‌ی خوشه ساخته شده‌اند.
در این تصویر همنهاده‌ی (ترکیبی) پُروضوح و رنگی همچنین می‌توانید غول‌های سرخ باستانی درون خوشه را نیز به رنگ زرد ببینید. (یادداشت: ستاره‌ی آبی‌فام درخشان با تیزی‌های پراش که در جایگاه ساعت ۱۱ نسبت به مرکز خوشه دیده می‌شود ستاره‌ای در پیش‌زمینه است که در راستای خط دید ان‌جی‌سی ۶۷۵۲ جای دارد)

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
constellation Pavo - globular star cluster - NGC 6752 - halo - Milky Way galaxy - Omega Centauri - 47 Tucanae - planet - Earth - star - multiple star system - blue straggler - Sun - red giant

منبع: apod.nasa

ستون‌های شناور در هوای قطبی

آنها مانند شفق قطبی به نظر می‌رسند ولی شفق قطبی نیستند. اندی پریچارد از ساریسلکای فنلاند که این عکس را گرفته می‌گوید: «من در ۲۰ ژانویه نمایش درخشانی  از ستون‌های نور را دیدم. مانند نویزهای ایستای پرزرق و برقی بودند.»

پریچارد تازه اسکی را به پایان رسانده بود که این ستون‌ها پدیدار شدند: «داشتیم به سوی کلبه‌مان می‌رفتیم و برای دیدن این نورها به تپه‌های اسکی پشت سرمان نگاه کردیم. شگفت‌انگیزبودند!»

ستون‌های نور توسط بلورهای یخ درون هوا پدید می‌آیند. بلورهای یخ در شرایط معمولی پیش از رسیدن به زمین بخار می‌شوند. ولی اگر شرایط هوا [در سطح زمین] یخبندان باشد، بلورهای یخ تخت شناور می‌توانند در هوا شکل بگیرند. این بلورهای یخی سپس می‌توانند نور چراغ‌های روی زمین را بازتابانده و در راستای عمودی بپراکنند و ستون‌های رنگین و شناوری از نور بسازند. زرق و برق جرقه‌گونی که پریچارد دید تابش نور از سطح تخت بلورهایی بود که پرپرزنان در جو پایین می‌آیند. این پدیده نیاز به هیچ فعالیت خورشیدی ندارد. تنها یخ و آلودگی نوری کافیست.
شیوه‌ی پدید آمدن ستون نور از روشنی یک لامپ روی زمین
رنگ‌های گوناگون این ستون‌ها نیز دستاورد دما و رنگ چراغ‌های پدید آورنده‌ی آنهاست. ستون‌های نارنجی توسط نور لامپ‌های سدیمی پرفشار معمولی درست شده‌اند و ستون‌های سفید درخشان هم توسط لامپ‌های ال‌ئی‌دی امروز‌ی‌تر. تپه‌های ساریسلکا هم به نظر می‌رسد از آمیزه‌ی هر دوی این نورها روشن شده.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
aurora - Andy Pritchard - Saariselka - Finland - ice crystal - light pillar - sodium lamp - LED

منبع: spaceweather

نزدیکترین خوشه ستاره‌ای به زمین

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
این نزدیک‌ترین خوشه‌ی ستاره‌ای به خورشید [و بنابراین به زمین] است.
خوشه‌ی باز قلائص (اشتران ماده) به اندازه‌ی کافی درخشان هست که از هزاران سال پیش شناخته شده باشد ولی باز هم نه از نظر روشنی و نه از نظر فشردگی به پای خوشه‌ی پروین (ام۴۵) که همسایه‌اش است نمی‌رسد.
این تصویر که با نوردهی بلند گرفته ده رنگ‌های زنده‌ی ستارگان خوشه‌ی قلائص را به همراه سحابی‌های کم‌نوری که به گونه‌ی شانسی در این میدانِ دید همراه آنند نشان می‌دهد.
پرنورترین ستاره در تصویر ستاره‌ی زردفام دبران (آلفا گاو، پس‌رونده) است، ستاره‌ای که بر جای چشم گاو (صورت فلکی گاو) نشسته.
دبران ۶۵ سال نوری از زمین فاصله دارد و بنابراین پیوندی با خوشه‌ی قلائص که در فاصله‌ی حدود ۱۵۰ سال نوری زمین است ندارد.
ستارگان مرکزی خوشه‌ی قلائص در فضایی به گستردگی حدود ۱۵ سال نوری پراکنده شده‌اند. 
این خوشه که نزدیک به ۶۲۵ میلیون سال پیش شکل گرفته، به احتمال بسیار با خوشه‌ی ام۴۴ (خوشه‌ی کندو)، یک خوشه‌ی باز در صورت فلکی خرچنگ که آن هم با چشم نامسلح هم دیده می‌شود از یک ریشه است؛ به دلیل جابجایی نسبی آنها و نیز به این دلیل که به گونه‌ی خیره‌کننده‌ای همسن هستند.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
star - Sun - Hyades open cluster - Pleiades - M45 - star cluster - nebula - Aldebaran - constellation of Taurus - Beehive cluster - M44 - constellation of Cancer

منبع: apod.nasa

تل‌ماسه‌های شگفت‌انگیز مریخ

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
این تصویر دو گونه از تپه‌های ماسه‌ای (تلماسه) را در سیاره‌ی بهرام (مریخ) نشان می‌دهد. لکه‌های کوچک به نام تلماسه‌های برخانی شناخته می‌شوند و از روی شکلشان می‌توانیم بگوییم که رو به باد هستند. لکه‌های کشیده و خطی هم تلماسه‌های پشت به بادند.

هر دوی این گونه تلماسه‌ها جهت باد را به روشی متفاوت نشان می‌دهند: برخان‌ها دامنه‌های شیبدار و "شاخ‌های" هلال-مانندی دارند که خلاف جهت باد را نشان می‌دهند [دامنه‌ی شیبدارِ آنها همان دامنه‌ی بادپناه است]، ولی تلماسه‌های خطی در جهت بادِ اصلی منطقه کش آمده‌اند. تلماسه‌های خطی به طور معمول نشان‌دهنده‌ی یک رژیم بادی با دستکم دو باد غالبِ متفاوت هستند که ماسه‌ها را در راستای جهت میانگینشان کشیده‌اند.

در چندین بخشِ این تصویر می‌توانید برخان‌هایی را ببینید که کشیده شده و به تلماسه‌های خطی تبدیل شده‌اند ولی هنوز هم همان جهتِ پیشینِ باد را نشان می‌دهند.

این عکس را فضاپیمای مدارگرد شناسایی بهرام ناسا (ام‌آراو) به کمک دوربین هایراز  خود گرفته.
بخشی از  تصویر بالا که رنگ‌آمیزی شده
--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
sand dune - Mars - barchan dune - upwind - downwind - linear dune - MRO - Mars Reconnaissance Orbiter - HiRISE

منبع: nasa

Blogger template 'Browniac' by Ourblogtemplates.com 2008

بالای صفحه