ژولیوس سزار و روزهای کبیسه

در سال ۴۶ پیش از میلاد، ژولیوس سزار سامانه‌ی گاه‌شماری را بازسازی کرد.

در گاهشمار ژولینی یا ژولیانی، به سفارش سوسیگنس اسکندریه و برای جبران این واقعیت که درازای یک سالِ زمین اندکی بیش از ۳۶۵ شبانه‌روز است، در هر چهار سال یک روزِ اَندَرهِلی (کبیسه) به سال افزوده می‌شد.

به بیان امروزی، زمانی که نیازست تا سیاره‌ی ما یک دور به گرد خورشید بچرخد ۳۶۵.۲۴۲۱۹ شبانه‌روزِ میانگین خورشیدی است. بنابراین اگر این روز اندرهلی به سال افزوده نشده بود و هر سالِ گاه‌شماری همان ۳۶۵ روز و بدون بازسازی می‌ماند، گاه‌شمار در هر چهار سال یک روز جابجا می‌شد و تاکنون ماه ژوییه در زمستانِ نیمکره‌ی شمالی افتاده بود (نام ماه ژوییه یا July برگرفته از نام خود ژولیوس سزار است).

با افزودن یک روز اندرهلی در هر چهار سال یک بار، سالِ گاه‌شمار ژولینی هم کمتر جابجا می‌شد.

در سال ۱۵۸۲ پاپ گریگوری سیزدهم گاهشماری بسیار هماهنگ‌تر با واقعیت را پدید آورد. روش وی این بود که روزهای اندرهلی نباید به سال‌هایی که به "۰۰" پایان می‌یافتند افزوده می‌شد مگر در مواردی که شماره‌ی سال به عدد ۴۰۰ بخش‌پذیر می‌شد.

امروزه این سامانه‌ی گاه‌‌شماری گریگوری در بیشتر جهان شناخته شده و به کار می‌رود [در ایران به آن می‌گوییم گاه‌شمار میلادی، و از نظر دقت هرگز به پای گاهشماری جلالی ما نمی‌رسد! -م].

گفتنی‌ست اصطکاک کشندی در سامانه‌ی زمین-ماه دارد به آهستگی از سرعت چرخش زمین می‌کاهد، به گونه‌ای که درازای شبانه‌روز دارد به اندازه‌ی حدود ۱.۴ میلی‌ثانیه در هر سده بیشتر می‌شود. 

[ماه دارد به آرامی از زمین دور می‌شود و فاصله‌اش از زمین در هر سال حدود ۱.۳ اینچ (۳.۸ سانتیمتر) به دلیل اصطکاک کشندی بیشتر می‌شود. [بخوانید: * چرا ماه دارد از زمین دور می‌شود؟]

این بدین معناست که روزی خواهد رسید که دیگر نیازی به روز اندرهلی نخواهد بود، روزی حدود ۴ میلیون سال دیگر.

در این تصویر چهره‌ی ژولیوس سزار را بر روی سکه‌ای که به فرمان خودش ضرب شده بود می‌بینید.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Julius Caesar - Sosigenes of Alexandria - Julian calendar - leap day - Earth - planet - Sun - Pope Gregory XIII -Gregorian Calendar - tidal friction - Moon

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دانشمندان نشانه‌های بزرگترین انفجار در کیهان را یافته‌اند

* اخترشناسان نشانه‌های انفجاری کیهانی را دیده‌اند که بزرگ‌ترین انفجارها در برابرش نارنجکی بیش نیستند!

* این انفجار سهمگین با آزاد کردن انرژی‌ای حدود پنج برابرِ رکورددار پیشین، حفره‌ای در قلب یک خوشه‌ی کهکشانی دوردست پدید آورده.

سیمونا جاچینتوچی از آزمایشگاه پژوهش نیروی دریایی در واشنگتن دی.سی می‌گوید: «این انفجار از برخی جهات مانند فوران کوه سنت هلن در ۱۹۸۰ بود که نوک کوه را از آن جدا کرد و یک دهانه‌ (کاسه‌ی آتشفشانی) در آن پدید آورد. یک تفاوت کلیدی اینست که می‌توان ۱۵ کهکشان راه شیری را در یک ردیف در دهانه‌ای که در اثر انفجار در گازهای داغ این خوشه پدید آمده جا داد.»

شواهد بزرگ‌ترین انفجارِ دیده شده در کیهان از این تصویرِ همنهاده به دست آمده که پیوندی‌ست از داده‌های پرتو ایکس تلسکوپ‌های چاندرا و ایکس‌ام‌ام-نیوتن، و داده‌های رادیویی آریایه‌ی گسترده‌میدان مورکیسون و تلسکوپ غول‌پیکر موج‌متری.

این برون‌ریزی انفجاری کار یک سیاهچاله در کهکشان مرکزی خوشه‌ی کهکشانی مارافسای بود که با بیرون زدن فواره‌هایی، حفره‌ای غول‌آسا در گازهای داغ پیرامونش پدید آورد. پژوهشگران برآورد کرده‌اند که انرژی آزاد شده در این انفجار پنج برابرِ رکورددار پیشین، و صدها هزار برابرانفجارهای معمولی در خوشه‌های کهکشانی است. تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این انفجار در خوشه‌ی ماراَفسای که حدود ۳۹۰ میلیون سال نوری از زمین دور است رخ داده. به باور جاچینتوچی و همکارانش سرچشمه‌ی این انفجار یک ابرسیاهچاله (سیاهچاله‌ی ابرپرجرم) در یکی از کهکشان‌های خوشه بوده است، دقیق‌تر بگوییم، فواره‌های پرتو و مواد که با بلعیده شدن گاز و غبار توسط این هیولا از آن بیرون زده بودند.

نخستین بار در سال ۲۰۱۶ بود که احتمال یک انفجار با نیرویی باورنکردنی در خوشه‌ی مارافسای در پژوهشی به رهبری نوربرت ورنر مطرح شد. در این پژوهش، تصویرهای به دست آمده ار رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرای ناسا بررسی شده بود. ورنر و همکارانش یک لبه با خمیدگیِ (انحنای) شگفت‌انگیز را در خوشه دیده بودند که می‌توانست بخشی از دیواره‌ی یک کاواک (حفره) در اثر یک انفجار باشد.

و انفجار چه می‌توانست باشد؟ این دانشمندان برآورد کردند که برای پدید آوردن چنین حفره‌ای حدود ۵ ضربدر ۱۰ به توان ۴۵ ژول انرژی نیازست (برای سنجیدن: کل مصرف انرژی جهانی بشر در هر سال حدود ۶ ضربدر ۱۰ به توان ۲۰ ژول است.)

ولی پژوهش ۲۰۱۶ نمی‌گفت که واقعا یک انفجار پدیدآورنده‌ی این لبه‌ی خمیده بوده. این جاچینتوچی و همکارانش بودند که پس از بررسی دیگر داده‌های پرتو ایکسِ چاندرا به همراه ده‌های تلسکوپ فضایی اروپایی ایکس‌ام‌ام-نیوتن و همچنین داده‌های رادیویی آرایه‌ی گسترده‌میدان‌ مورکیسون در استرالیا و تلسکوپ رادیویی غول‌پیکر موج متری در هند به این نتیجه‌ی قطعی رسیدند.

آمیزه‌ی این داده‌ها نشان می‌دهد که لبه‌ی خمیده در حقیقت بخشی از دیواره‌ی یک حفره است، زیرا هم‌مرز با یک منطقه‌ی سرشار از تابش رادیویی است. به گفته‌ی پژوهشگران، این تابش به احتمال بسیار زمانی پدید آمده که برون‌ریزی آن سیاهچاله باعث شتاب دادن الکترون‌ها به سرعت‌هایی نزدیک به سرعت نور شده بوده.

ماکسیم مارکویچ، یکی از نویسندگان این پژوهش در مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در گرین‌بلت مریلند می‌گوید: «این داده‌های رادیویی مانند دستی که در دستکش جا می‌گیرد، در داده‌های پرتو ایکس جا می‌شود. این واقعیتی‌ست که به ما می‌گوید فورانی با بزرگی بی‌سابقه در اینجا رخ داده.»

به گفته‌ی پژوهشگران، انرژی‌ای که در انفجار مارافسای آزاد شد صدها هزار برابر بزرگ‌تر انفجارهای معمولی‌ای است که در خوشه‌های کهکشانی می‌بینیم. و حدود پنج برابر بزرگ‌تر از رکورددار پیشین، یعنی فوران خوشه‌ی MS 0735.6+7421 است.

دانشمندان می‌گویند به نظر می‌رسد اکنون آتشبازی مارافسای پایان یافته و داده‌های رادیویی هیچ شواهدی از فعالیت‌های فواره‌ای که اکنون رخ بدهد نشان نمی‌دهند.

داده‌های چاندرا تنها یک منطقه‌ی تابش رادیویی را نشان می‌دهند. این کمی شگفت‌آور است زیرا فواره‌های سیاهچاله‌ها به طور معمول در دو جهت متفاوت بیرون می‌زنند. به گفته‌ی پژوهشگران، احتمال می‌رود گازهایی که فواره را در آن سمت تغذیه می‌کنند (سمتی مخالف حفره‌ی دیده شده) مقدارشان کم بوده و در نتیجه تابش رادیویی آنجا زودتر از بین رفته باشد.

پژوهشنامه‌ی تازه‌ی این دانشمندان در شماره‌ی ۲۷ فوریه‌ی آستروفیزیکال جورنال منتشر شده است. نگارش پیش‌چاپ آن هم در تارنمای arXiv در دسترس است.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

galaxy cluster - Mt. St. Helens - Simona Giacintucci - Naval Research Laboratory - Washington - D.C. - Milky Way - Ophiuchus cluster - Earth - supermassive black hole - Norbert Werner - NASA - Chandra X-ray Observatory - X-ray - Europe - XMM-Newton - radio - Murchison Widefield Array - Australia - Giant Metrewave Radio Telescope - India - Maxim Markevitch - Goddard Space Flight Center - Greenbelt - Maryland - galaxy - MS 0735.6+7421 - Astrophysical Journal - arXiv

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رد آتشین موشک و ستارگان جنوب

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در غروب روز ۶ دسامبر یکی از موشک‌های الکترونِ شرکت "راکت لب" (Rocket Lab) از سیاره‌ی چرخان زمین به فضا پرتاب شد.

این موشک که چند ماهواره‌ی کوچک را در ماموریتی به نام Running Out of Fingers به مدار پایین زمین برد از شبه‌جزیره‌ی ماهیا در جزیره‌ی شمالی زلاند نو راهی فضا شد.

در این چشم‌انداز دریا و آسمانِ نیمکره‌ی جنوبی رد آتشین و باشکوه موشک الکترون را می‌بینیم که رو به سمت جنوب کمانه کشیده است.

دنباله‌ی بخارآلود و دودهای اگزوز موشک از نور خورشید روشن شده و آن را بازتابانده‌اند زیرا اگرچه روی زمین دیگر هوا رو به تاریکی می‌رفت، ولی در فرازایی (ارتفاعی) که موشک بود هنوز خورشید در آسمان می‌درخشید.

دوربین روی یک سه پایه و جایی است که از چشم‌انداز آن، نقطه‌ی اوج کمان موشک همتراز با قطب جنوب آسمانی شده. هر چند که در آسمان نیمکره‌ی جنوبی بر خلاف شمال، هیچ ستاره‌ی درخشانی جایگاه قطب آسمانی را نشان نمی‌دهد [آسمان جنوب هم ستاره‌ی قطبی دارد ولی به اندازه‌ای کم‌نور است که در این ساعت پسینگاه دیده نمی‌شود. اینجا بخوانید-م]

ولی به هر روی، پیدا کردنِ مرکز کمان‌های رد ستارگان در این چشم‌انداز همنهاده‌ی (ترکیبیِ) زمان‌گریز کار آسانی‌ست.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Rocket Lab - Electron - planet - Earth - Running Out of Fingers - Mahia Peninsula - New Zealand - Sun - South Celestial Pole - star - timelapse

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

داستان دو نیمکره

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این چشم‌انداز آسمان شب، خورشید پشتِ افقی پنهان شده که از میانِ تصویرِ دو نیمکره می‌گذرد.

این تصویر از پیوند دیجیتالیِ دو نما درست شده که از عرض‌های جغرافیایی یکسان ولی در دو نیمکره گرفته شده بودند: ۲۹ درجه بالای استوا و ۲۹ درجه زیر استوا.

پیوند دیجیتالی دو نیمکره به روشی دیگر
تصویر بزگ‌تر

نمای بالا چشم‌انداز شمال است و در فوریه‌ی ۲۰۲۰ از رصدخانه‌ی بنیاد اخترشناسی جزایر قناری (IAC) در لاپالما گرفته شده. نمای پایین که به خوبی با بالایی همخوان شده هم چشم‌انداز جنوب است و در آوریل ۲۰۱۶ از رصدخانه‌ی لاسیای رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (ESO) گرفته شده بود.

دو نما بسیار خوب با هم تراز شده‌اند به گونه‌ای که نوار کهکشان در راستای تقریبا عمودی از یک نقطه در افق به بالا و پایین کشیده شده.

در نیمه‌ی پایینی ابرهای تاریک و سحابی‌های درخشان نزدیک مرکز کهکشان خودنمایی می‌کنند. در نیمه‌ی بالایی هم سیاره‌ی تابناک ناهید را غرق در تابش برجگاهی (منطقه‌البروجی) می‌بینیم.

این تابش دستاورد پراکندگی نور خورشید توسط غبارهای میان‌سیاره‌ای است که صفحه‌ی دایره‌البروجی سامانه‌ی خورشیدی را مانند یک دایره‌ی کامل در این آسمان نشان می‌دهد.

در افق وارونه شده‌ی جنوبی گنبد بزرگ تلسکوپ‌های لاسیا دیده می‌شود و در افق نیمه‌ی شمالی هم تلسکوپ‌های چند-آینه‌ای "مجیک" لاپالما را می‌بینیم.

اگر در این چشم‌انداز شبانه‌ی دو-نیمکره‌ای دقت کنید جلوه‌های چشمگیر دیگری را هم خواهید دید، از جمله کهکشان آندرومدا در آسمان شمال و ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک در آسمان جنوب.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Sun - Earth - latitude - planet - equator - IAC observatory - La Palma - ESO - La Silla Observatory - Milky Way - galactic center - Venus - zodiacal light - Solar System - ecliptic plane - Magic telescopes - Andromeda Galaxy - Large and Small Magellanic Clouds

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

زمین صاحب یک ماه تازه شده که به اندازه یک خودرو است!

گویا سیاره‌ی زمین دارای یک ماه (قمر) کوچک شده. در روز ۱۹ فوریه، اخترشناسان در برنامه‌ی "پیمایش آسمانی کاتالینا" در آریزونا جرم کم‌نوری را دیدند که به سرعت در آسمان جابجا می‌شد. در روزهای بعد، پژوهشگران در شش رصدخانه‌ی دیگر سراسر جهان این جرم که "۲۰۲۰ سی‌دی۳" نامیده شده را رصد کرده و مدارش را محاسبه کردند. این داده‌ها تایید می‌کرد که ۲۰۲۰ سی‌دی۳ حدود ۳ سالست که به دام گرانش زمین افتاده.

در آگهی منتشر شده‌ای از سوی "مرکز بررسی ریزسیاره‌ها" -که اجرام کوچک فضا را دیده‌بانی می‌کند- آمده که "هیچ پیوندی میان این جرم با اجرام آشنای ساختگی (مصنوعی) دیده نشده"، که یعنی این جرم به احتمال بسیار سیارکی است که به هنگام گذشتن از کنار زمین به دام آن افتاده.

این تنها دومین سیارک شناخته شده‌ایست که گرفتار سیاره‌ی ما شده و تبدیل به یک ریزماه برای آن شده است. نخستین نمونه، سیارک "۲۰۰۶ آراچ۱۲۰" بود که از سپتامبر ۲۰۰۶ تا ژوئن ۲۰۰۷ در مدار زمین بود و سپس از چنگ زمین گریخت.

این ماه تازه‌مان احتمالا میان ۱.۹ و ۳.۵ متر پهنا دارد، تقریبا به اندازه‌ی یک خودرو، بنابراین هرگز به پای ماه اصلی‌مان نمی‌رسد. هر ۴۷ روز یک بار به گرد زمین می‌چرخد و مداری گسترده و بیضی دارد که آن را تا بیرون از مدار کره‌ی ماه می‌برد.

مدار ۲۰۲۰ سی‌دی۳ پایدار نیست، پس سرانجام از مدار زمین بیرون رفته و دور خواهد شد. گریگوری فدورتس از دانشگاه کویینز بلفاست در بریتانیا می‌گوید: «همین اکنون که داریم حرف می‌زنیم این جرم دارد از سامانه‌ی زمین-ماه بیرون می‌رود.» و به نظر می‌رسد در ماه آوریل خواهد گریخت.

با این همه، چندین شبیه‌سازی گوناگون از مسیر ۲۰۲۰ سی‌دی۳ هست که یک چیز را نشان نمی‌دهند- برای پیش‌بینی دقیق سرنوشت ماه کوچکمان و حتی برای تایید این که به طور قطع یک ماه موقت است و نه تکه‌ای از یک زباله‌ی فضایی نیاز به رصدهای بیشتر خواهیم داشت. فدورتس می‌گوید: «گروه بین‌المللی ما پیوسته در تلاش است تا راه حل بهتری را بیابد.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Earth - moon - Catalina Sky Survey - Arizona - 2020 CD3 - Minor Planet Center - asteroid - planet - 2006 RH120 - Grigori Fedorets - Queen’s University Belfast - UK

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

این سیاره محکوم به مرگی دردناک است!

این مشتری داغ محکوم به نابودی است.

مشتری‌های داغ سیاره‌های غول‌پیکر مشتری‌سانی هستند که در فاصله‌ای بسیار کمتر از فاصله‌ی تیر-خورشید به گرد ستاره‌ی میزبانشان می‌گردند.

ولی برخی از مشتری‌های داغ افراطی‌تر از دیگرانند.

فراسیاره‌ی ان‌جی‌تی‌اس-۱۰بی (NGTS-10b) که هر دور مدار به گرد ستاره‌اش را در ۱۸ ساعت به پایان می‌برد نزدیک‌ترین و سریع‌ترین سیاره‌ی غول‌پیکری است که تاکنون یافته شده.

این فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی) که نمایی کلی از آن را در این برداشت هنری می‌بینید اندکی بزرگ‌تر از مشتری است، ولی فاصله‌اش با سطح ستاره‌ی میزبانش کمتر از دو برابر قطر ستاره است.

اگر سیاره‌ای تا این اندازه به ستاره‌اش نزدیک باشد، چشمداشت اینست که نیروهای کشندی باعث شوند به جای گردش معمولی، مارپیچ‌وار به آن نزدیک و نزدیک‌تر شود و سرانجام با گرانش ستاره از هم بپاشد.

ان‌جی‌تی‌اس-۱۰بی که به دست اخترشناسان دانشگاه وارویک یافته شده، ۱۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و نامش را از "پیمایشگر گذر نسل آینده" (ان‌جی‌تی‌اس، NGTS) در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (اسو) گرفته. ان‌جی‌تی‌اس آرایه‌ای از ۱۲ تلسکوپ است که به جستجوی نشانه‌های اُفت نور ستارگان دوردست در اثر گذر یک سیاره از جلوی آن می‌پردازد و از این راه سیاره‌ها را شناسایی می‌کند.ان‌جی‌تی‌اس-۱۰بی هم درست به همین روش یافته شد.

اگرچه می‌دانیم نابودی دردناک ان‌جی‌تی‌اس-۱۰بی گریزناپذیر است و بی‌شک روی خواهد داد، ولی هنوز از زمان آن آگاهی نداریم [هرچند که برآورد شده تا ۳۸ میلیون سال دیگر از حد روش خواهد گذشت و وارد گام فروپاشی خواهد شد-م].

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

hot jupiter - planet - Jupiter - star - Mercury - Sun - NGTS-10b - tidal force - University of Warwick - ESO - Next Generation Transit Survey -

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یک توپ گلف در فضا!

در پژوهش تازه‌ای که به رهبری پی‌یر ورناتزا (آزمایشگاه اخترفیزیک مارسی فرانسه)، و با بهره از دستگاه‌های رصدخانه‌ی جنوبی اروپا انجام گرفته، سیارک پالاس رصد شده و برای نخستین بار با واگشود زاویه‌ایِ (وضوح زاویه‌ایِ) بی‌اندازه بالا به تصویر کشیده شده است. این رصد پیروزمند با جزییات عالی با به کار بردن تصویرگر SPHERE که مجهز به اپتیک سازگار است در تلسکوپ بسیار بزرگ (وی ال‌تی) امکان‌پذیر شد.

یابنده‌ی سیارک پالاس یک ستاره‌شناس آلمانی به نام هاینریش ویلهلم ماتیاس اولبرس در ۲۸ مارس ۱۸۰۲ بود. این سیارک نامش برگرفته از نام ایزدبانوی یونانی، آتنای پالاس است و یکی از سیارک‌های بسیاری‌ست که در ده‌ی ۱۹ میلادی یافته شدند. پالاس در آغاز به عنوان یک سیاره رده‌بندی شده بود ولی با گذشت زمان و پیشرفت فناوری، در رده‌ی سیارک‌ها جای گرفت. امروزه آن را به عنوان سومین سیارک بزرگ در سامانه‌ی خورشیدی می‌شناسیم، با میانگین قطر ۵۱۲ کیلومتر [پالاس یکی از سیارک‌های کمربند سیارک‌هاست و برآورد می‌شود به تنهایی ۷ درصد جرم کل این کمربند را در بر داشته باشد-م].

اگرچه پالاس بزرگ‌ترین سیارک سامانه‌ی خورشیدی پس از سرس و وستا است، ولی بر خلاف این سه تاکنون هیچ فضاپیمایی با آن دیدار نکرده. دلیلش هم مدار آنست که نسبت به صفحه‌ی مداری زمین بیش از اندازه کج است (انحراف مداری دارد) و رسیدن به آن چالش‌برانگیز خواهد بود.

در این تصویرهای تازه می‌بینیم که سطح پالاس ویژگی‌های مکان‌نگاشتی (توپوگرافیک) بسیار شگفت‌انگیزی دارد، که نشان می‌دهد تاریخ پربرخوردی داشته. دهانه‌های بزرگ بیشماری در هر دو نیمکره‌ی آن به چشم می‌خورد که سطح آن را همانند توپ گلف کرده. دو حوضه‌ی برخوردی بزرگ روی سطحش دیده می‌شود که آنها نیز می‌توانند مربوط به یک برخورد خانواده-ساز باشند: برخوردی که باعث شد جرم برخوردگر بشکند و به چندین تکه‌ی کوچک بخش شود [این تکه‌های کوچک هر یک سیارکی را ساختند که با هم به نام سیارک‌های خانواده‌ی پالاس شناخته می‌شوند. به گمان اخترشناسان، سیارک "۳۲۰۰ فیتون" که مادر بارش شهابی دوپیکری یا جوزایی است نیز عضو همین خانواده است-م].

لکه‌ی روشنی که در نیمکره‌ی جنوبی پالاس دیده می‌شود (تصویر سمت راست) هم بسیار یادآور ته‌نشست‌های نمکی در سیارک سرس است.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Pierre Vernazza - Laboratoire d’Astrophysique de Marseille - France - ESO - asteroid - Pallas - angular resolution - Adaptive-Optics - AO - SPHERE - Very Large Telescope - VLT - German - Heinrich Wilhelm Matthäus Olbers - Greek - goddess - Pallas Athene - planet. - Solar System - Ceres - Vesta - plane - Earth - topographic - craters - golf ball - salt deposit

منبع: eso

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آهنربای غول‌پیکری به نام "مشتری"!

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام یک ستاره در هفت آسمان ببینید

میدان مغناطیسی سیاره‌ی مشتری تا چه اندازه مانند میدان زمین است؟

فضاپیمای روباتیک جونوی ناسا پی برده که میدان مغناطیسی مشتری به گونه‌ی شگفت‌انگیزی پیچیده است، چنان که این غول گازی مانند زمین تنها یک قطب مغناطیسی شمال و جنوب ندارد.

در این پویانمایی که بر پایه‌ی داده‌های جونو پدید آمده میدان مغناطیسی مشتری را تنها در یک لحظه می‌بینیم.

رنگ‌های سرخ و آبی به ترتیب نشانگر بخش‌هایی در قله‌ی ابرهای سیاره با میدان مغناطیسی نیرومندِ مثبت (جنوب) و منفی (شمال) هستند.

خط‌هایی که سیاره را در بر گرفته‌اند پنداشتی از رد خطوط میدان مغناطیسی آن هستند.

ویدیو با نمایش چیزی آغاز می‌شود که مانند یک میدان دوقطبی معمولی به نظر می‌رسد، ولی به زودی با چرخش دوربین یک منطقه‌ی مغناطیسی وارد میدان دید می‌شود. این منطقه که اکنون به نام "لکه‌ی آبی بزرگ" نامیده شده همترازی درستی به قطب‌های چرخش مشتری ندارد.
[این را بخوانید: * مشتری سه قطب مغناطیسی دارد!]

در بخش دوم ویدیو، دوربین مجازی به سوی یکی از قطب‌های چرخش مشتری می‌رود، جایی که لکه‌های داغِ (کانون‌های) مغناطیسی سرخ گسترده‌اند و بخشی از آنها حتی حلقوی هستند.

آکاهی بیشتر درباره‌ی میدان مغناطیسی مشتری می‌تواند سرنخ‌هایی برای بهتر شناختن مغناطیسِ سیاره‌ای رازآلود زمین به ما بدهد.

سه نما از این ویدیو

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Jupiter - magnetic field - Earth - NASA - Juno spacecraft - Jovian - magnetic pole - planet - magnetic field line - dipole field - Great Blue Spot - rotation pole - magnetism

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

چشمی رنگین در آسمان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵ مگ)

اگر ماه را در آسمان به این شکل ببینید، دلتان می‌آید از تماشای آن چشم پوشیده و به سر کار بروید؟!

عکاس این تصویر داشت آماده می‌شد تا به سر کار برود که با چنین چشم‌اندازی در آسمان روبرو شد: آمیزه‌ای از فرآیندهای شکست، بازتاب، و حتی پراشِ نور ماه توسط میلیون‌ها بلور یخ در هوا باعث شده بود چهره‌ی آشنای ماه‌مان به نمایشگاهی از هاله‌ها و کمان‌های اثیری تبدیل گردد.

این تصویر از پیوند سه نما درست شده که دو هفته پیش، در یک بامداد سرد زمستانی در منیتوبای کانادا گرفته شده بودند.

حلقه‌های رنگارنگ تاج ماهند و دستاورد پدیده‌ی کوانتومیِ پراش توسط یخ یا قطره‌های ریز آب در نزدیکی جهت ماه هستند.

بیرون از این حلقه‌ها یک هاله‌ی ۲۲ درجه را می‌بینیم که از شکست نور ماه در بلورهای استوانه‌ایِ شش وجهی یخ پدید آمده است.

در لیه‌ی این هاله دو "پاراماه" یا ماه دروغین به چشم می‌خورد که به دلیل شکست نور در بلورهای ورقه‌ایِ نازک و شش ضلعی یخ که پرپرزنان در هوا پایین می‌آیند درست شده‌اند.

بالا و پایین هاله‌ی ۲۲ درجه کمان‌های سایانِ (تانژانتِ) بالایی و پایینی دیده می‌شود که دستاورد شکست نورماه در استوانه‌های شش ضلعیِ تقریبا افقی یخ هستند.

چند دقیقه پس از گرفتن این نماها، با بیرون رفتن عکاس از این میدان، هاله و کمان‌ها ناپدید شدند و آسمان به حالت همیشگی برگشت، تنها با یک پاراماه که هنوز بر جا مانده بود.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Moon - refraction - reflection - diffraction - ice crystal - Manitoba - Canada - corona - quantum diffraction - 22-degree halo - moon dog - tangent arc

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ویدیویی که پیچیده‌ترین مدل فرگشت کیهان را نشان می‌دهد

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام، فیسبوک، و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان ببینید

ما چگونه به اینجا رسیده‌ایم؟ می‌خواهید بدانید؟ پس دکمه‌ی اجرا را بزنید، بنشینید و تماشا کنید.

این شبیه‌دسازی رایانه‌ای که در برنامه‌ای به نام ایلوستریس (Illustris) انجام شده بینشی از چگونگی پیدایش کهکشان‌ها، و چشم‌اندازهای نوینی از جایگاه انسان در کیهان برای ما فراهم می‌کند.

برنامه‌ی (پروژه‌ی) ایلوستروس ۲۰ میلیون ساعت کار CPU در سال ۲۰۱۴ زمان برد و ۱۲ میلیارد جزء تصویری در آن به کار رفت که با هم، دگرگونی و فرگشت کیهان را در فضایی به اندازه‌ی یک مکعب به ضلع ۳۵ میلیون سال نوری و در درازنای ۱۳ میلیارد سال نمایش می‌دادند.

در این شبیه‌سازی روند ساخته شدن کهکشان‌های گوناگون از ماده دنبال می‌شود.

با جلو رفتنِ تکامل کیهانِ مجازی می‌بینیم که چگونه بخشی از ماده که پا به پای کیهان دارد گسترده می‌شود، به زودی در اثر گرانش گرد هم آمده و توده‌های چگالی را پدید می‌آورد که به افروزه‌ها، کهکشان‌ها، و خوشه‌های کهکشانی تبدیل می‌شوند.

نمایی از ویدیوی ایلوستریس (Illustris) که بزرگ‌ترین خوشه‌ی کهکشانی امروزی را نشان می‌دهد. رشته‌های آبی-سبز جایگاه ماده‌ی تاریک را نشان می‌دهند که با گرانش خود ماده‌ی معمولی را جذب کرده و به کهکشان‌ها و خوشه‌ها کمک می‌کند تا به گرد هم آیند. حباب‌های سرخ، نارنجی و سفید جایی را نشان می‌دهند که گاز توسط ابرنواخترها یا فواره‌های ابرسیاه‌چاله‌ها به فضا دمیده شده. تصویر در اندازه‌های بزرگ‌تر: ۱.۹ مگ و ۶.۵ مگ

در این ویدیو، دوربین مجازی جابجا هم می‌شود و چشم‌انداز خود را با گردش در این دنیای دگرگون‌شونده تغییر می‌دهد و با این کار، فرگشت ماده‌ی تاریک را به ما نشان می‌دهد، پس از آن گاز هیدروژن با دماهای گوناگون (۰:۴۵)، سپس عنصرهای سنگین‌تر مانند هلیوم و کربن (۱:۳۰)، و در پی آن هم دوباره ماده‌ی تاریک (۲:۰۷).

در گوشه‌ی پایین، سمت چپِ ویدیو گذشت زمان از مهبانگ به بعد نشان داده شده و در گوشه‌ی سمت راست هم گونه‌های موادی که در ویدیوست نوشته شده‌اند.

انفجارها (۰:۵۰) پس زده شدن حباب‌های گاز داغ توسط ابرسیاهچاله‌های مرکز کهکشان‌ها را نمایش می‌دهد.

تفاوت‌های جالبی میان ایلوستریس و جهان راستین وجود دارد که در دست بررسی هستند، از جمله این که چرا در این شبیه‌سازی، فراوانی ستارگان پیر بیش از اندازه شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

computer simulation - Illustris project - CPU - resolution element - galaxy - clusters of galaxies - dark matter - hydrogen - element - helium - carbon - Big Bang - supermassive black hole - star

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

مرکز پرآشوب یک کهکشان فعال

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر ۱۰ مگ)

کهکشان قنطورس ای (یا قنطورس آ) با داشتن فاصله‌ی تنها ۱۱ میلیون سال نوری از زمین، نزدیک‌ترین کهکشان فعال به ماست.

این کهکشان بیضیگون شگفت‌انگیز که پهنایی بیش از ۶۰ هزار سال نوری دارد، به نام ان‌جی‌سی ۵۱۲۸ هم شناخته شده.

این تصویر نمای نزدیکِ با کیفیتِ تلسکوپ فضایی هابل با گستردگی حدود ۸۵۰۰ سال نوری، بخش مرکزی کهکشان قنطورس ای را در بر دارد.

قنطورس ای به نظر می‌رسد دستاورد برخورد دو کهکشان معمولی بوده که آمیزه‌ی پرآشوب خیال‌انگیزی از خوشه‌های ستاره‌ای و رگه‌های تیره‌ی غبار پدید آورده است.

نزدیک مرکز کهکشان، آوارهای کیهانی به جا مانده از این برخورد به طور پیوسته دارند توسط سیاهچاله‌ای به جرم یک میلیارد برابر خورشید بلعیده می‌شوند. مانند همه‌ی کهکشان‌های فعال، این فعالیت‌های قنطورس ای هم پرتوهای رادیویی، X، و گاما تولید کرده که از آن به بیرون گسیلیده می‌شود.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Centaurus A - active galaxy - planet - Earth - NGC 5128 - elliptical galaxy - star - star cluster - dust lane - black hole - Sun - radio - X-ra - gamma-ray

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تازه‌ترین یافته‌ها از شهاب‌سنگی که در آلمان به زمین افتاد

سیاره‌شناسان، پرفسور اتدی بیشاف (سمت چپ) و مارکوس پتزک با شهاب‌سنگ فلنسبورگ در برابر میکروسکوپ الکترونی روبشی- تصویر بزرگ‌تر

در نیمه‌های سپتامبر سال گذشته پدیدار شدن یک گوی آتشین در آسمان و به دنبالش صدای انفجار، صدها نفر از بینندگان در شمال آلمان را شگفت‌زده کرد. دلیل این رویداد ورود یک شهابواره به جو زمین و سوختن آن بود. یک روز بعد، یکی از شهروندان فلنسبورگ تکه سنگی به وزن ۲۴.۵ گرم با پوسته‌ی گدازش تازه و سیاه روی چمن‌های باغش پیدا کرد [* چگونه یک شهاب‌سنگ را از سنگ‌های معمولی بازشناسیم؟].

دیتر هایلاین، هماهنگ‌کننده‌ی بخش آلمانی شبکه‌ی آتشگوی اروپا در مرکز هوافضای آلمان در آوگسبورگ بی‌درنگ این سنگ را به عنوان یک شهاب‌سنگ شناسایی کرد و آن را به کارشناسان در "بنیاد سیاره‌شناسی" دانشگاه مونستر آلمان سپرد. از آن هنگام تاکنون پرفسور ادی بیشاف و دانشجوی دکترا، مارکوس پتزک بررسی‌های کانی‌شناسی و شیمیایی را روی این سنگ انجام داده‌اند. اکنون حدود ۱۵ دانشگاه و بنیاد پژوهشی در آلمان، فرانسه، و سوییس در این همکاری علمی شرکت دارند.

نخستین یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد این شهاب‌سنگ -که به نام جایی که در آن افتاده بود، "شهاب فلنسبورگ" نامیده شده- از خانواده‌ی بی‌اندازه کمیابی از کندریت‌های کربن‌دار است. بررسی‌های انجام شده با میکروسکوپ الکترونی رویشی ثابت کرد که دربردارنده‌ی کانی‌هایی‌ست که در آغاز تاریخ سامانه‌ی خورشیدی در حضور آب روی خرده‌سیاره‌های کوچک تشکیل می‌شدند، به ویژه کربنات‌ها و سیلیکات‌های ورقه‌ای. بنابراین، این گونه از اجرام مادریِ آغازین را می‌توان به عنوان بلوک‌های ساختمانی احتمالی زمین در نظر گرفت که آب را به اینجا آوردند.

شهاب‌سنگ فلنسبورگ- تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

ادی بیشاف می‌گوید: «شهاب‌سنگ فلنسبورگ در رده‌ی بی‌اندازه کمیابی از شهاب‌سنگ‌ها جای می‌گیرد و تنها شهاب‌سنگی از این رده است که در آلمان افتاده و ثابت می‌کند که ۴.۵۶ میلیارد سال پیش اجرام کوچک فراوانی با ذخیره‌ی آب مایع در سامانه‌ی خورشیدیِ جوان وجود داشته‌اند. شاید چنین اجرامی آب را هم به زمین آورده باشند.»

آگاهی‌های بیشتر:

https://www.lpi.usra.edu

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Germany - meteoroid - Earth - Flensburg - fusion crust - Dieter Heinlein - German - European Fireball Network - German Aerospace Center - meteorite  - Augsburg - Institut für Planetologie - Münster University - Addi Bischoff - Markus Patzek - France - Switzerland - carbonaceous chondrite - electron microscopi - mineral - sheet silicate - carbonate - planetesimal - solar system

منبع: sciencedaily

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ابر تاریک بر زمینه سرخ

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این چشم‌انداز کیهانی، سحابی‌ تاریکی را می‌بینیم که با پیکره‌ی سایه‌نمای خود دلربایی می‌کند.

تصویر تلسکوپ اسپیتزر از سحابی تاریک
"ال‌دی‌ان ۱۶۲۲" در طیف فروسرخ. چنانچه
می‌بینید در این طیف، ستارگان نوزاد و رو به
رشد پنهان در این ابرها اینجا به خوبی نمایانند

سحابی‌ تاریک لیند ۱۶۲۲ (یا ال‌دی‌ان ۱۶۲۲) بر پس‌زمینه‌ی کم‌نوری از گاز هیدروژن برافروخته که تنها نوردهی‌های بلندمدت تلسکوپی آن را آشکار می‌کنند به چشم می‌خورد.

سحابی بازتابی وی‌دی‌بی ۶۲ را درست بالا و سمت راست مرکز چارچوب می‌بینیم که روشن‌تر است و آسان‌تر به چشم می‌آید.

ال‌دی‌ان ۱۶۲۲ در آسمان نزدیک صفحه‌ی کهکشان راه شیری، و کنار حلقه‌ی بارنارد دیده می‌شود- حلقه‌ی بارنارد ابر گسترده‌ایست که به گرد مجموعه‌ی سحابی‌های گسیلشی در کمربند و شمشیر شکارچی حلقه زده.

به نظر می‌رسد فاصله‌ی ال‌‌دی‌ان‌ ۱۶۲۲ با غبارهای پس زده شده‌اش از زمین تقریبا هم‌ندازه‌ی فاصله‌ی حلقه‌ی بارنارد باشد، یعنی ۱۵۰۰ سال نوری. پهنای این میدان دید ۱ درجه است که در این فاصله‌ی برآورد شده هم‌ارز حدود ۳۰ سال نوری ست.

در دل این ابرهای تیره‌ی غبار ستارگان نوزاد و رو به رشدی نهفته‌اند که تلسکوپ فضایی اسپیتزر آنها را در طیف فروسرخ آشکار کرده است.

گفتنی‌ست نمای دلهره‌آور ال‌دی‌ان ۱۶۲۲ باعث شده نام دیگری هم پیدا کند: سحابی لولو یا لولوخورخوره [Boogeyman Nebula]!

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

silhouette - dark nebula - Lynds' Dark Nebula 1622 - hydrogen - reflection nebula - vdB 62 - LDN 1622 - plane - Milky Way Galaxy - Barnard's Loop - emission nebula - Belt - Sword of Orion - star - Spitzer Space telescope - infrared - Boogeyman Nebula

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

عکس سه-نفره در آسمان سپیده‌دم

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در روز ۱۸ فوریه، با آغاز "گرگ‌ومیش شهری"* در آسمانِ شمال نیومکزیکو، برای یک دم ایستگاه فضایی بین‌المللی و هلال کاهنده‌ی ماه و سیاره‌ی بهرام با هم در این چشم‌اندازِ برنامه‌ریزی شده ثبت شدند.

در جایی که عکاس بود آسمان تازه داشت روشن می‌شد ولی ایستگاه فضایی که در مداری ۴۰۰ کیلومتر بالاتر از سطح زمینست تا آن هنگام دیگر غرق در آفتاب بامدادی شده بود.

ساعت به وقت محلی ۶:۲۵ بود و تنها حدود یک ثانیه زمان بُرد تا ایستگاه از جلوی قرص ماه بگذرد- تصویر از پیوند نماهای (فریم‌های) پیاپی درست شده و جابجایی ایستگاه را از راست به چپ نشان می‌دهد.

در آن هنگام سیاره‌ی سرخ دیگر از پشت ماه بیرون آمده و فروپوشانیِ (اختفای) پیش‌بینی‌شده‌ی ماه را پایان داده بود. این سیاره با تابش زردفامش را بالا، سمت راست چارچوب، در آن سوی لبه‌ی تاریک ماه می‌بینیم.

-------------------------------------------

* گرگ‌ومیش یا نیمتابِ شهری زمانی‌ست میان غروب یا طلوع خورشید و لحظه‌ای که مرکز خورشید به ۶ درجه در زیر افق می‌رسد. این زمان روشن‌ترین گام از سه گامِ گرگ‌ومیش است، چه غروب و چه طلوع. دو گام بعدی به ترتیب گرگ‌ومیش دریانوردی و گرگ‌ومیش اخترشناسی نام دارند و زمانی هستند که خورشید به ترتیب ۱۲ درجه و ۱۸ درجه زیر افق است -م

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

civil twilight - New Mexico - International Space Station - waning crescent - planet - Mars - Earth - lunar occultation - Red Planet

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پیش‌بینی به حقیقت پیوست! ابط‌الجوزا دارد برمی‌گردد!

«"دستپاچه نشوید، گویا ابط‌الجوزا نمی‌خواهد به این زودی‌ها منفجر شود.» این را پژوهشگر اخترشناسی کره‌ای، بوم-سوک یوم می‌گوید. وی می‌افزاید: «ستاره‌ی ابرغول سرخ ابط‌الجوزا (شبان‌شانه) به نظر می‌رسد سرانجام کم‌نور شدنِ بی‌سابقه‌اش را متوقف کرده. این ستاره در چند روز گذشته رو به روشن شدن گذاشته است.»

یوم این منحنی نوری را از داده‌های گرد آمده توسط "انجمن رصدگران ستاره‌ی متغیر آمریکا" (ای‌ای‌وی‌اس‌او، AAVSO) کشیده است.

این تصویر در اندازهی بزرگتر

بر پایه‌ی این داده‌ها، ابط‌الجوزا در روزهای میان ۱۲ و ۱۴ فوریه به کمینه‌ی درخشندگی خود رسید و اکنون داره دوباره به آرامی روشن‌تر می‌شود.

در حقیقت این دگرگونی‌ها پیش‌بینی شده بود.

ادوارد گینن و ریچارد واساتونیک از دانشگاه ویلانووا به تازگی نشان داده بودند که ابط‌الجوزا احتمالا در هفته‌ی پیرامون ۲۱ فوریه "برخواهد گشت". [اینجا خوانده بدید: * آیا راز ابط‌الجوزا به زودی آشکار خواهد شد؟]

پیش‌بینی آنها بر پایه‌ی یک "تبدیل فوُریه" از منحنی نور ابط‌الجوزا در ۲۳ سال نجام شده بود. این تبدیل یک دوره‌ی تپش برجسته‌ی ۴۳۰ روزه را نشان می‌داد [پس اُفت ۴۳۰ روزه برای ابط الجوزا طبیعی است-م]. 

به پیش‌بینی آنها، اگر این کاهش نورِ کنونی تنها یک اُفت ژرف نامعمول در تغییرپذیری طبیعی ۴۳۰ روزه‌ی ابط‌الجوزا باشد، پس ستاره باید دوباره در ۲۱ فوریه (۷ روز دیرتر یا زودتر) آغاز به درخشان‌تر کند. [در پیش‌بینی گفته شده بود: اگر ابط‌الجوزا از ۲۱ فوریه دوباره روشن شود، کل ماجرا می‌تواند یک تپشِ ژرف‌تر از میانگین بوده باشد]

پیش‌بینی آنها دارد به حقیقت می‌پیوندد ولی هنوز بسیار زود است که نتیجه‌ی استواری بگیریم زیرا این بازگشت ابط‌الجوزا -اگر به راستی دارد بازمی‌گردد- هنوز در نخستین گام‌ها است. با ما بمانید!

[[یک ستاره در هفت آسمان: همچنین گینن گفته بود "حتی اگر دوره‌ی ۴۳۰ روزه درست هم باشد، به معنای یک کمینه با بزرگای حدود ۰.۹ خواهد بود- بسیار روشن‌تر از ۱.۶ کنونی. پس چیزی بسیار نامعمول در جریان است."]]

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Betelgeuse - supernova - South Korean - Bum-Suk Yeom - red supergiant - star - American Association of Variable Star Observers - AAVSO - Ed Guinan - Richard Wasatonic - Villanova University - Fourier analysis - light curve

منبع: spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کهکشانی با سریع‌ترین چرخش

این تصویر در اندازهی بزرگتر

چرا این کهکشان تا این اندازه سریع می‌چرخد؟

نخست بگوییم که حتی شناسایی این که کهکشان یوجی‌سی ۱۲۵۹۱ از چه گونه‌ایست دشوار است: از سویی مانند کهکشان‌های مارپیچی دارای رگه‌های غبار تیره‌ است و از سوی دیگر مانند کهکشان‌های عدسی (یا عدسگون) یک کوژی بزرگ و افشان پرستاره دارد .

شگفت این که بر پایه‌ی مشاهدات، سرعت چرخش یوجی‌سی ۱۲۵۹۱ حدود ۴۸۰ کیلومتر بر ساعت است، تقریبا دو برابر کهکشان راه شیری و بالاترین نرخ چرخشی که تاکنون برای یک کهشان اندازه گرفته شده. میزان جرمی که برای یکپارچه نگهداشتن یک کهکشان با چنین سرعتی نیازست چندین برابر جرم راه شیری است.

بر پایه‌ی یکی از نظریه‌های پیشرو برای یوجی‌سی ۱۲۵۹۱، این کهکشان رشدی آهسته داشته که با برافزایش مواد محیط انجام شده؛ ولی نظریه‌ی پیشروی دیگر می‌گوید دلیلش اینست که یوجی‌سی ۱۲۵۹۱ با برخورد یا برخوردهای کهکشانیِ تازه، رشدی سریع داشته است- رصدهای آینده شاید پاسخ را به ما بدهد.

نوری که ما اکنون از کهکشان یوجی‌سی ۱۲۵۹۱ می‌بینیم حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش از آن آزاد شده بوده، یعنی زمانی که نخستین درختان داشتند روی زمین پدید می‌آمدند.

درباره‌ی این کهکشان اینجا بیشتر بخوانید: * دورگه سنگین وزن

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

UGC 12591 - dust lane - spiral galaxy - bulge - stars - lenticular - Milky Way - galaxy collision - Earth

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیاره‌ای که دارد از ستاره‌اش موج رادیویی تولید می‌کند

* امواج رادیویی که از یک ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ گسیلیده می‌شود سرچشمه‌ای شگفت‌انگیز و نامعمول دارد: سیاره‌ای در مدار این ستاره.

اخترشناسان با بهره از تلسکوپ رادیویی "آرایه‌ی کم‌بسامد" در هلند پی برده‌اند ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ جی‌جی ۱۱۵۱ که با فاصله‌ی ۲۶ سال نوری از زمین در صورتفلکی خرس بزرگ دیده می‌ششودسیگنال‌های رادیوییِ نوسان‌کننده‌ای می‌گسیلد که سازگار با این هستند که سیاره‌ای تقریبا هم‌اندازه‌ی زمین در مدار این ستاره باشد و هر چند روز یک بار به گرد آن بچرخد.

سیاره‌ای در چنبن فاصله‌ای از ستاره می‌تواند در منطقه‌ی زیست‌پذیر آن باشد، منطقه‌ای که در آن دما در اندازه‌ایست که آب مایع می‌تواند روی سطح سیاره روان باشد. گفتنی‌ست جی‌جی ۱۱۵۱ با فاصله‌ی ۲۶ سال نوری از زمین در صورت فلکی خرس بزرگ دیده می‌شود.

خوب دلیل این امواج رادیوییِ ستاره چیست؟

دلیلش اینست که سیاره‌ رفتاری مانند یک دینام الکترکی دارد. نیروی (شدتِ) این موج‌ها نشان می‌دهد نیروی الکتریکیِ شایان توجهی میان ستاره و سیاره جریان دارد که گرمای اضافه‌ای برای جو سیاره فراهم می‌کند. این حتی می‌تواند جو سیاره را بجوشاند و به فضا بفرستد، تا جایی که سیاره به دنیایی زیست‌ناپذیر تبدیل شود.

این امواج رادیویی دربردارنده‌ی نشانه‌های بارز شفق‌هایی‌ست که در اثر برهم کنشی میان یک ستاره و سیاره‌اش پدید می‌‌آیند. گسیلش رادیویی از یک برهم‌کنش ستاره-سیاره بیش از سی سالست که پیش‌بینی شده ولی این نخستین بارست که اخترشناسان توانسته‌اند نشانه‌های آن را ببینند.

هریش ویدانتام از بنیاد رادیواخترشناسی هلند و رهبر این پژوهش می‌گوید بی‌قطعیتی چشمگیری درباره‌ی بزرگی و جرم این سیاره هست، بنابراین سخت است که بگوییم چه چیزی دارد برای جو آن رخ می‌دهد. ولی ویدانتام فکر می‌کند این می‌تواند روشی نویدبخش برای یافتن فراسیاره‌ها (سیاره‌های فراخورشیدی) در آینده باشد.

ویدانتام می گوید: «این نخستین گام یک کودک است. اکنون دیگر می‌دانیم چنین مسیری وجود دارد و می‌دانیم چگونه آن را بپیماییم.»

گام بعدی یافتن خود این سیاره از راه کشش گرانشی آن بر ستاره است، که باید باعث شود ستاره اندکی وول بخورد. این به برآوردهای بهتری برای جرم و مدار سیاره خواهد انجامید و به پژوهشگران اجازه خواهد داد تا به شرایط جَو آن پی ببرند.

این پژوهشگران همچنین دارند برای یافتن سیاره‌های دیگر داده‌های رادیویی ستارگانِ دیگر را هم می‌کاوند. در روش‌های دیگرِ جستجو سیاره‌های پرشماری پیرامون کوتوله‌های سرخ یافته شده، و این ستارگان [کوتوله‌های سرخ] به طور کلی میدان‌های مغناطیسی نیرومندی هم دارند.

هانا ویکفورد، دانشمند فراسیاره‌شناس در دانشگاه بریستول بریتانیا می‌گوید این پژوهش تازه می‌تواند مهم باشد: «این یک پژوهش فریبنده است و اگر تایید شود پیامدهای ژرفی روی شناخت از فراسیاره‌ها می‌گذارد.»

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

radio wave - red dwarf - sun - planet - aurora - Low Frequency Array - Netherlands - GJ1151 - Earth - habitable zone - electric dynamo - Harish Vedantham - Netherlands Institute for Radio Astronomy - exoplanet - magnetic field - Hannah Wakeford - University of Bristol - UK - Nature Astronomy

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شکارچی آشنای آسمان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۴.۲ مگ)

این صورت فلکی را می‌شناسید؟

این پیکر آسمانی که دارد پشت بلندی‌های بوهمین مرکزی در جمهوری چک غروب می‌کند "شکارچی" (جبار) است، یکی از شناسایی‌پذیرترین گروه‌های ستاره‌ای در آسمان و نمادی که انسان بیش از ۳۰ هزار سالست با آن آشناست. شکارچی در این مدت تقریبا به همین سان بوده و تا هزاران سال دیگر نیز همین گونه خواهد بود.

شکارچی را در این زمان از سال می‌توان به هنگام غروب در اوج آسمان پیدا کرد، نشانه‌ای تکراری برای زمستان در نیمکره‌ی شمالی زمین و تابستان در نیمکره‌ی جنوبی [در فصل‌بندی نوین].

این تصویر از پیوند بیش از ۳۰ عکس درست شده که همگی از یک جا و در یکی از شب‌های ماه گذشته گرفته شده بودند.

پایین و کمی سمت چپِ کمربندِ سه-ستاره‌ای شکارچی سحابی شکارچی را می‌بینیم. چهار ستاره‌ی درخشانی که کمربند را در بر گرفته‌اند نیز به ترتیبِ ساعتگرد: شباهنگ (انتهای سمت چپ، آبی)، ابط‌الجوزا (بالا، نارنجی، و به گونه‌ی نامعمولی کم‌نور)، دبران (انتهای سمت راست)، و پای شکارچی (پایین).

صورت فلکی شکارچی در هفته‌های آینده شب به شب زودتر غروب خواهد کرد.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

constellation - Central Bohemian Highlands - Czech Republic - Orion - Earth - star - belt - Orion Nebula - Sirius - Betelgeuse - Aldebaran - Rigel

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان