پدیده‌ای که به آشفتگی‌های رادیویی در زمین می انجامد در مریخ هم دیده شده

* بخش بالایی جو زمین لایه‌های شگفت‌آور چگالی از یون دارد که پیوسته پدیدار و ناپدید می‌شوند و می‌توانند جلوی ارتباطات رادیویی را بگیرند. اکنون همین چیز در سیاره‌ی بهرام (مریخ) هم یافته شده که شانس تازه‌ای برای شناخت این پدیده‌ی کم-بررسی شده به ما بدهد.

سیگنال‌های رادیویی یک ایستگاه دور (خط شکسته‌ی بنفش)  پس از بازتابیده شدن توسط یک لایه‌ی گهگاهی ئی در یون‌سپهر جو با ایستگاه محلی (برج سیاه) تداخل کرده. تصویر بزرگ‌تر

یون‌سپهر (یونکره، یونوسفر) لایه‌ای از جو زمین است که از فرازای حدود ۶۰ تا ۱۰۰۰ (هزار) کیلومتری سطح زمین ادامه دارد و پر از ذرات باردار است. هر از گاهی که این ذرات در اثر وزش باد در توده‌های موقتی انباشته می شوند، چیزهایی به نام "لایه‌های گهگاهی ئی" (sporadic E layers) را در بخش‌های پایینی یون‌سپهر پدید می‌آورند.

گلن کالینسون از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در مریلند می‌گوید: «آنها مانند آینه‌ای در آسمان رفتار می‌کنند و سیگنال‌های رادیویی از رویشان بازتابیده می‌شوند. اگر ایستگاه رادیویی موردعلاقه‌تان را بگیرید و ببینید با ایستگاه دیگری مخلوط شده، بدانید که قربانی یک لایه‌ی گهگاهی ئی شده‌اید.»

ولی این لایه‌ها تنها با ایستگاه‌های رادیویی تجاری تداخل نمی‌کنند- آنها جلوی سینگال‌های راداری که برای ردیابی هواپیماها و موشک‌های بالستیک به کار می‌روند را هم میگیرند.»

بررسی لایه‌های ئی روی زمین کار دشواریست زیرا به گونه‌ای پیش‌بینی‌ناپذیر می‌آیند و می‌روند و در فرازایی (ارتفاعی) هستند که برای هواپیماها بیش از اندازه بالا است و برای ماهواره‌ها بیش از اندازه پایین [دسترسی به آن شدنی نیست]. ولی کالینسون و همکارانش آنها را برای نخستین بار در جو سیاره‌ی بهرام دیده‌اند، جایی که بررسی‌اش می‌تواند بسیار آسان‌تر باشد.

آنها نشانه‌های ۳۴ "لایه‌ی ئی" را در داده‌های فضاپیمای می‌ون ناسا (MAVEN) یافتند. این لایه‌ها در فرازای بالاتری در جو بهرام پدید می‌آیند و بنابراین می‌ون می‌تواند یکراست از درون آنها بگذرد. این لایه‌ها همچنین بالاتر از آن هستند که بتوانند مزاحمتی برای هر گونه ارتباط رادیویی که در آینده روی سطح این سیاره انجام خواهد شد پدید بیاورند.

فضاپیمای می‌ون ناسا (MAVEN) از میان لایه‌های گهگاهی ئی در جو بهرام می‌گذرد. تصویر بزرگ‌تر

می‌ون همچنین "شکاف"هایی در جو این سیاره یافته -جاهایی که در تضاد با لایه‌های ئی، ذرات باردارشان به گونه‌ی نابهنجاری کم بود، چیزی که هرگز در زمین ندیده‌ایم. ابه نظر می‌رسد به دلیلِ شیوه‌ی برهمکنش ‌یون‌سپهرِ بهرام با میدان مغناطیسیِ درهم تنیده‌اش، ین لایه‌ها و شکاف‌ها همیشه در جاهای یکسانی پدید می‌آیند. این می‌تواند پیش‌بینی و بررسی آنها را در آنجا بسیار آسان‌تر کند، که به نوبه‌ی خود می‌تواند آگاهی بیشتری درباره‌ی آنها به ما بدهد و به ما در رویارویی با با اثرهایی که روی ارتباطهای رادیویی در اینجا [روی زمین] می‌گذارند کمک کند.

کالینسون می‌گوید: «آگاهی‌هایی که می‌ون تاکنون از این لایه‌ها در بهرام به دست آورده از هر آنچه ما تا به امروز روی زمین درباره‌ی آنها یافته‌ایم بیشتر بوده. این ماهواره جایگاهی به ما داده که در آن می‌توانیم سرانجام چیزی را بررسی کنیم که پیوسته درست بالای سرمان روی می‌دهد و از آن خبردار نمی‌شویم مگر آن که رادیویمان به پرتغالی صحبت کند [ایستگاهش ناگهان تغییر کند].»

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر استرونومی منتشر شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Earth - ion - radio communication - Mars - ionosphere - sporadic E layer - Glyn Collinson - NASA - Goddard Space Flight Center - Maryland - radar - ballistic missile - Mars Atmosphere and Volatile Evolution - MAVEN - magnetic field - Portuguese - Nature Astronomy

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان