اثر سونامی‌ها بر لایه‌های بالای جو زمین

هنگامی که زمین می‌لرزد، حتی لبه‌ی فضا هم جابجا می‌شود. پژوهشگران چندین دهه است که می‌دانند زمین‌لرزه‌ها و آبلرزه‌ها (سونامی‌ها) امواج فشار هوا به باترین بخش جو زمین می‌فرستند. در آنجا، در یون‌سپهر (یونسفر) این امواج سیگنال‌های جی‌پی‌اس را آشفته کرده و بسیار مانند شراره‌های خورشیدی، با پیام‌های رادیویی تداخل می‌کنند. به نظر می‌رسد زمین لرزه‌ها می‌توانند نقش دگرگونی‌ها در هواشناسی فضا را بازی کنند.

گزارش تازه‌ای که در نشریه‌ی پژوهشی اسپیس ودر (Space Weather) منتشر شده نشان می‌دهد که زمین‌لرزه‌ها و سونامی‌ها در حقیقت می‌توانند بسیار بیش از آنچه تاکنون پنداشته می‌شد بر یون‌سپهر اثر بگذارند.

آشفتگی‌های یون‌سپهری بر فراز ژاپن در ۱۱ مارس ۲۰۱۱.

در این گزارش که به رهبری مین-یانگ چو از سازمان دانشگاهی پژوهش‌های جوی (یوسی‌ای‌آر) در بولدر کلرادو نوشته شده آمده است: «در ۱۱ مارس ۲۰۱۱ یک زمین‌لرزه‌ی ۹ ریشتری نزدیک ساحل خاوری هونشوی ژاپن رخ داد و یک سونامی سهمگین به همراه موج‌هایی بی‌سابقه در منطقه‌ی برهمکنش فضا-جو به دنبال آورد.»

چو و همکارانش با بهره از ماهواره‌ها و گیرنده‌های جی‌پی‌اسِ روی زمین نگاهی دقیق به آنچه که در پی این زمین لرزه در یون‌سپهرِ روی سر ژاپن رخ داده بود انداختند. چنانچه انتظار می‌رفت، این یون‌سپهر آشفته شده بود. ولی شگفت این که این آشفتگی پس از زمین‌لرزه و سونامیِ آغازین از بین نرفت، بلکه تا چند ساعت ادامه یافت.

دلیل: سونامی‌های بازتابیده.

چو می‌گوید: «این سونامی توسط سرچشمه‌های گوناگونی مانند دریاکوه‌ها، جزیره‌ها، و یال‌ها (Ridges) بازتابیده بود. این بازتاب‌ها چندین الگوی موج سونامی هم‌مرکز در اقیانوس پدید آوردند.» سونامی‌های بازتابیده با پس و پیش رفتن در اقیانوس آرام باعث شدند یون‌سپهر روی سر ژاپن تا ۴۶ ساعت آشفته بماند.

پژوهشگران زمانی می‌پنداشتند تنها خورشید می‌تواند یون‌سپهر را تا این لندازه برآشوبد. شراره‌های خورشیدی با غرق کردن بخش بالایی جو زمین در پرتوهای X و فرابنفش، موج‌هایی از یونش در یون‌سپهر می‌فرستند. آشنا است؟ زمین لرزه‌ها و سونامی‌ها هم همین اثر را دارند. در حقیقت، چو می‌گوید آشفتگی روی سر ژاپن همانند رشته‌ای از شراره‌های خورشیدیِ نیرومندِ رده‌ی X بود.

امواج سونامی که از روی ساختارهای درون دریا مانند جزیره‌ها، دریاکوه‌ها، و یال‌ها بازتابیده‌اند. ۱۱-۱۳ مارس ۲۰۱۱.

سونامی‌ها از برخی جهات بدتر هم هستند. آشفتگی‌هایی که آنها پدید می‌آورند تا چند روز ادامه پیدا می‌کنند و به دلیل بازتاب‌ها، می‌توانند بسیار پیچیده باشند. موج‌های بازتابیده نزدیک ژاپن در سال ۲۰۱۱ باعث"چشمک"های آشفته‌ی شبانه در سیگنال‌های ماهواره‌ایِ جی‌پی‌اس شدند- به اندازه‌ای که برخی گیرنده‌ها توان ردگیری سیگنال‌های جی‌پی‌اس را از دست دادند.

اکنون در سال ۲۰۲۰، خورشید وارد یکی از ژرف‌ترین کمینه‌های فعالیتش در یک سده‌ی گذشته شده. هیچ شراره‌ی خورشیدی‌ای در کار نیست. در زمان‌هایی مانند این، زمین‌لرزه‌ها و سونامی‌ها نقش توفان‌های فضایی واقعی را بازی می‌کنند.

چو می‌گوید: «اکنون شناخت تاثیر بلایای طبیعی [مانند سونامی‌ها] بر جو بالایی زمین و ایجاد دگرگونی در محیط فضای پیرامون زمین بیش از همیشه اهمیت دارد.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Earth - earthquake - tsunami - ionosphere - GPS - radio communication - solar flare - Space Weather - Honshu - Japan - Min-Yang Chou - University Corporation for Atmospheric Research - UCAR - Boulder - CO - seamount - ridge - ultraviolet - X-radiation - ionization - X-class - Solar Minima

منبع: spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان