هابل تکان‌هایی در بال‌های "سایه خفاش" دیده
* سایه‌ی خفاش را یادتان می‌آید؟ همان که تلسکوپ هابل در سال ۲۰۱۸ تصویری زیبا از آن ثبت کرد؟ [اینجا کامل خواندید: * سایه یک خفاش غول‌پیکر در تصویر هابل] اکنون گویا همین تلسکوپ جنبشی را در بال‌های این خفاش دیده.
ستاره‌ی جوان "اچ بی‌سی ۶۷۲" به دلیل سایه‌ی بال-مانند پیرامونش به نام "سایه‌ی خفاش" شناخته شده. تلسکوپ فضایی اسا/ناسای هابل اکنون برای نخستین بار یک حرکت "بال زدن" شگفت‌انگیز در سایه‌ی قرص این ستاره دیده. این ستاره درون یک پرورشگاه ستاره‌ای به نام "سحابی مار" در فاصله‌ی ۱۳۰۰ سال نوری زمین جای دارد.
 |
| این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
تلسکوپ فضایی هابل در سال ۲۰۱۸ رصدهای خیره‌کننده‌ای از این ستاره‌ی جوان و قرص سیاره‌زایی نادیدنی پیرامونش انجام داده بود. این قرص سایه‌ی غول‌پیکری بر ابرِ کمی دورتری در این منطقه‌ی سیاره‌زایی انداخته- مانند یک مگس در نور چراغ قوه‌ای که بر دیوار افتاده.
اکنون اخترشناسان به گونه‌ای شانسی "بال زدن" این سایه‌ی خفاش را دیده‌اند. این می‌تواند در اثر گرانش یک سیاره بر قرص پیرامون ستاره باشد که دارد آن را تاب می‌دهد. کلاوس پونتوپیدان، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از بنیاد علوم تلسکوپ فضایی (STScI) در بالتیمور آمریکا می‌گوید: «ستاره‌ای داریم که با یک قرص در بر گرفته شده و این قرص برخلاف حلقه‌های کیوان، تخت نیست، بلکه پف کرده است (مانند یک چنبره یا دونات). و بنابراین نور ستاره آزادانه از بالای آن به بیرون می‌تابد و چیزی جلویش را نمی‌گیرد، ولی اگر بخواهد از پهلو، در راستای صفحه‌ی قرص بتابد، نمی‌تواند بیرون بزند و در نتیجه سایه‌ای پدید می‌آورد.»
کشف این "بال زدن" یک غافلگیری هم بود. پونتوپیدان و گروهش این سایه را با چندین فیلتر و در یک دوره‌ی ۱۳ ماهه رصد کردند. هنگامی که عکس‌های کهنه و تازه را به هم پیوند دادند، دیدند که سایه جابجا شده است. این سایه به اندازه‌ای بزرگ است (حدود ۲۰۰ برابر قطر سامانه‌ی خورشیدی) که نور برای پیمودنش زمان [به نسبت دراز] نیاز دارد. در حقیقت حدود ۴۵ روز زمان می‌برد تا نور از ستاره به لبه‌ی صاف و آشکارِ سایه برسد.
پونتوپیدان و گروهش حساب کردند که سیاره‌ای که دارد قرص را تاب می‌دهد نیابد دوره‌ی مداری‌اش به گردِ ستاره کمتر از ۱۸۰ روز باشد. آنها فاصله‌ی این سیاره از ستاره را به اندازه‌ی فاصله‌ی زمین تا خورشید برآورد کردند. پونتوپیدان و گروهش همچنین نشان دادند که قرص باید موجدار شده باشد، با زاویه‌ای که با فاصله افزایش می‌یابد- مانند یک شیپور. پیکره‌ی آن دو فراز و دو فرود دارد (مانند زین اسب) و این چیزی‌ست که "بال زدن" سایه را توضیح می‌دهد.
این دانشمندان همچنین گمان دارند که یک سیاره در دل این قرص هست که نسبت به صفحه‌ی آن کج است. اگر یک سیاره نباشد، توضیح کمتر محتمل این خواهد بود که یک همدم ستاره‌ایِ کم‌جرم‌تر دارد بیرون از صفحه‌ی قرص به گرد ستاره‌ی اچ‌بی‌سی ۶۷۲ می‌گردد. پونتوپیدان و گروهش با توجه به ضخامت قرص، درباره‌ی این توضیح دوم تردید دارند. شواهدی هم تاکنون برای دوتایی بودن این سامانه به دست نیامده.
این قرص یک ساختار چرخان از گاز و غبار و سنگ است و کوچک‌تر و دورتر از آنست که دیده شود، حتی با هابل. ولی دانشمندان بر پایه‌ی سایه‌ای که از آن افتاده می‌دانند که نسبت بلندی به شعاع آن ۱ به ۵ است.
گزارش این دانشمندان در شماره‌ی آینده‌ی آستروفیزیکال جورنال منتشر خواهد شد.
این ویدیو جنبش "بال زدن" سایه‌ی قرصِ پیرامون ستاره‌ی اچ‌بی‌سی ۶۷۲ را نمایش می‌دهد که گروهی از اخترشناسان به کمک تلسکوپ فضایی هابل دیده‌اند.
باور بر اینست که این ستاره با یک قرص تاب خورده‌ی زین-مانند در بر گرفته شده با دو فراز و دو فرود. سیاره‌ای در این قرص هست که با صفحه‌ی آن زاویه دارد و احتمالا باعث این تاب خوردن آن می‌شود. با چرخش قرص به گرد ستاره، سایه‌ای رقصان از آن بر ابرهای دورتر می‌افتد.
باور بر اینست که این ستاره با یک قرص تاب خورده‌ی زین-مانند در بر گرفته شده با دو فراز و دو فرود. سیاره‌ای در این قرص هست که با صفحه‌ی آن زاویه دارد و احتمالا باعث این تاب خوردن آن می‌شود. با چرخش قرص به گرد ستاره، سایه‌ای رقصان از آن بر ابرهای دورتر می‌افتد.
این پویانمایی نشان می‌دهد که "رقص" سایه‌ی ستاره‌ی اچ‌بی‌سی ۶۷۲چگونه توسط تلسکوپ فضایی هابل دیده شده.
باور بر اینست که این ستاره با یک قرص تاب خورده‌ی زین-مانند در بر گرفته شده با دو فراز و دو فرود. سیاره‌ای در این قرص هست که با صفحه‌ی آن زاویه دارد و احتمالا باعث این تاب خوردن آن می‌شود. با چرخش قرص به گرد ستاره، سایه‌ای رقصان از آن بر ابرهای دورتر می‌افتد.
-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
star - HBC 672 - Bat Shadow - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - stellar nursery - Serpens Nebula - planet -- Saturn - rings - Klaus Pontoppidan - Space Telescope Science Institute - STScI - Baltimore - USA - Solar System - Earth - Sun - trumpet - binary - saddle
منبع: spacetelescope
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر