هوای مریخ در شب‌ها "می‌تپد"

* تصویرهای تازه‌ای که درخشش‌های سبز و تپنده‌ی فرابنفش را در "هواتاب" شبانه‌ی سیاره‌ی بهرام نشان می‌دهند الگوی گردش جوی در این سیاره را آشکار می‌کنند.

فضاپیمای تکامل جو و گازهای گریزای بهرام ناسا (می‌ون، MAVEN) از زمان جایگیری‌اش در مدار بهرام در سال ۲۰۱۳ تاکنون سرگرم بررسی این سیاره بوده. اکنون عکس‌های تازه‌ای از می‌ون دریافت شده که سازوکارهای درونی شگفت‌انگیز و نامنتظره‌ای را در جو این سیاره به ما نشان می‌دهند.

در این پویانمایی که از پیوند عکس‌های فضاپیمای می‌ون ناسا درست شده درخشش و تپش جو در سمت شبِ سیاره‌ی بهرام را می‌بینیم. این روشنی در طیف فرابنفش است و بنابراین تصاویر به رنگ زیف (کاذب) دیده می‌شوند.

نیک اشنایدر، استاد علوم اخترفیزیکی و سیاره‌ای در آزمایشگاه فیزیک جو و فضا (ال‌ای‌اس‌پی) در دانشگاه کلرادو می‌گوید: «تصویرهای می‌ون نخستین بینش‌های سرتاسری را از جابجایی‌های جوی در جو میانی بهرام به ما می‌دهد، منطقه‌ای کلیدی از جو که جریان‌های هوا در آن گازها را میان پایین‌ترین و بالاترین لایه‌ها جابجا می‌کند.»

این عکس‌ها نشان می‌دهند که جو بهرام در فصل‌های پاییز و بهارِ این سیاره دقیقا شبی سه بار می‌تپد. رصدهای تازه همچنین موج‌ها و مارپیچ‌هایی را در آسمان زمستانی مناطق قطبی سیاره نشان می‌دهند. رصدهای می‌ون چیزی را که فضاپیمای اروپایی مارس اکسپرس یافته بود را نیز تایید می‌کند؛ این که "هواتاب شبانه"، یا تابش فرابنفش شبانه در قطب‌های سرد بهرام بیشترین درخشش را دارد.

این تابش درخشان هنگامی پدید می‌آید که بادها، گازها را به بخش‌های چگال‌ترِ جو می‌برند. این جابجایی باعث سریع شدنِ واکنشی می‌شود که نیتریک اکسید (مونوکسید نیتروژن) که عامل این تابش است را پدید میآورد، تابشی که تنها در طیف فرابنفش دیده می‌شود.

زاک میلبی، پژوهشگر دیگری در ال‌ای‌اس‌پی هم می‌گوید: «این تابش فرابنفش به روشنیِ شفق‌های قطبی زمین است. شوربختانه همنهشِ (ترکیبِ) جو بهرام به گونه‌ایست که این لکه‌های روشن هیچ نوری در طول موج‌های دیدنی (مریی) نمی‌گسیلند تا فضانوردان آینده‌ی بهرام بتوانند آنها را ببینند.»

 این نمودار دلیل هواتاب شبانه‌ی سیاره‌ی بهرام را نشان می‌دهد. مولکول‌های دی‌اکسید کربن و نیتروژن در سمت روزِ سیاره از تابش فوتون‌های پرانرژی خورشید می‌شکنند و اتم‌های کربن، اکسیژن و نیتروژن آزاد می‌کنند. الگوهای سراسری گردش جوی این اجزای اتمی را به سمت شب می‌برند، جایی که بادهای رو به پایین نرخ واکنش اتم‌ها را بالا می‌برد و دوباره مولکول می‌سازند: اتم‌های نیتروژن و اکسیژن به هم می‌پیوندند و مونوکسید نیتروژن پدید می‌آید. این بادها در برخی فصل‌ها نزدیک قطب‌ها  و در فصل‌های دیگر در بخش‌های استوایی پدید می‌آیند. مولکول‌های تازه چون انرژی افزوده‌ای دارند در طیف فرابنفش می‌درخشند. تصویر بزرگ‌تر

 

این تپش‌های فصلی که تازه یافته شده همچنین نشان داده‌اند که گرمایش روزهنگامِ خورشید و فعالیت‌های آتشفشانی بهرام بر شمار (تعداد) و سرعت موج‌ها در جو سیاره اثر می‌گذارد. به گفته‌ی این پژوهشگران، تپ‌های دیده شده توسط می‌ون به روشنی نشان می‌دهند که چگونه موج‌ها در جو میانی بهرام با موج‌های لایه‌های دیگر همساز و سازگار هستند.

سونال جین، او هم از ال‌ای‌اس‌پی می‌گوید: «یافته‌های عمده‌ی می‌ون درباره‌ی دسترفت جو و دگرگونی آب و هوایی اهمیت این الگوهای گسترده‌ی گردشی را نشان می‌دهد که گازهای جوی را در سراسر سیاره و از سطح تا لبه‌ی فضا جابجا می‌کنند.».

گزارش این دانشمندان در شماره‌ی ۶ اوت نشریه‌ی جئوفیزیکال ریسرچ، اسپیس فیزیکز منتشر شده.

--------------------------------------------

در همین زمینه: 

* سیاره سرخ شب‌ها در طیف فرابنفش می‌درخشد

 
--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:
pulsing - ultraviolet  - Mars - nightglow - NASA - Mars Atmosphere and Volatile Evolution mission - MAVEN - Red Planet - planet - Nick Schneider - University of Colorado - Laboratory for Atmospheric and Space Physics - LASP - Boulder - Colorado - European Space Agency - ESA - Mars Express - nitric oxide - Earth - Zac Milby - wavelength - volcanic activity - circulation - edge of space - Sonal Jain - Journal of Geophysical Research, Space Physics - atom - molecule

منبع: اسپیس دات کام
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان