ماه‌های مشتری در اقیانوس‌های یکدیگر موج پدید می‌آورند

بر پایه‌ی پژوهشی تازه، "ماه‌های اقیانوسیِ" سیاره‌ی مشتری احتمالا نیروهای گرانشی نیرومندی بر یکدیگر وارد می‌کنند و کِشندهایی (جزر و مدهایی) بزرگ را در دریاهای زیرزمینی همدیگر پدید می‌آورند.

شگفت این که به گفته‌ی پژوهشگران، احتمالا گرمایی که این نیروهای کشندی ماه-ماه در اقیانوس‌های یکدیگر تولید می‌کنند از گرمایی که کشش‌های گرانشی سیاره‌ی غول‌پیکر مشتری در آنها پدید می‌آورد هم بیشتر است.

"هامیش هی"، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش می‌گوید: «این یک جورهایی مایه‌ی شگفتی است زیرا مشتری بزرگ‌ترین جرم در سامانه‌اش است، بنابراین نیروهای کشندی‌اش بسیار بزرگتر از نیروهایی‌ست که یک ماه بر ماهِ دیگر وارد می‌کند.» هامیش هی این پژوهش را هنگامی که در آزمایشگاه ماه و سیاره‌ایِ دانشگاه آریزونا بود انجام داد. وی اکنون در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در جنوب کالیفرنیا به کار می‌پردازد.

هامیش هی و همکارانش برهمکنش‌های گرانشی در چهار ماه بزرگ گالیله‌ای -اروپا، کالیستو، گانیمد و آیو- را شبیه‌سازی کردند. از این چهار تا، سه تای نخست گمان می‌رود دارای اقیانوس‌هایی غول‌پیکر از آب مایع زیر پوسته‌های یخی‌شان باشند، و آیو که ماهی به شدت آتشفشانی هست هم گمان می‌رود دریایی زیرزمینی از سنگ‌های مذاب داشته باشد.

این دانشمندان تعیین کردند که ماه‌های گالیله‌ای در اثر پدیده‌ی "بازآوایی کشندی" نفوذی بیش از اندازه بر روی یکدیگر دارند- این بازآوایی (رزنانس) در اساس یک همگام‌سازی است که کشش گرانشی و جنبش طبیعی اقیانوس‌های هر ماه را شدت می‌دهد. بازآوایی کشندی میان این ماه‌ها بیشتر از بازآوایی میان آنها و مشتری است، و از همین رو کشش این سیاره‌ی غولپیکر به جلوه‌های کشندیِ بزرگ‌تری نمی‌انجامد.
 
یک نمونه: هامیش هی و گروهش حساب کردند که اگر اقیانوس زیرسطحی اروپا حدود ۲۰۰ متر ژرفا داشته باشد، کشش مشتری می‌تواند یک موج کشندی در آن پدید بیاورد. برخلاف آن، آیوی کوچک می‌تواند یک موج نیرومند در اقیانوسی به ژرفای ۸۰ کیلومتر در اروپا پدید بیاورد.

اخترشناسان بر این گمانند که دریای اروپا (یکی از امیدبخش‌ترین بودگاهها برای زندگی بیگانه در سامانه‌ی خورشیدی) بیش از ۸۰ کیلومتر ژرفا دارد، هیچ کس از اندازه‌ی دقیقش آگاهی ندارد. ولی بازآوایی کشندی میان ماه‌های گالیله‌ای می‌تواند به آنها کمک کند تا دقت این اندازه‌گیری را بالا ببرند. به گفته‌ی اعضای این گروه، اگر کشندهای ماه-ماه به اندازه‌ی کافی نیرومند باشند، سطح‌های یخی اروپا، گانیمد و کالیستو می‌تواند بالا و پایین رفته و بتَپَد.

هامیش هی می‌گوید: «اگر بتوانیم  نرخ بالا و پایین رفتنِ سطح این ماه را اندازه بگیریم، این راهی برای سنجش ضخامت اقیانوسش خواهد بود.»

این پژوهش تازه در نشریه‌ی جئوفیزیکال ریسرچ لترز منتشر شده.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
Jupiter - moon - tide - tidal force - Hamish Hay - University of Arizona - Lunar and Planetary Laboratory - Galilean moons - Io - Europa - Callisto - Ganymede - volcanic - tidal resonance - planet - solar system - NASA - Jet Propulsion Laboratory - California - Geophysical Research Letters

منبع: Space.com
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان