آواز "ستون‌های آفرینش"

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام، فیسبوک، و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان ببینید

تاکنون با "گوش‌"های خود به سراغ سحابی عقاب رفته‌اید؟
این سحابی پرآوازه که به نام‌های ام۱۶ و ستون‌های آفرینش نیز خوانده می‌شود بیشتر به دلیل پیکره‌های چشم‌نوازش شناخته می‌شود، با ستارگانی جوان و تابناک در ژرفای درونِ ساختارهای تاریک و سر به فلک کشیده‌اش.
این ستون‌های غبار و گاز سرد که بلندی‌شان به چند سال نوری می‌رسد، با فاصله‌ی ۶۵۰۰ سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی مار دیده می‌شوند.
این ستون‌ها را پرتوهای فرابنفش و بادهای نیرومندِ ستارگان بزرگ خوشه‌ی ام۱۶ تراشیده و فرساییده، ولی سرنوشت پایانی‌شان نابودی است.
ولی این محیط پرآشوبِ ستاره‌زاییِ درون ام۱۶، که با جزییاتی چشمگیر در این آمیزه‌ی داده‌های هابل (نور دیدنی) و چاندرا (پرتو X) به تصویر کشیده شده به احتمال بسیارهمانند محیطی‌ست که خورشید خودمان در آن ساخته شد.
در این ویدیو همزمان با جابجایی خط همگن‌سازی فراصوتی (sonification) یا صداسازی از چپ به راست، ما هم به آوای ستارگان و غبارها گوش می‌کنیم. در این موسیقی، نَواک (زیر و بمی) با جایگاه عمودی تعیین می‌شود.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
 Eagle Nebula - M16 - star - constellation of the Serpent - Serpens - ultraviolet - star - Hubble - visible - Chandra - X-ray - Sun - sonification - pitch  -

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

منظومه‌ای با سه ستاره و حلقه‌هایی کج

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام، فیسسبوک، و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان ببینید

سامانه‌ی سه-ستاره‌ایِ "جی‌دبلیو شکارچی" دارد به ما نشان می‌دهد که سیاره‌ها می‌توانند در صفحه‌های گوناگونی شکل گرفته و در نتیجه صفحه‌های مداری گوناگونی هم داشته باشند، بر خلاف سامانه‌ی خورشیدی خودمان که همه‌ی سیاره‌ها و ماه‌های درون آن دارای صفحه‌ی مداریِ تقریبا یکسانی هستند.
سامانه‌ی زیبای جی‌دبلیو شکارچی دارای سه ستاره‌ی برجسته در مرکزش است با یک قرص تاب‌خورده، و سه حلقه‌ی گاز و غبارِ کجِ درونی [همه‌ی این دگرگونی‌ها در این قرص هم دستاورد جابجایی‌های همین سه ستاره است].
این پویانمایی سه‌بعدی که با بهره از تصاویر تلسکوپ‌های آلما و وی‌ال‌تی در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا در شیلی درست شده، ساختار سه‌بعدیِ سامانه‌ی جی‌دبلیو شکارچی را به نمایش می‌گذارد.
در بخش نخست ویدیو، چشم‌اندازی گسترده از کل سامانه را از درون مداری دورتر می‌بینیم، ولی در بخش دوم ویدیو، به درونِ حلقه‌های کجِ سامانه می‌رویم تا سه ستاره‌ی درونیِ هم‌مدار را ببینیم.
شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای نشان می‌دهند که ستارگان چندگانه در سامانه‌هایی مانند جی‌دبلیو شکارچی می‌توانند قرص‌ها را تاب داده و تکه تکه کنند و حلقه‌های سیاره‌زای ناهم‌تراز از آنها پدید بیاورند [که به شکل‌گیری سیاره‌هایی مانند تاتویین در جنگ ستارگان بینجامند].

تصویرهای تازه‌ی آلما و وی‌ال‌تی از سامانه‌ی سه-ستاره‌ای جی‌دبلیو شکارچی با یک منطقه‌ی درونی شگفت‌انگیز نشان داده که این سامانه دارایی ک قرص سیاره‌زاییِ تاب‌خورده و یک حلقه‌ی درونی ناهم‌تراز است. اینجا تصویر وی‌ال‌تی (چارچوب راست) به اخترشناسان امکان داده تا برای نخستین بار سایه‌ی این حلقه را که بر بقیه‌ی قرص افتاده ببینند. این به آنها کمک کرد تا شکل سه‌بعدی این حلقه و کل قرص را بازسازی کنند. چارچوب سمت چپ یک برداشت هنری  بر پایه‌ی بازسازی سه‌بعدی از منطقه‌ی درونی قرص است که حلقه را هم در بر دارد. تصویر بزرگ‌تر

تصویر آلما (سمت چپ) ساختار حلقه حلقه‌ی قرص جی‌دبلیو شکارچی را نشان می‌دهد و در آن می‌بینیم که درونی‌ترین حلقه از بقیه‌ی قرص جدا شده است. تصویر وی‌ال‌تی (سمت راست) برای نخستین بار به اخترشناسان امکان داده تا سایه‌ی این حلقه‌ی درونی که بر بقیه‌ی قرص افتاده را ببینند واز این راه بتوانند شکل تاب‌خورده‌اش را بازسازی نمایند. تصویر بزرگ‌تر

پیوندی از تصویرهای آلما و وی‌ال‌تی از سامانه‌ی سه-ستاره‌ای جی‌دبلیو شکارچی

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
GW Orionis - triple star system - planet - plane - moon - Solar System - European Southern Observatory - VLT - ALMA - Chile - star - exoplanet

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کشف دو ستاره نوزاد که در آبنمک کیهانی خوابیده‌اند!

تصویر پیوندیِ آلما از پیش‌ستاره‌ی دوتایی بزرگ "آیراس ۱۶۵۴۷-۴۲۴۷". رنگ‌های گوناگون نشان‌دهنده‌ی پراکندگی‌های گوناگونِ ذرات غبار (زرد)، متیل سیانید (سرخ)، نمک (سبز)، و بخار آب داغ (آبی) است چارچوب‌های پایین نماهای نزدیکی از هر یک از این اجزا هستند. غبار و متیل سیانید در پهنه‌هایی گسترده پیرامون دو ستاره پخش شده‌اند ولی نمک و بخار آب در قرص‌های پیرامون دو ستاره انباشته شده‌اند

اخترشناسان به کمک آرایه‌ی بزرگ میلیمتری زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) یک جفت ستاره‌ی نوزاد غول‌پیکر را یافته‌اند که دارند در یک سوپ شور کیهانی رشد می‌کنند. هر یک از این ستاره‌ها با قرصی گازی در میان گرفته شده که دربردارنده‌ی مولکول‌های کلرید سدیم (همان نمک خوراکی) و بخار آب داغ است.

این دانشمندان بررسی پرتوهای رادیویی آب و نمک دریافتند که این قرص‌ها دارای چرخشی مخالف هم هستند. این دومین بارست که نمک پیرامون ستارگان غول‌پیکر شناسایی می‌شود، که نشان می‌دهد نمک می‌تواند نشانگری بسیار خوب برای کاوش قرص‌های نزدیک ستارگان بزرگ نوزاد، یا همان قرص‌های پیراستاره‌ای باشد.

ستارگان در کیهان دارای جرم‌های بسیار گوناگونی هستند. کوچک‌ترها تنها یک دهم خورشید جرم دارند و بزرگ‌ترها به جرم‌هایی تا ۱۰ برابر خورشید یا بیشتر می‌رسند. از جرم که بگذریم، همه‌ی ستارگان در ابرهایی کیهانی از گاز و غبار ساخته می‌شوند. اخترشناسان مشتاقانه ریشه‌ی ستارگان را بررسی کرده‌اند، ولی فرآیند پیدایش ستارگان غول‌پیکر هنوز بر ما پوشیده است. دلیل این راز اینست که جایگاه پیدایش ستارگان بزرگ از زمین دورست و ستارگان بزرگِ نوزاد هم با ابرهایی غول‌آسا که ساختارهایی پیچیده دارند در بر گرفته شده‌اند. این دو واقعیت مانع از دسترسی اخترشناسان به دیدگاه‌هایی روشن و پاکیزه از ستارگان بزرگ جوان و جایگاه پیدایش آنها می‌شود.

گروهی از اخترشناسان به رهبری کی تاناکا در رصدخانه‌ی ملی اخترشناسی ژاپن از توانمندی آلما بهره جستند تا به بررسی محیط‌هایی که ستارگان بزرگ در آنها شکل می‌گیرند بپردازند. آنها ستاره‌ی دوتایی جوان و غول‌پیکر "آیراس ۱۶۵۴۷-۴۲۴۷" را رصد کردند و گسیلش‌های رادیویی از مولکول‌هایی بسیار گوناگون را دیدند. به طور ویژه، کلرید سدیم (NaCl) و آب داغ (H2O) را در کنار هر یک از این دو ستاره، یعنی در قرص‌های پیراستاره‌ای آنها یافتند. از سوی دیگر، مولکول‌های دیگری مانند متیل سیانید (استونیتریل، CH3CN) را که پیش از این هم پیرامون ستارگان بزرگ جوان دیده شده بود نیز در فاصله‌ی دورتری از این دو ستاره، هرچند که نه در ساختارهای کنارشان ردیابی شد.

تاناکا می‌گوید: «کلرید سدیم برای ما آشناست و آن را به نام نمک خوراکی می‌شناسیم، ولی مولکول رایجی در کیهان نیست. این تنها دومین بار بود که کلرید سدیم پیرامون ستارگان بزرگ جوان شناسایی می‌شود. نمونه‌ی نخستین در "چشمه‌ی آی" از "سحابی  کلاینمان-لو شکارچی" بود، ولی این چشمه آنچنان شگفت‌انگیز است که مطمئن نیستیم نمک در آن مناسب دیدن و ردیابی قرص‌های گاز پیرامون ستاره‌های بزرگ باشد. نتیجه‌های ما تایید کردند که نمک عملا یک نشانگر خوب است. از آنجایی که ستارگان نوزاد از همین قرص‌ها مواد می‌گیرند و بر جرم خود می‌افزایند، بررسی حرکت و ویژگی‌های این قرص‌ها برای شناختِ چگونگیِ رشد ستارگان نوزاد مهم است.»

بررسی‌های بیشتر روی این قرص‌ها نشانه‌های جالبی از ریشه‌ی این دو ستاره را آشکار می‌کند. یی‌چن ژانگ، پژوهشگر بنیاد رایکن می‌گوید: «ما نشانه‌‌هایی نااستوار (غیرمتقن) از این دیدیم که قرص‌ها دارند در جهت های مخالف هم می‌چرخند.» اگر این دو ستاره به شکل همزادهایی (دوقلوهایی) در یک قرص گازی بزرگ مشترک به دنیا آمده باشند، طبیعتا می‌بایست چرخش قرص‌هایشان هم‌جهت باشد. «پاد-چرخشِ این دو قرص می‌تواند نشانه‌ی این باشد که دو ستاره همزادهای واقعی نیستند، بلکه دو بیگانه هستند که در ابرهایی جداگانه شکل گرفته‌اند و بعدها با هم جفت شده‌اند.»

برداشت هنری از ستارگان بزرگ نوزاد در سامانه‌ی دوتایی "آیراس ۱۶۵۴۷-۴۲۴۷". هر یکی از این دو پیش‌ستاره با قرص گازی کوچکی در بر گرفته شده‌اند و همگی در قرصی بزرگ جای گرفته‌اند.

ستارگان بزرگ تقریبا همیشه دارای همدم‌هایی هستند، و بنابراین مهم است که ریشه و خاستگاه سامانه‌های دوتایی پرجرم بررسی شود. چشمداشت این دانشمندان اینست که رصدها و بررسی‌های بیشتر آگاهی‌های اعتمادپذیرتری درباره‌ی راز تولد آنها به ما بدهد.

وجود بخار آب داغ و کلرید سدیم، که دستاورد شکستنِ ذرات غبار است، سرشت داغ و پویای قرص‌های پیرامون ستارگان بزرگ نوزاد را نشان می‌دهد. جالب اینست که بررسی شهاب‌سنگ‌ها نشان می‌دهد قرصِ پیشا-سامانه‌ی خورشیدی [قرصی که خورشید و سامانه‌ی خورشیدی از آن ساخته شدند] هم دستخوش دماهای بالایی شده بوده که ذرات غبار در آنها بخار می‌شدند.

اخترشناسان با کمک نسل بعدی "آرایه‌ی بسیار بزرگ" (ngVLA) که اکنون در دست برنامه‌ریزی است خواهند توانست آزاد شدن این مولکول‌ها از ذرات غبار را ردیابی کنند. آنها پیش‌بینی می‌کنند با بررسی قرص‌های داغ با کلرید سدیم و آب داغ، حتی بتوانند سرنخ‌هایی برای شناخت ریشه‌ی سامانه‌ی خورشیدی‌مان به دست آورند.

ستارگان نوزاد "آیراس ۱۶۵۴۷-۴۲۴۷" با فاصله‌ی ۹۵۰۰ سال نوری از زمین، در صورت فلکی کژدم جای دارد. جرم کل این ستارگان ۲۵ برابر خورشید برآورد شده و با ابری غول‌پیکر به جرم ۱۰ هزار برابر خورشید در بر گرفته شده‌اند.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - star - molecule - sodium chloride - table salt - radio - Sun - star formation - Earth - Kei Tanaka - National Astronomical Observatory - Japan - binary - IRAS 16547-4247 - NaCl - H2O - circumstellar disk - methyl cyanide - CH3CN - Orion KL Source I - Yichen Zhang - RIKEN - binary system - meteorite - proto-Solar System - Very Large Array - ngVLA - constellation Scorpius

منبع: sciencedaily
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

انفجاری از نورهای صورتی در آسمان نروژ

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

شفق‌های قطبی معمولا سبزفامند. ولی دو شب پیش این گونه نبود.

مارکوس واریک که راهنمای تور ردشگری شفقی است واین عکس را از ترمسوی نروژ فرستاده گزارش می‌دهد: «از هر صورتی‌ای صورتی‌تر بودند! نمایش آنها شگفت‌انگیز بود. شفق‌های پرتلالوی سبز ، بنفش، و زرد هم بود- ولی ستاره‌ی این نمایش شفق صورتی بود.»

شفق صورتی چیز مهمی است. این رنگ نشان می‌دهد که ذراتی که از فضا آمده‌اند دارند تا جاهایی پایین‌تر از همیشه در جو زمین نفوذ می‌کنند. شفق‌های سبز زمانی رخ می‌دهند که الکترون‌ها به اتم‌های اکسیژن در فرازای (ارتفاعِ) ۱۰۰ تا۲۰۰ کیلومتری بالای سطح زمین برخورد کرده‌اند. شفق صورتی هنگامی پدید می‌آیند که الکترون‌ها پایین تر می‌آیند و به مولکول‌های نیتروژن در فرازای ۱۰۰ کیلومتر به پایین کوبیده می‌شوند.

دلیل این که الکترون‌های فضا به چنین ژرفایی در جو زمین نفوذ کرده‌اند شکاف‌هایی در میدان مغناطیسی زمین است. بله، شکاف‌های مغناطیسی. ناسا چندین سال است که به بررسی آنها می‌پردازد. شکاف‌های مغناطیسی بیشتر در هفته‌های پیرامون هموگان‌های فصلی (اعتدال‌های فصلی) پدید می‌آیند، و به نام پدیده‌ی "راسل-مک‌فرون" شناخته می‌شوند. با وزیدن باد خورشیدی به درون این شکاف‌ها توفان‌های زمین‌مغناطیسی نیرومند به پا می‌شود. گفتنی‌ست در این زمان از سال، حتی یک باد خورشیدی کم‌جان هم گاهی می‌تواند شفق‌هایی چشمگیر پدید بیاورد.

درباره‌ی این پدیده به طور کامل‌تر بخوانید: * فصل شکافتن سپر مغناطیسی زمین رسیده

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
aurora - Markus Varik - Tromsø - Norway - Earth - electron - oxygen - atom - nitrogen - molecule - magnetic field - magnetic crack - NASA - equinox - Russell-McPherron - Solar wind - geomagnetic storm

منبع: spaceweather
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

توفان آذرخش بر فراز کلرادو

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۱ مگ)

تاکنون شده از دیدن آذرخش شگفت‌زده شوید؟ بسیاری این تجربه را داشته‌اند.
جزییات شکل‌گیری آذرخش‌ها هنوز به خوبی شناخته نشده و در دست بررسی است، ولی چیزی که می‌دانیم اینست که جریان‌های بالارونده درون برخی از ابرها به برخورد میان بلورهای ریز یخ با توپ‌های بزرگ‌تر و نرم‌ترِ یخ انجامیده و این باعث می‌شود بلورهای کوچک‌تر بار مثبت بگیرند و کم کم بارهای الکتریکی میان بالا و پایین ابر از هم جدا شوند.
پس از آن که بارها به اندازه‌ی کافی از هم جدا شدند [ابر به اندازه‌ی کافی باردار شد]، سرانجام یک تخلیه‌ی الکتریکی سریع رخ می‌دهد که همان آذرخش است.
آذرخش به طور معمول مسیرش دندانه‌دار است و ستون نازکی از هوا را به سرعت تا دمایی نزدیک به سه برابر دمای سطح خورشید داغ می‌کند.
موج شوکی که به دنبال آن پدید می‌آید با سرعت زِبَرصوتی (بالاتر از سرعت صدا- با "فراصوت" تفاوت دارد) گسترده شده و به صدای بلندی که به نام تندر (به زبان تازی: رعد) شناخته می‌شود تبدیل می‌گردد.
آذرخش پدیده‌ای رایج در زمان باران های شدید است، و به طور میانگین، در هر ثانیه ۴۴ آذرخش میان ابرها و زمین در سراسر جهان رخ می‌دهد.
آنچه اینجا می‌بنید پشته‌ای از ۶۰ نماست و جریان ابرهای توفانی آذرخش‌زا را در ماه ژوییه بر فراز کلرادو اسپرینگز در کلرادوی آمریکا نشان می‌دهد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
lightning - updraft - electrical discharge - Sun - shock wave - supersonic - thunder - Earth - Colorado Springs - Colorado - USA

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان  

سیارک بن‌نو تکه‌هایی از سیارک وستا را هم به خود افزوده!

اینها عکس‌هایی هستند که فضاپیمای اوسیریس-رکس ناسا در بهار ۲۰۱۹ گرفته بود و تکه‌هایی از سیارک وستا را روی سطح سیارک بن‌نو نشان می‌دهند. این سنگ‌های رنگ روشن که با دایره نمایانده شده‌اند، مواد پیروکسین-دار از وستا هستند-تصویر بزرگ‌تر (پی‌ان‌جی، ۸ مگ)

فضاپیمای اوسیریس-رکس ناسا چیزهایی نامعمول را روی سیارک بن‌نو یافته: تکه‌هایی از یک جرم دیگر در سامانه‌ی خورشیدی- سیارک وستا.

بن‌نو به سیاهی زغال است، در حقیقت حتی از زغال هم تیره‌تر. اکنون فضاپیمای اوسیریس-رکس تخته سنگ‌هایی بزرگ و روشن که به تکه‌های بزرگ پُفنبات (مارشملو) می‌مانند را روی سطح آن دیده.

دانشمندان پی برده‌اند که این سنگ‌ها تکه‌هایی از گدازه‌ی روشن هستند که از یک سیارکِ به کلی متفاوت با بن‌نو، آن هم در کمربند سیارک‌ها جدا شده‌اند- به احتمال بسیار سیارک وستا، جرمی پوشیده شده با گدازه‌های یخ‌زده که تلسکوپ فضایی هابل و پس از آن فضاپیمای داون ناسا دهانه‌ی برخوردی غول‌پیکری را روی آن آشکار کردند که خرده‌های پرتاب شده‌اش حتی روی زمین هم به شکل شهاب‌سنگ یافته شده‌اند.

خود این سیارک که توده‌ای به نسبت سست از سنگ و خاک به نام "توده خرده‌سنگ" است پهنایی کمتر از ۵۰۰ متر دارد، تقریبا به اندازه‌ی بلندیِ آسمانخراش امپایر استیت.

به نظر میرسد زمانی در گذشته، سیارک بن‌نو تکه‌هایی از وستا را به ساختار کلی خود افزوده بوده. چنین آمیزه‌ای یک شگفتی کامل است و دانشمندان مشتاقانه چشم به راهِ بازگرداندن نمونه‌های سنگ و خاک بن‌نو به زمین در سال ۲۰۲۳ هستند.

بن‌نو یک سیارک کربن‌دار است که می‌تواند دربردارنده‌ی مواد آلی یا پیش‌سازهای مولکولی زندگی باشد. بن‌نو همچنین سیارکی‌ست که احتمال می‌رود روزی از کنار زمین بگذرد و حتی شاید به آن بخورد، اگرچه دستکم چندین سده‌ی دیگر.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky


واژه‌نامه:
 asteroid - Bennu - solar system - OSIRIS-REx - marshmallow - lava - asteroid belt - Hubble Space Telescope - NASA - Dawn mission - Earth - meteorite - Vesta - pyroxene

برگرفته از eapsweb
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جفت‌های ماه در یک ماه قمری

هر شب که به ماه نگاه می‌کنید بخش روشن از آفتابِ آن را می‌بینید که به آهستگی تغییر می‌کند.
این پیشروی گام‌ها از ماه نو به ماه پُر (کامل) و دوباره به ماه نو در چرخه‌ای انجام می‌شود که به نام ماه قمری شناخته شده و حدود ۲۹.۵ روز به درازا می‌کشد.
همه‌ی این ماه‌ها از بالا سمت چپ تا پایین سمت راست ماه‌هایی کامل به نظر می‌رسند ولی در حقیقت طیف گام‌های ماه را در یک چرخه‌ی کاملِ آن در اوت ۲۰۱۹ از راگوزا در جزیره‌ی سیسیل ایتالیا نشان می‌دهند.
در این تصویر، هر قرص ماه از پیوند دو تصویرِِ ماه با فاصله‌های زمانی ۱۵ روزه یا تقریبا نیم ماهِ قمری درست شده، یعنی دو تصویرِ ماه که در هر یک، بخش آفتاب‌گرفته‌اش مخالف با دیگری‌ست.
هر دو بخشِ مخالف، به همراه خط سایه در مرز شب و روزِ ماه، یک قرص آن را کامل کرده‌اند. این خط سایه یا سایه‌مرز، در درازنای هر چرخه‌ی ماه روی سمت پیدای آن کمی جابجا می‌شود.
خوب به نظرتان ماهِ دیشب با کدام یک از گام‌های ماه می‌توانست جفت شود؟

نمای جداگانه از تک تک گام‌های ماه در یک چرخه‌ی کامل در اوت ۲۰۱۹- تصویر بزرگتر

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
Moon - New Moon - Full Moon - lunar cycle - synodic month - Ragusa - Sicily - Italy - planet - Earth - lunar phase - terminator 

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان  

آیا کرمچاله‌ها خود را پشت نقاب برخی سیاهچاله‌ها پنهان کرده‌اند؟

* بر پایه‌ی پژوهشی تازه، درخش‌های نامعمولِ پرتوی فرابنفش می‌تواند نشانگر این باشند که اجرامی که سیاهچاله‌های غول‌پیکر به نظر می‌رسند، در حقیقت کرمچاله‌های غول‌پیکرند.

کرمچاله‌ها تونل‌هایی در فضازمانند که بر پایه‌ی نظریه، سفر به هر جایی در فضا و زمان، یا حتی به جهان دیگر را امکان‌پذیر می‌کنند. نظریه‌ی نسبیت عام اینشتین وجود کرمچاله‌ها را شدنی می‌داند ولی این که واقعا وجود دارند یا نه موضوع دیگریست.

یک کرمچاله از بسیاری جهات مانند یک سیاهچاله است. هر دوی این اجرام بی‌اندازه چگالند و کشش گرانشی‌ای بسیار نیرومندتر از اجرام هم‌اندازه‌ی خود دارند. تفاوت بزرگشان اینست که از دید نظری، هیچ جرمی پس از گذشتن از افق رویداد یک سیاهچاله دیگر توان بازگشت نخواهد داشت (افق رویداد آستانه‌ایست که در آن، سرعت گریز از کشش گرانشی سیاهچاله به اندازه‌ی سرعت نور می‌رسد) ولی اگر جرمی وارد یک کرمچاله شود از دید نظری می‌تواند از آن بیرون برود.

پژوهشگران با فرضِ وجود داشتنِ کرمچاله‌ها به بررسی راه‌هایی برای تشخیص یک کرمچاله از یک سیاهچاله پرداخته‌اند. آنها بر ابرسیاهچاله‌ها (سیاهچاله‌های ابرپرجرم) که جرمی هم‌ارز میلیون‌ها تا میلیاردها برابر خورشید دارند تمرکز کردند. باور بر اینست که این اجرام در قلب بسیاری از کهکشان‌ها لانه دارند. برای نمونه، در مرکز کهکشان راه شیری خودمان هم "کمان ای*" لانه دارد، سیاهچاله‌ای هیولا با جرمی هم‌ارز ۴.۵ میلیون جرم خورشیدی.

هر چیزی که وارد یک دهانه‌ی کرمچاله‌ای شود از دهانه‌ی دیگرش بیرون می‌رود. به استدلال این دانشمندان، این بدین معناست که ماده‌ای که دارد از یک دهانه‌ی کرمچاله به درون می‌رود، احتمالا می‌تواند با ماده‌ای که دارد همزمان از دهانه‌ی دیگرِِ کرمچاله وارد می‌شود برخورد کند، گونه‌ای رویداد که هرگز برای یک سیاهچاله رخ نمی‌دهد.

هر ماده‌ای که به درون دهانه‌ی یک اَبَرکرمچاله (کرمچاله‌ی ابرپرجرم) وارد می‌شود به احتمال بسیار به دلیل میدان‌های گرانشی نیرومندِ آن با سرعتی بسیار بالا و باورنکردنی پیش خواهد رفت. دانشمندان پیامدهای سرازیر شدن مواد به درون هر دو دهانه‌ی یک کرمچاله را تا جایی که این دهانه‌ها به هم می‌رسند -گلوی کرمچاله- مدلسازی کردند. دستاورد چنین برخوردهایی کره‌هایی از پلاسما است که با سرعتی نزدیک به سرعت نور به بیرون از هر دو دهانه گسترده می‌شوند [گسترشی کره‌وار به بیرون از کرمچاله؟-م].

میخاییل پیوتروویچ، اخترفیزیکدان رصدخانه‌ی مرکزی اخترشناسی در سن پترزبورگ روسیه و نویسنده‌ی اصلی این پژوهش به اسپیس دات کام گفت: «چیزی که مرا بیش از همه شگفت‌زده می‌کند اینست که هیچ کس تاکنون چنین پنداشتی را ارایه نکرده، چون تا اندازه‌ای ساده است.»

این پژوهشگران برون‌ریزی‌های چنین کرمچاله‌هایی را با برون‌ریزی‌های گونه‌ای از ابرسیاهچاله‌ها به نام هسته‌ی کهکشانی فعال (ای‌جی‌ان) مقایسه کردند. این سیاهچاله‌ها با بلعیدن مواد پیرامون خود درخششی بیشتر از کل کهکشان میزبانشان پدید می‌آورند، و این کار را تنها از بخشی از فضا که بزرگ‌تر از سامانه‌ی خورشیدی نیست انجام می‌دهند. ای‌جی‌ان‌ها به طور معمول با حلقه‌هایی از پلاسما به نام قرص‌های برافزایشی در بر گرفته شده‌اند و می‌توانند فواره‌هایی از پرتوهای نیرومند از قطب‌هایشان به بیرون بیفشانند.

کره‌های پلاسما که از کرمچاله‌ها بیرون می‌زنند می‌توانند به دماهایی حدود ۱۰ تریلیون درجه‌ی سلسیوس برسند. در چنین گرمایی، پلاسما پرتوهای فرابنفش با انرژی‌های ۶۸ میلیون الکترون ولت پدید می‌آورد.

پیوتروویچ می‌گوید برخلاف آن، «قرص‌های برافزایشیِ ای‌جی‌ان‌ها پرتوی گاما نمی‌گسیلند زیرا دماهایشان پایین‌تر از حدِ آنست.» افزون بر آن، اگرچه فواره‌های ای‌جی‌ان‌ها [و نه قرص‌های برافزایشی آنها] می‌توانند پرتوهای گاما بگسیلند، ولی این تابش‌ها بیشتر در همان جهت و راستای فواره‌ها هستند- به گفته‌ی پیوتروویچ، اگر یکی را ببینیم که به شکل کروی بیرون زده، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی این باشد که از یک کرمچاله آمده.

از سوی دیگر، اگر یک ای‌جی‌ان در گونه‌ای از کهکشان‌ها به نام کهکشان‌های "سیفرت رده‌ی یکم" (Type I Seyfert)، یعنی ای‌جی‌انی که گازهای داغ در آن به ‌سرعت گسترده می‌شوند لانه داشته باشد، چنین ای‌جی‌انی بر پایه‌ی پژوهش گذشته، به احتمال بسیار پرتوهای فرابنفشِ چندانی با انرژی‌های ۶۸ میلیون الکترون ولت تولید نمی‌کند. [این گونه از ای‌جی‌ان‌ها گازهای داغِ فواره‌هایشان به سرعت گسترده می‌شود، مانند گازی که کره‌وار از دهانه‌ی کرمچاله بیرون می‌زند. پس این گونه ای‌جی‌ان‌ها برون‌ریزی‌هایشان مانند کرمچاله‌هاست ولی برخلاف آنها پرتوهای فرابنفش چندان نیرومندی نمی‌گسیلند-م]

به گفته‌ی این پژوهشگران، [پس] اگر ای‌جی‌انی در یک کهکشان سیفرت ره‌ی یکم ببینیم که اوج چشمگیری در این پرتوها دارد، می‌تواند به معنای آن باشد که این "به ظاهر ای‌جی‌ان" در حقیقت یک کرمچاله است.

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان برای انتشار در ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی پذیرفته شده و در شماره‌ی برخطِ ۲۱ اوت arxiv هم در دسترس است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
gamma ray - black hole - wormhole - space-time - Einstein - general relativity - event horizon - supermassive black hole - sun - galaxy - Milky Way galaxy - Sagittarius A* - gravitational field - mouth - throat - plasma - Mikhail Piotrovich - Central Astronomical Observatory - Saint Petersburg - Russia - active galactic nucleus - AGN - solar system - accretion disk - Type I Seyfert - Monthly Notices of the Royal Astronomical Society

منبع: اسپیس دات کام
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ماه بزرگتر است یا کهکشان آندرومدا؟

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۲.۸ مگ)

کهکشان مارپیچی بزرگ زن در زنجیر (آندرومدا، ام۳۱)، با تنها ۲.۵ میلیون سال نوری فاصله از زمین، نزدیک‌ترین کهکشان مارپیچی بزرگ به راه شیری ماست.

آندرومدا بدون تلسکوپ هم دیده می‌شود و چشم نامسلح آن را مانند یک توده‌ی کرکی کوچک و کم‌نور می‌بیند، ولی از آن جایی که درخشندگی سطحی‌اش بسیار پایین است، کسانی که گاه به گاه آسمان را مشاهده می‌کنند، چندان متوجه گستردگی چشمگیر آن در آسمان سیاره‌ی زمین نمی‌شوند.

در تصویر همگذاری شده‌ی سرگرم‌کننده‌ای که اینجا می‌بینید، یک همسنجی (مقایسه) میان بزرگی زاویه‌ای این کهکشان همسایه و بزرگی زاویه‌ای یک جرم آسمانی درخشان تر و آشناتر انجام شده.

اندازه‌گیری زاویه‌ای اجرام به کمک دست

تصویر بزرگتر

در این تصویر، یک نمای ژرف از آندرومدا، که خوشه‌های ستاره‌ای زیبا و آبی‌فام درون بازوان مارپیچی و دور از هسته‌ی زرد و درخشان آن را نشان می‌دهد، در کنار نمایی معمولی از قرص تقریبا کامل ماه نمایانده شده.

مقیاس زاویه‌ای هر دو جرم یکی است و می‌بینیم که ماه حدود ۱/۲ (یک دوم) درجه را در آسمان می‌پوشاند، در حالی که گستردگی آندرومدا آشکارا چند برابر آنست .

در نمای ژرف (با نوردهی بلند) آندرومدا، دو کهکشان ماهواره‌ای درخشان آن، یعنی ام۳۲ و ام۱۱۰ (پایین) هم به چشم می‌خورند.

---------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
 Spiral Galaxy - Andromeda - M31 - Milky Way - planet - Earth - angular size - galaxy - star cluster - spiral arm - core - full Moon - angular scale - satellite galaxy - M32 - M110

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان 

شواهد تازه برای پیدایش ماه در "برخورد بزرگ"

* دانشمندان شواهد تازه‌ای در سنگ‌های ماه پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهند ماه به احتمال بسیار در پی برخورد سیاره‌ای به اندازه‌ی بهرام به زمینِ نوزاد در بیش از ۴ میلیارد سال پیش ساخته شده.

یک گروه از دانشمندان به رهبری ناسا سنگ‌هایی را که فضانوردان آپولو بیش از ۵۰ سال پیش به زمین آورده بودند بررسی کرده‌اند. آنها در این پژوهش، این نمونه‌ها را با بهره از دستگاه‌های پیشرفته‌ای که در دسترس پژوهشگران دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ نبود بررسی کرده و با تمرکز بر میزان و گونه‌ی "کلر" در آنها، به شواهد بیشتری برای نظریه‌ی "برخورد بزرگ" دست یافتند.

این پژوهشگران پی بردند که انباشت کلر "سنگین" ماه بیشتر از زمین است که دارای کلر "سبک" است. واژه‌های سبک و سنگین به معنای ایزوتوپ‌های آنها است که شمار نوترون‌ها در هسته‌هایشان تفاوت دارد.

اندکی پس از آن برخورد سهمگین، زمین به سختی توانست خود را یکپارچه نگه دارد. آوارهای برخورد که تکه‌های هر دو جرم بودند با گذشت زمان به هم چسبیدند و ماه را ساختند. در آغاز هر دو جرم آمیزه‌ای از ایزوتوپ‌های سبک و سنگین کلر را در بر داشتند، ولی با گذشت زمان، این آمیزه هم در اثر گرانشی که زمین بر ماهِ در دست ساخت وارد می‌کرد رو به دگرگونی گذاشت.

همچنان که این دو جرم کیهانی پس از برخورد شکلی بخود می‌گرفتند، زمین کلرهای سبک‌ترِ کلر را به سوی خود می‌کشید و ایزوتوپ‌های سنگین‌تر را که سخت‌تر جابجا می‌شدند برای ماه می‌گذاشت. این باعث شد کلرهای سبک‌ ماه کمتر از کلرهای سنگینش شوند.

جاستین سایمون، دانشمند سیاره‌ای ناسا و یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «تفاوت بزرگی میانِ همنهشِ عنصری ماه و زمینِ کنونی هست، و ما می‌خواستیم بفهمیم چرا. اکنون می‌دانیم که ماه از همان آغاز بسیار متفاوت بوده و دلیلش هم احتمالا نظریه‌ی "برخورد بزرگ" است.»

این دانشمندان همچنین برای بررسی یافته‌های خود به سراغ دیگر عنصرهای هالوژن و هم‌خانواده‌ی شیمیایی کلر رفتند. هالوژن‌های دیگر هم ایزوتوپ "سبک"شان در ماه کمتر از زمین بود، و این دانشمندان نتوانستند الگویی ببینند که نشان دهد رویداد دیرتری دلیل این کمبود بوده. گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی "مقاله‌های آکادمی ملی علوم" آمریکا منتشر شده.

این یافته‌ها به انبوهِ رو به افزایشی از شواهد شیمیایی افزوده می‌شود که از پنداشت برخورد بزرگ پشتیبانی می‌کنند، پنداشتی که چند دهه پیش برای نخستین بار پیشنهاد شد. برای نمونه، در پژوهشنامه‌ای که ماه مارس امسال (۲۰۲۰) منتشر شد، سنجش‌های بسیار دقیق روی ایزوتوپ‌های اکسیژن نشان می‌داد که سنگ‌های ماه و زمین احتمالا از آنچه در گذشته می‌پنداشتیم هم تفاوت بیشتری با هم دارند. [اینجا خواندید: * گویا زمین و ماه دوقلوهای اکسیژنی همسان نیستند]

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky


واژه‌نامه:
Earth - moon - Mars - planet - NASA - Apollo - astronaut - Giant impact - chlorine - isotope - neutron - nuclei - element - Justin Simon - halogen - Proceedings of the National Academy of Sciences - oxygen

منبع: اسپیس دات کام
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

انسلادوس در طیف فروسرخ

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

یکی از وسوسه‌انگیزترین اجرام سامانه‌ی خورشیدی ماه یخی سیاره‌ی کیوان، انسلادوس است که نیمکره‌ی آن را در این نماهای پرجزییاتِ به دست آمده از فضاپیمای کاسینی می‌بینیم.
این پنج نمای رنگ زِیف (کاذب)، داده‌های فروسرخی را نمایش می‌دهند که کاسینی در درازنای ۱۳ سال، با "زیرسامانه‌ی نقشه‌برداری طیفی و تصویربرداری علمی نور دیدنی و فروسرخ" خود (VIMS) گرد آورده بود.
یخ‌های تازه به رنگ سرخ نشان داده شده‌اند، و چشمگیرترین ساختارها که مانند نوارهایی بلند در منطقه‌ی قطب جنوبِ این ماه -که قطری ۵۰۰ کیلومتری دارد- دیده می‌شوند.
این نوارها جای همان راه راه‌های ببری را نشان می‌دهند، شکاف‌هایی روی سطح انلادوس که به گمان دانشمندان، تا اقیانوس زیر پوسته‌ی یخ‌زده‌ی این ماه ادامه دارند.
این شکاف‌ها سرچشمه‌ی فواره‌های و توده‌های یخی‌ای این ماه هستند که پیوسته به درون فضا افشانده می‌شوند و کاسینی در سال ۲۰۰۵ آنها را یافت.
اکنون سرخی‌هایی هم در نیمه‌ی شمالیِ نمای نیمکره‌ی پیش‌رونده‌ی انسلادوس دیده می‌شود که نشانگر بازسازی تازه‌ی سطح و لایه‌های تازه در مناطق دیگری از این ماه است، دنیایی که از نظر زمین‌شناسی فعال است و احتمالش هست که شرایط مناسب زندگی را داشته باشد [در اقیانوسِ زیرسطحی‌اش-م].

---------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
Solar System - Saturn - moon - Enceladus - Cassini spacecraft - false color - Visual and Infrared Mapping Spectrometer and Imaging Science Subsystem - tiger stripes -

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

خورشید و سراب اُمگا

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۴.۹ مگ)

ثبت این طلوع آفتاب هم نیاز به شانس داشت و هم نیاز به زمان‌بندی.
نخست و پیش از همه، باید زمان‌بندی دقیقی انجام می‌شد تا بتوان یک قایق بادبانی را درست به هنگام گذشتن از جلوی خورشیدی که داشت از پشت افق سر می‌زد به تصویر کشید.
افزون بر این در یک همرویدادی شانسی، خود خورشید که در زمینه بود نمایی نامعمول پیدا کرده و مانند حرف یونانی اُمگا (Ω) شده بود.
واقعیت اینست که خورشید همان قرص دایره‌ایِ همیشگی‌اش را داشت- سراب یا خطای دید اُمگا تنها دستاورد شکست نور خورشید در هوای گرم باللای آب بود.
سراب امگا "سراب زیرین" است که توسط یک لایه هوای به نسبت گرم درست بالای سطح آب پدید می‌آید. شیب دمایی در هوا -گرم‌تر نزدیک سطح آب و سردتر بالای آن- و شکست نور خوررشید در لایه‌ی هوای گرم باعث شکل‌گیری یک تصویر وارنه از خورشید زیر قرص واقعی‌اش شده. هر دو تصویر به دلیل فیلتر شدن نور  توسط جو به رنگ سرخ در آمده‌اند و با هم نمایی مانند یک پیکره‌ی گداخته که دارد آب می‌شود درست کرده‌اند.
گفتنی‌ست اژول ورن این سراب را به نام سراب "گلدان اتروسکی" نامیده بود.
پدیده‌های اپتیکی که در اثر هوای زمین رخ می‌دهند اگرچه تا اندازه‌ای کمیابند، ولی می‌توانند به اجرام دوردست نزدیک افق -از جمله ماه و خورشید- نمایی بسیار نامعمول بدهند.
این تصویرِ طلوع آفتاب که برای ثبتش تنها یک بار نوردهی انجام شده، کمی بیش از دو هفته پیش در دریای مدیترانه، جایی نزدیک والنسیای اسپانیا گرفته شده.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
sailboat - Sun - Greek - Omega - Ω - refract - Earth - Moon - Mediterranean Sea - Valencia - Spain

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان 

دنباله‌دار ۶۷پی هم شفق قطبی دارد!

تصور کنید انگشتتان را روی یک شلنگ گرفته‌اید و فواره‌ای از آب را به آسمان می‌پاشید. آن بالا، در سرِ پایانی فواره، شفق پدید می‌آید. دانشمندان پی برده‌اند که برخی از دنباله‌دارها همین ترفند را در عمل انجام می‌دهند.

در مقاله‌ای که این هفته در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده، پژوهشگران به توضیح این پرداخته‌اند که چگونه دنباله‌دار ۶۷پی/چوریموف-گراسیمنکو فواره‌های بخار آب را به شفق تبدیل می‌کند.

فضاپیمای روزتای سازمان فضایی اروپا که از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ در مدار پیرامون دنباله‌دار ۶۷پی بود این نورهای شگفت‌انگیز را دیده. پژوهشگران در آغاز این تابش را به درستی نشناختند و با خود گفتند این که شفق نمی‌تواند باشد، می‌تواند؟ یک دلیلشان این بود که این دنباله‌دار حتی میدان مغناطیسی -ویژگی کلیدی در توفان‌های زمین‌مغناطیسی- هم ندارد. همچنین، نورهای دنباله‌دار ۶۷پی برای چشم انسان ندیدنی هستند. آنها به طور عمده در طول موج‌های فرابنفش-دور می‌درخشند، برخلاف پرده‌هایی از نور سبز و سرخ که پیرامون قطب‌های زمین می‌رقصند.

«با این حال، اینها شفقند.» این را مارینا گالند از کالج سلطنتی لندن در بریتانیا که نویسنده‌ی اصلی این پژوهش است می‌گوید.

چند سال زمان برد تا گالند و همکارانش بفهمند که جریان چیست. گشودن گره این راز نیازمند داده‌هایی از پنج حسگر روزتا، و همچنین یک مدل فیزیکی برای محاسبه‌ی چگونگیِ برهم‌کنش باد خورشیدی با جو دنباله‌دار بود.

میدان‌های الکتریکی پیرامون دنباله‌دار ۶۷پی و الکترون‌های باد خورشیدی که در آنها شتاب گرفته‌اند

آنها دریافتند که میدان‌های الکتریکی که به طور طبیعی در جو دنباله‌دار پدید می‌آیند می‌توانند الکترون‌های باد خورشیدی را بگیرند و آنها را رو به درون پرتاب کنند (شتاب دهند). این الکترون‌ها به درون مولکول‌های آبی که دارند از هسته‌ی دنباله‌دار بیرون می‌زنند نفوذ می‌کنند و آنها را می‌شکنند. آوارهای برخوردی میان الکترون‌ها و این مولکول‌ها، یعنی اتم‌های برانگیخته‌ی هیدروژن و اکسیژن، تابشی فرابنفش پدید می‌آورند که همان "شفق دنباله‌دار" است.

واکنش شفق‌های دنباله‌دار به آب و هوای فضا بسیار همانند واکنش شفق‌های زمین است. وزش باد خورشیدی می‌تواند آنها را شدیدتر کند، و اگر فوران تاج خورشیدی (سی‌ام‌ئی) خوبی رخ دهد می‌تواند یک نمایش شفقی درخشان پدید بیاورد. در واقع، برخورد یک سی‌ام‌ئی به دنباله‌دار ۶۷پی در ۲۲ اکتبر ۲۰۱۴ به یک "افزایش شدید و سریع" در درخشش فرابنفش انجامید.

گالند می‌گوید: «دنباله‌دارهای دیگر هم باید چنین شفق‌هایی داشته باشند.» فیزیک پایه‌اش جهانی است. شفق‌های دنباله‌دار ۶۷پی/چوریموف-گراسیمنکو تنها از این رو ویژه‌اند که فضاپیمای روزتا آنجا بوده تا آنها را ببیند.

آزمایش فکری: تصور کنید می‌توانستید نور فرابنفش را ببینید. به نظرتان شفق‌های ۶۷پی از روی سطحش چه نمایی داشتند و چگونه دیده می‌شدند؟ پنداشت گالند اینست: «افشانَند، ولی یکدست نیستند. برخی بخش‌های آسمان درخشان‌تر از بخش‌های دیگر است- به ویژه اگر یک فواره‌ی آب از میدان دیدتان بگذرد!»

و این هم شگفت‌انگیزترین بخش داستان: این شفق‌ها تا روی سطح پایین می‌آیند. به گفته‌ی گالند: «بنابراین با نور در بر گرفته خواهید شد.»

شتابگیری الکترون‌های باد خورشیدی در میدان الکتریکی دنباله‌دار ۶۷پی، و برخورد آنها با مولکول‌های آبِ درون گیسوی دنباله‌دار، شکستن آنها، برانگیختن اتم‌های هیدروژن و اکسیژن، و سرانجام پدید آمدن تابش فرابنفش توسط این اتم‌های برانگیخته.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
 garden hose - aurora - Nature Astronomy - Comet 67P/Churyumov-Gerasimenko - European Space Agency - Rosetta spacecraft - magnetic field - geomagnetic storm - ultraviolet - wavelength - Earth - pole - Marina Galand - Imperial College London - UK - sensor - solar wind - comet - electric field - electron - molecule - atoms - H - O - Aurora Cometalis - coronal mass ejection - CME - UV - Thought experiment

منبع: spaceweather
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ایستگاه فضایی از جلوی سیاره سرخ می‌گذرد

تاکنون چنین کاری از ایستگاه فضایی دیده بودید؟
اگر بدانید کِی و کجا را باید نگاه کنید، گذشتن ایستگاه فضایی بین‌المللی (آی‌اس‌اس) در آسمان شب برایتان چشم‌اندازی فریبنده، ولی نه چندان نامعمول خواهد بود.
تاکنون عکس‌هایی از گذرِ ایستگاه از جلوی قرص نیم درجه‌ایِ ماه و خورشید گرفته شده، ولی این نماها تا اندازه‌ای کمیابند زیرا ثبتشان نیاز به برنامه‌ریزی، زمان‌بندی و شکیبایی دارد.
آن از خورشید و ماه بود که قرص‌هایی به پهنای نیم درجه دارند. ثبت گذرِ ایستگاه از جلوی سیاره‌ی ریزِ بهرام که دیگر گفتن ندارد!
عکاس تصویری که اینجا می‌بینید با بهره از یک  نرم‌افزار برخط (آنلاین) فهمید که چنین گذر نامعمولی تنها در یک دَم کوتاه، در راستای نوار بسیار باریکی از زمین به پهنای تنها ۹۰ متر دیده می‌شود.
درون این نوار، سرعت گذر ایستگاه نسبت به زمین (سرعت زمینی) هم‌ارز ۷.۴ کیلومتر بر ثانیه می‌شود.
ولی این تصویربردار با یک دوربین استاندارد، یک تلسکوپ کوچک، جایگیری درست برای تنظیم دستگاه‌هایش، یک جهت دقیق برای نشانه‌گیری تلسکوپ، و زمان‌بندی زیرمیلیمتری توانست ویدیویی بگیرد که این عکس تنها تک‌نمایی از آن با زمان نوردهی ۰.۰۰۰۳۵ ثانیه است.
در نماهای جداگانه‌ی این ویدیو، هم بهرام و هم ایستگاه با جزییات دیده می‌شوند.
این تصویر دوشنبه‌ی گذشته، ساعت ۰۵:۱۵:۴۷ به وقت محلی از جایی در شمال خاور سن دیه‌گو در کالیفرنیای آمریکا گرفته شده.
بهرام اگرچه معمولا از دید زاویه‌ای کوچک‌تر از آی‌اس‌اس است، ولی تا چند هفته‌ی دیگر به بیشینه‌ی اندازه‌ی زاویه‌ایش در آسمان زمین می‌رسد، زیرا سیاره‌ی آبی (زمین) و سیاره‌ی سرخ (بهرام) به زودی از نزدیک‌ترین فاصله‌ی هم در مدارشان به گرد خورشید خواهند گذشت.

---------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
International Space Station - ISS - Moon - Sun - Mars - ground velocity - San Diego - California - USA - angular size - blue planet - red planet

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

مسیر خورشید در هفت زمان از سال

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

آیا خورشید هر روز در یک جهت و مسیر غروب می‌کند؟
نه، جهت غروب آفتاب به زمان‌های سال بستگی دارد.
اگرچه به نظر می‌رسد این جهت همیشه رو به باختر (غرب) است، ولی تنها در زمانِ هموگان (اعتدال، برابران) است که خورشید درست رو به باختر پایین می‌آید.
دیروز یکم مهرماه، روز ااعتدال پاییزی در نیمکره‌ی شمالی بود، و جهت خورشید از امروز به سوی جنوب باختر جابجا می‌رود تا در خوریستان (انقلاب بهاری) به بیشترین جابجایی‌اش برسد- یعنی در نوروز (فروردین، دسامبر).
پس از انقلاب‌های بهاری، جهت غروب خورشید رو به شمال باختر می‌رود تا جایی که در انقلاب تابستانی یکم تیرماه به بیشینه‌ی جابجایی‌اش در آن جهت می‌رسد.
در این تصویر که از پیوند نماهای زمان‌گریز درست شده، هفت مسیرِ غروب خورشید را در یک روز از هر یک از ماه‌های دی ۹۸ تا تیر ۹۹ (دسامبر ۲۰۱۹ تا ژوئن ۲۰۲۰) می‌بینیم.
این رشته عکس‌ها از آلبرتای کانادا -که بسیار بالاتر از استواست- گرفته شده و شهر ادمونتون را در پیش‌زمینه نشان می‌دهد.
مسیر میانی از آنِ غروب خورشید در اعتدال پیشین است- نوروز (مارس).
اگر دیروز در این جایگاه بودید، خورشید را می‌دیدید که دوباره در همین مسیرِ هموگانی غروب کرد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
 Sun - equinox - sunset - solstice - time-lapse - Alberta - Canada - Earth - Edmonton

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آیا مرگ یک ستاره به معنای پایان زندگی پیرامون آنست؟ تلسکوپ جیمز وب به ما خواهد گفت

چشم‌انداز سیاره‌ای سنگی که به گرد یک کوتوله‌ی سفید می‌گردد

ستارگانی مانند خورشید ما در پایان زندگی پف می‌کنند و سرانجامِ کار، تنها چیزی که از آنها به جا می‌ماند هسته‌ی رُمبیده‌ی برهنه‌شان است -یک کوتوله‌ی سفید. به گفته‌ی پژوهشگران دانشگاه کرنل، سیاره‌ای که به گرد یک کوتوله‌ی سفید می‌چرخد شانسی امیدوارکننده برای تعیین این به ما می‌دهد که آیا زندگی می‌تواند از فرآیند مرگ ستاره‌اش جان به در ببرد یا نه.

آنها در پژوهشنامه‌ای که در نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال لترز منتشر شده نشان داده‌اند که تلسکوپ آینده‌ی ناسا، تلسکوپ فضایی جیمز وب چگونه می‌تواند نشانه‌های زندگی روی سیاره‌های زمین‌سان پیرامون کوتوله‌های سفید را بیابد.

سیاره‌ای که دارد به گرد یک ستاره‌ی کوچک می‌گردد، با گذشتن از جلوی این ستاره (پدیده‌ی گذر)، سیگنال‌های جَوی نیرومندی پدید می‌آورد. کوتوله‌های سفید این را به اوج می‌رسانند: آنها ۱۰۰ برابر کوچکتر از  خورشید، تقریبا به کوچکی زمینند و فرصتی کمیاب برای منش‌نمایی (توصیف) سیاره‌های سنگی به اخترشناسان می‌دهند.

یکی از نویسندگان این پژوهش، لیزا کلتنگر که مدیر بنیاد کارل سیگن است می‌گوید: «اگر سیاره‌هایی سنگی پیرامون کوتوله‌های سفید باشند، ممکن است تا چند سال دیگر نشانه‌های زندگی در آنها را پیدا کنیم.»

نویسنده‌ی دیگر، رایان مکدانلد از همین بنیاد می‌گوید تلسکوپ جیمز وب که برای پرتاب در اکتبر ۲۰۲۱ برنامه‌ریزی شده دارای جایگاهی بی‌مانند برای یافتن شناسه‌های زندگی روی سیاره‌های سنگی است.

مکدانلد می‌گوید: «تلسکوپ جیمز وب به هنگام رصد سیاره‌های زمین‌سانی که به گرد کوتوله‌های سفید می‌گردند می‌تواند در تنها چند ساعت آب و دی‌اکسید کربن را [در آنها] شناسایی کند. دو روز کار رصدی با این تلسکوپ نیرومند امکانِ یافتنِ گازهای "ردپای زیستی"، مانند ازون و متان را فراهم می‌کند.»

کشف نخستین سیاره‌ی غول‌پیکرِ "گذرنده" در مدار یک کوتوله‌ی سفید (سیاره‌ی دبلیودی ۱۸۵۶+۵۳۴بی) که خبرش چند روز پیش از سوی پژوهشگرانی به رهبری اندرو وندربرگ، استادیار دانشگاه ویسکانسین-مدیسن اعلام شد وجود سیاره‌هایی پیرامون کوتوله‌های سفید را ثابت می‌کند. خود کلتنگر هم یکی از نویسندگان آن پژوهش بود.

این سیاره یک غول گازی است و بنابراین نمی‌تواند پذیرای زندگی باشد. ولی صِرفِ وجود داشتنش نشان می‌دهد که سیاره‌های سنگی -که می‌توانند پذیرای زندگی باشند- هم می‌توانند در منطقه‌های زیست‌پذیرِ کوتوله‌های سفید وجود داشته باشند.

مکدانلد می‌گوید: «ما اکنون می‌دانیم که سیاره‌های غول‌پیکر می‌توانند پیرامون کوتوله‌های سفید وجود داشته باشند، و شواهدی که تاریخشان به بیش از ۱۰۰ سال می‌گذرد، آلودگی نورِ کوتوله‌های سفید با مواد سنگی را نشان می‌دهند. قطعا سنگ‌های کوچک در سامانه‌ی کوتوله‌های سفید وجود دارد. پنداشتن سیاره‌ای سنگی که به گرد یک کوتوله‌ی سفید می‌گردد جهشی منطقی‌ست.» [نمونه‌ای از این آلودگی‌ها: * کشف دو ستاره مُرده که با پسماندهای سیاره‌ای «آلوده» شده‌اند]

این پژوهشگران روش‌های پیشرفته‌ی بررسی را که به طور معمول برای شناسایی گازها در جو سیاره‌های غول‌پیکر به کمک تلسکوپ فضایی هابل به کار می‌رود را با مدل‌ جوهای سیاره‌های کوتوله‌ی سفید در پژوهش پیشین دانشگاه کرنل ترکیب کردند.

ماهواره‌ی پیمایش فراسیاره‌های گذرنده‌ی ناسا (تس، TESS) اکنون دارد به دنبال چنین سسیاره‌های سنگی‌ای پیرامون کوتوله‌های سفید می‌گردد. اگر یکی از این دنیاها پیدا شود، کلتنگر و همکارانش مدل‌ها و ابزارهایی برای شناسایی نشانه‌های زندگی در جو آنها پدید آورده‌اند. تلسکوپ جیمز وب به زودی این جستجو را خواهد آغازید.

کلتنگر می‌گوید یافتن نشانه‌های زندگی روی سیاره‌ای پیرامون یک کوتوله‌ی سفید دارای پیامدها و مفاهیم ژرفی‌ست. بیشتر ستارگان، از جمله خورشید خودمان روزی به یک کوتوله‌ی سفید تبدیل خواهد شد.

وی می‌افزاید: «اگر مرگ ستاره پایان زندگی نباشد چه می‌شود؟ آیا زندگی حتی پس از مرگ خو.رشید می‌تواند ادامه یابد؟ نشانه‌های زندگی روی سیاره‌هایی که به گرد کوتوله‌های سفید می‌گردند نه تنها می‌تواند سرسختی باورنکردنی زندگی را نشان دهد، بلکه شاید نیم‌نگاهی هم به زندگی آینده‌ی خودمان بیندازد.»

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
star - sun - white dwarf - planet - Cornell University - Astrophysical Journal Letters - NASA - James Webb Space Telescope - Earth - transit - rocky planet - Lisa Kaltenegger - College of Arts and Sciences - Carl Sagan Institute - Ryan MacDonald - biosignature -  exoplanet - carbon dioxide - biosignature - ozone - methane - WD 1856+534b - Andrew Vanderburg - University of Wisconsin - Madison - gas giant - habitable zone - Transiting Exoplanet Survey Satellite

منبع: دانشگاه کرنل
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

چینی‌ها "چیزی ناشناخته" را در مدار زمین گذاشته‌اند

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌تتوانید آن را در تلگرام یا فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان ببینید

چند روز پیش از نخستین هواپیمای فضایی چین گفتیم (اینجا) که روز ۶ سپتامبر، در پایان ماموریتی دو روزه به زمین برگشت. اکنون می‌بینیم که این هواپیما چیزی را پشت سرش در مدار گذاشته، چیزی با ویژگی‌ها و کارکردهای ناشناخته که ارتش آمریکا آن را "جسم ای" (Object A) نامیده.

دیشب در هلند، دکتر مارکو لانگ‌بروک با دوربین دستی‌ خود این جسم را در آسمان ردیابی و دنبال کرد.

لانگ‌بروک می‌گوید: «درخشش آن به آهستگی ولی آشکارا تغییر می‌کرد، از بزرگای (قدرِ) ۴+ تا ناپیدا (کم‌نورتر از ۷+). منحنی نوری آن دو اوج درخشش، و دو دوره‌ی ناپیداییِ عمده داشت. دوره‌ی اوج-تا-اوج حدود ۸۰ ثانیه بود، پس اگر دلیلش غلتیدن این جسم باشد، غلتشی آهسته است.»

منحنی نور "جسم ای"

"جسم ای" همچنین یک چشمه‌ی تراگسیل رادیویی هم هست. اسکات تیلی که یک آپارگر (اپراتور) رادیویی آماتور است آن را در بسامد ۲۲۸۹ مگاهرتز ردیابی کرده است و می‌گوید سیگنال‌های رادیویی آن با یک دوره‌ی حدود ۸۰ ثانیه کم و زیاد می‌شود- همانند منحنی نوری که لانگ‌بروک به دست آورده.

اینها با هم چه معنایی می‌دهند؟ لانگ‌بروک می‌گوید: «گمانه‌زنی‌ها اینست که "جسم ای " یا یک ماهواره‌ی بازرس (inspector satellite) است که برای بررسی بیرون هواپیمای فضایی چین پیش از فرود به کار رفته، یا شاید هم گونه‌ای مدول پشتیبانی است که به بیرون پرتاب شده.»

به بیان دیگر، خدا می‌داند چیست!

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
China - space plan - Earth - Object A - US military - Netherlands - Marco Langbroek - magnitude - light curve - radio transmission - Scott Tilley - inspector satellit - module

منبع: spaceweather
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

طیف صدها کهکشان دوردست در یک تصویر

زمان در دوردست‌های کیهان به نظر می‌رسد کند پیش می‌رود.
نوری که دچار "فراخش یا اتساع زمان" شده به بخشِ سرخِ طیف می‌گراید (پدیده‌ی سرخگرایی یا انتقال به سرخ)، و همین به اخترشناسان تواناییِ این را می‌دهد تا با بهره از کُند شدن زمان کیهانی، فاصله‌های دراز کیهان را اندازه بگیرند.
در این تصویر، نور کهکشان‌های دوردست به رنگ‌های (طیف‌های) تشکیل دهنده‌اش تجزیه شده، و به اخترشناسان امکان داده تا سرخگرایی کیهانی را برای خطوط طیفیِ شناخته شده اندازه بگیرند
تازگیِ این تصویر در اینست که فاصله‌ی زمین تا صدها کهکشان را می‌توان تنها به کمک یک نما اندازه گرفت، برای نمونه در این تصویر که به کمک طیف‌نگار نور دیدنی چندجرمی (ویموس، VIMOS) در تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی) در شیلی به دست آمده.
بررسی پراکندگی (توزیع) اجرام دوردست فضا به دانشمندان بینشی درباره‌ی چگونگیِ پیدایش، خوشه‌بندی، و فرگشت ستارگان و کهکشان‌ها در روزگار آغازین کیهان را می‌دهد.
این طیف‌ها به جز سرخگرایی که سنجشی از زمان است، به اخترشناسان این اجازه را هم میدهند تا وضعیت گازها و ستارگان در هر یک از این کهکشان‌ها را ازیابی کنند.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
spectrum - redshift - time-slowing - spectral line - Visible MultiObject Spectrograph - VIMOS - Very Large Telescope - VLT - Chile - star - galaxy

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

"هواپیمای فضایی" از کنار ناهید می‌گذرد

می‌دانستید یک "هواپیمای فضایی" در مداری به گرد زمین می‌گردد؟ این فضا-هواپیما، ریز-شاتل نیروی هوایی آمریکا، بویینگ ایکس-۳۷ است.

دو شب پیش، کوین فاتر از براکویل در انتاریو این فضا-هواپیما را که داشت از کنار سیاره‌ی ناهید می‌گذشت به تصویر کشید. فاتر می‌گوید: «ماهواره‌ی دیگر در ویدیو ماهواره‌ی سائوکم ۱-بی (SAOCOM 1-B) است که از بالای ناهید گذشت.»

ایکس-۳۷ یک فضاپیمای روباتیک نیمه-سری است که همانندی‌هایی با شاتل فضایی قدیمی دارد. در حقیقت این هواپیمای فضایی در آغاز در سال ۱۹۹۹ به عنوان یکی از پروژه‌های ناسا به کار گرفته شده بود و سپس در سال ۲۰۰۴ به وزارت دفاع ایالات متحده‌ی آمریکا منتقل شد. ایکس-۳۷ از آوریل ۲۰۱۰ تاکنون به گردش‌های دوره‌ای در مدار زمین می‌پردازد، با پروازهایی که در برخی از آنها تا ۷۸۰ روز در مدار می‌ماند. تازه‌ترین ماموریت، ماموریت ششم، در ۱۷ می ۲۰۲۰ با پرتاب بر دوش یک موشک اتلس ۵ آغاز شد.

اوایل این ماه، چین هم نخستین هواپیمای فضایی خود را پرتاب کرد، ظاهرا برای همگام شدن با ایکس-۳۷. نمونه‌ی چینی که آن هم مانند شاتل فضایی بازنشسته‌ی ناسا است نخستین پرواز آزمایشی‌اش را که یک پرواز دو روزه در مدار نزدیک زمین بود در روز ۶ سپتامبر به پایان رساند و در "جایی" از خاک چین فرود آمد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
Earth - US Air Force - Boeing X-37 - shuttle - Kevin Fetter - Brockville - Ontario - planet - Venus - SAOCOM 1-B - NASA - space shuttle - United States Department of Defense - Atlas V - China - space plane - low-Earth orbit

منبع: spaceweather
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان