یک دنباله‌ار اتلس دیگر آمده!

ویدیوی میشاییل یاگر از دنباله‌دار اتلس (سی/۲۰۲۰ ام۳). اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام، توییتر، اینستاگرام و یا فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان ببینید

دنباله‌دار اتلس (سی/۲۰۲۰ ام۳) دارد به زمین نزدیک می‌شود. این دنباله‌دار در نزدیک‌ترین رویارویی‌اش با زمین که روز ۱۴ نوامبر انجام خواهد شد ۰.۳۵۸ ای‌یو (۵۴ میلیون کیلومتر) از زمین فاصله خواهد داشت- نه آن اندازه نزدیک که با چشم نامسلح هم دیده شود. ولی شاید بتوانید شانستان را برای عکاسی از آن بیازمایید. این دنباله‌دار هدفی آسان برای اخترشناسان آماتور با تلسکوپ‌های کوچک است و می‌توانند آن را با درخششی به اندازه‌ی یک ستاره با بزرگای (قدرِ) ۷ یا ۸ ببینند. این پیش‌نمایش را میشاییل یاگر از یائورلینگ اتریش گرفته.

وی می‌گوید: «من این عکس را در روز ۲۸ اکتبر با تلسکوپ ۱۱ اینچی‌ام گرفتم.»

جو سبزفام این دنباله‌دار (گیسوی آن) بسیار بزرگ است. این تصویرِ پیوندی که توسط دن بارتلت از جون لیک کالیفرنیا گرفته شده نشان می‌دهد که پهنای زاویه‌ای این گیسو تقریبا به اندازه‌ی قرص ماه کامل است. بنابراین عکاسان نجومی برای ثبت گیسوی کامل این دنباله‌دار باید جایی با میدان دید باز را پیدا کنند.

عکس دن بارتلینگ از دنباله‌دار اتلس (سی/۲۰۲۰ ام۳) که نشان می‌دهد پهنای زاویه‌ای گیسوی آن تقریبا به اندازه‌ی قرص کامل ماه است. تصویر بزرگ‌تر (۴ مگ)

گفتنی‌ست رنگ سبز این گیسو دستاورد کربن دواتمی (C2)، گازی رایج در گیسوی دنباله‌دارها که در فضای تقریبا خلا میان‌سیاره‌ای به رنگ سبز می‌درخشد [در حقیقت این تابش سبزفام دستاورد انگیزتابی (فلورسنس) این مولکول‌ها در فضای خلا و زیر نور خورشید است.]

دنباله‌دار اتلس در زمان نزدیک‌ترین رویارویی در صورت فلکی شکارچی خواهد بود. مختصات دقیق را می‌توانید اینجا ببینید.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Comet ATLAS - C/2020 M3 - Earth - AU - naked-eye - star - Michael Jaeger - Jauerling - Austria - Dan Bartlett - June Lake - California - full Moon - diatomic carbon - C2 - constellation Orion

منبع: spaceweather
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

زیبای آشفته

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

ان‌جی‌سی ۳۴ که در این عکسِ تلسکوپ فضایی هابل در دل تاریکی بی‌پایان فضا خودنمایی می‌کند، بیشتر به یک جانور زیست‌تابِ بیگانه در ژرفای اقیانوس‌ها می‌ماند تا یک کهکشان. این کهکشان که در صورت فلکی نهنگ جای دارد، بخش‌های بیرونی‌اش تقریبا تَراتاب (نیمه‌شفاف) و آراسته به ستارگان و پیچک‌های تُنُک شگفت‌انگیز است.

دلیل اصلی شگفت‌آور بودنِ پیکره‌ی این کهکشان را باید در گذشته‌اش جستجو کرد. اگر می‌توانستیم به اندازه‌ی چند میلیون سال به گذشته برگردیم، دو کهکشان مارپیچی زیبا را می‌دیدیم که در مسیر یک برخوردِ رو در رو هستند. هنگامی که این دو به هم برخورد کردند، الگوهای پیچیده و بازوهای مارپیچی‌شان برای همیشه به هم ریخت.

این تصویر مرکز درخشان کهکشان را نشان می‌دهد که دستاورد همین رویداد ادغام است، ادغامی که با آفریدن موجی از ستاره‌زایی‌های تازه، گازهای پیرامون را هم روشن کرده است.

هر چه این دو کهکشان بیشتر در هم می‌پیچند و به سوی یکی شدن پیش می‌روند، پیکره‌ی ان‌جی‌سی ۳۴ هم بیشتر مانند یک کهکشان اَفد یا ویژه (peculiar)، بدون هیچ ساختار نمایانی می‌شود.

در گستره‌ی فضا، برخورد میان کهکشان‌ها رویدادی بسیار کمیاب است، ولی در مگا-خوشه‌های کهکشانی که دربردارنده‌ی صدها یا حتی هزاران کهکشانند می‌توانند بسیار رخ دهند.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
 NASA - ESA - Hubble Space Telescope - NGC 34 - bioluminescent - galaxy - constellation Cetus - The Sea Monster - star - spiral galaxy - peculiar galaxy - mega-cluster

منبع: spacetelescope
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان 

نخستین تصویر کاوشگر پارکر از یک دنباله‌دار خورشیدخراش

این تصویر پویا از پیوند عکس‌های دستگاه WISPR در کاوشگر خورشید ناسا درست شده و نزدیک شدن یک دنباله‌ دار خورشیدخراش کوچک به نام سوهو-۴۰۶۳ به خورشید را در روزهای ۱۳-۱۴ سپتامبر ۲۰۲۰ نشان می‌دهد. این نخستین رصد یک دنباله‌دار خورشیدخراش توسط دستگاه‌های کاوشگر خورشیدی پارکر بود. این یک تصویر پویا (گیف) به بزرگی ۲.۹ مگ است. برای کامل شدنش شکیبا باشید. اندازه‌ی کمی‌بزرگ‌تر (۴.۳ مگ)

هنگامی که دانشمندان داده‌های کاوشگر خورشیدی پارکر از ششمین مدارش را دریافت می‌کردند یک غافلگیری کوچک و درخشان در انتظارشان بود: نخستین تصویر این فضاپیما از یک دنباله‌دار خورشیدخراش. این دنباله‌دار تنها چند هفته پیش‌تر با بهره از داده‌های رصدخانه‌ی خورشیدی و هورسپهری ناسا و اِسا (سوهو) یافته شده بود.

پارکر در ژوییه‌ی ۲۰۲۰ از دنباله‌دار نئووایز هم تصویربرداری کرده بود، ولی این نخستین بار بود که این فضاپیما یک خورشیدخراش را می‌دید- رده‌ی ویژه‌ای از دنباله‌دارها که بی‌اندازه به خورشید نزدیک می‌شوند و معمولا به اندازه‌ای کوچک و کم‌نورند که دیدنشان از روی زمین یا توسط رصدخانه‌ها به جز سوهو امکان‌ناپذیر است. این تصویرها مهر تاییدی بر خوشبینی دانشمندان گروهِ پارکر می‌زنند که امیدوارند دستگاه WISPR در این فضاپیما که برای تصویربرداری از جو بیرونی (تاج) و بادهای خورشیدی طراحی شده، بتواند بینش تازه‌ای هم درباره‌ی این اجرام کم‌نور به ما بدهد.

این دنباله‌دار که "سوهو-۴۰۶۳" نام دارد (برگرفته از نام رصدخانه‌ی یابنده‌اش)، مانند تقریبا همه‌ی خورشیدخراش‌ها با گذشتن از کنار خورشید، در اثر گرما و زیر تابش بی‌اندازه‌ی خورشید از هم پاشید. دانشمندان امیدوارند به کمک همین فرآیندهای فروپاشی آگاهی‌های بیشتری برای رصدهای آینده‌ی پارکر از خورشیدخراش‌ها بیاموزند- چشم‌اندازی که بیش از همه بر همین نخستین عکس‌ها تکیه دارد.

این دنباله‌دار در داده‌های پارکر درخشان‌تر از داده‌های سوهو دیده می‌شود، چیزی که نشان می‌دهد دستگاه WISPR پارکر دارای حِسمَندی ویژه‌ای برای دنباله‌دارها است و چه بسا سطح تازه‌ای از جزییات را برای خورشیدخراش‌هایی که به گونه‌ی شانسی وارد میدان دیدش می‌شوند آشکار کند. مدارِ نزدیکِ پارکر به خورشید هم آن را به دنباله‌دارهای خورشیدخراش نزدیک‌تر از دیگر رصدخانه‌ها کرده- فاصله‌ی حدود ۶۴ میلیون کیلومتری، کمتر از نصف فاصله‌ای که سوهو برای دیدن خورشیدخراش‌ها دارد.

ویدیوی نزدیک شدن یک دنباله‌ دار خورشیدخراش کوچک به نام سوهو-۴۰۶۳ به خورشید در روزهای ۱۳-۱۵ سپتامبر ۲۰۲۰ از چشم رصدخانه‌ی خورشیدی و هورسسپهری (سوهو). این دنباله‌دار سپس در داده‌های کاوشگر خورشید پارکر ناسا هم دیده شد.

دنباله‌دار سوهو-۴۰۶۳ نخستین بار در ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۰، توسط شهروند-دانشمند وراچیت بونپلاد از پروژه‌ی سانگریزر یافته و سپس در همان روز در داده‌های پارکر هم ثبت شد. کاوشگر خورشیدی پارکر داده‌های علمی‌اش را در بسته‌هایی، هنگامی که در جایگاه ویژه‌ای از مدارش است به زمین می‌گسیلد. از همین رو دانشمندان تا چند هفته بعد از این که کشف آن توسط سوهو به طور رسمی اعلام شد شانس دیدنِ آن در داده‌های پارکر را نیافتند.

نزدیک بودن پارکر به خورشیدخراش‌ها و حسمندی بالای دستگاه WISPR نسبت به دنباله‌دارها بدین معناست که حتی با چنین درنگ‌های (تاخیرهای) چندهفته یا چند ماهه هم شاید سرانجام پارکر بتواند دنباله‌دارهای خورشیدخراشی که حتی از چشم سوهو نادیده مانده‌اند را هم ببیند.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
 Parker Solar Probe - sungrazing comet - ESA - European Space Agency - NASA - Solar and Heliospheric Observatory - SOHO-4063 - comet NEOWISE - sungrazer - Sun - Earth - SOHO - WISPR - solar wind - Worachate Boonplod - Sungrazer Project

منبع: nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان 

بیم و هراس و خدای جنگ

در این شب‌های هالووین، بیم و هراس که به نام‌های فوبوس و دیموس (ماه‌های سیاره‌ی بهرام، ایزد جنگ) هم شناخته می‌شوند در آسمان شب‌های زمین می‌خرامند.
پادیستان یا مقابله‌ی بهرام در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۰ رخ داد (یعنی همین دو-سه هفته پیش)، و بنابراین هنوز هم سیاره‌ی سرخ تقریبا مخالف خورشید در آسمان است و تنها اندکی پیش از غروب خورشید طلوع می‌کند.
این سیاره که اکنون نزدیک ماه کامل در آسمان دیده می شود، با تابش زردفام خود از همه‌ی ستارگان آسمان شب درخشش بیشتری دارد. ولی از آنجایی که دو ماه (قمرِ) کوچکش بسیار کم‌نور و بسیار به خود آن نزدیکند، دیدنشان دشوار است، حتی با یک تلسکوپ کوچک.
ولی شاید بتوانید آنها را در این تصویرِ نوشته‌دار که از پیوند دیجیتالی نماهایی که روز ۶ اکتبر گرفته شده بودند درست شده پیدا کنید.
تابش بیش از حدِ خود بهرام در این تصویر کاهش یافته و مسیرهای مداری فوبوس (ماه درونی) و دیموس (ماه بیرونی) در چارچوب نمایانده شده‌اند.
ماه‌های خُرد بهرام در اوت ۱۸۷۷ به دست آساف هال در رصدخانه‌ی نیروی دریایی آمریکا و به کمک شکستیِ ۲۶ اینچی ساخت آلون کلارک در تلسکوپ استوایی بزرگ (Great Equatorial) یافته شدند.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Halloween - Phobos - Deimos - moon - Mars - Red Planet - Full Moon - star - Asaph Hall - US Naval Observatory - Great Equatorial - Alvan Clark - refractor

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

چه چیزی جهت چرخش سیاره‌ها را تعیین می‌کند؟

پرسش:
خورشید در جهت ساعتگرد به گرد مرکز کهکشان می‌چرخد، ولی سیاره‌های سامانه‌ی خورشیدی در جهت پادساعتگرد به گرد خورشید می‌چرخند. چرا چنین است؟

پاسخ:
این که سیاره‌ها (اگر از فراز قطب شمال خورشید نگاه کنیم) در جهت پادساعتگرد به گرد خورشید می‌چرخند به دلیل شیوه‌ی پیدایش سامانه‌ی خورشیدی است. خورشید از یک ابر گاز و غبار به نام "سحابی خورشیدی" متولد شد و پسماندهای آن هم سیاره‌ها را ساخت. این ابر همزمان که در خود می‌رُمبید، چرخشی به گرد خود را هم آغاز کرد. از شانس بود که چرخش این ابر جهتی پادساعتگرد پیدا کرد (اگر از بالا دیده می‌شد).

ابرهای مولکولی، مانند سحابی شکارچی که اینجا بخشی از آن به نام ام۴۳ را می‌بینید، زادگاه ستارگانند. اگرچه محور چرخش یک ابر مولکولی بزرگ تقریبا به طور کلی می‌تواند هم‌تراز با چرخش کهکشان باشد، ولی آشفتگی‌های منطقه‌ای درون بخش‌های کوچکی از این ابر می‌توانند بر جهت چرخش ستارگان نوزاد تاثیر بگذارند. اندازه‌ی بزرگ‌تر

سامانه‌ی خورشیدی می‌توانست از همان آغاز از دل ابری پدید بیاید که چرخش ساعتگرد داشته باشد [از شانس بود که این گونه نشد]. بر پایه‌ی رصدهای اخترشناسان، هیچ جهت ترجیحی‌ای (برتری) برای چرخش موادی که دارند در خود می‌رُمبند وجود ندارد.

افزون بر این، هیچ جهت‌گیری برتری هم برای محور چرخش ستارگان وجود ندارد؛ صفحه‌ی چرخش محوری یک ستاره پس از به دنیا آمدنش می‌تواند همان صفحه‌ی چرخش کهکشان باشد، عمود بر آن باشد، یا هر راستایی میان این دو باشد. این گونه هم می‌شود این را گفت: به نظر می‌رسد راستای محورهای چرخش (قطب‌های) ستارگان در سرتاسر کهکشان رو به جهت‌های گوناگون است.

ولی بیایید نگاهی به عقب بیندازیم. هنگامی که می‌گوییم خورشید از یک ابر گاز و غبار ساخته شد، در حقیقت از "ابری" می‌گوییم که خود تکه‌ای یا زیر-منطقه‌ای از یک ساختار بسیار بزرگتر به نام "ابر مولکولی غول‌پیکر" بوده است. ابرهای مولکولی غول‌پیکر تنها یک ستاره نمی‌سازند، بلکه ستارگان بسیار، صدها یا هزاران ستاره می‌سازند. و به طور کلی، تکانه‌ی زاویه‌ای و محور چرخش این ابرهای مولکولی غول‌پیکر یا هم‌جهت با چرخش کهکشانند (چرخش فرارو) یا در خلاف جهت چرخش کهکشان (چرخش پَسرو).

ولی درون این ابرهای بزرگ خبرهای دیگری‌ست. عامل‌هایی مانند آشفتگیِ ناشی از موج‌های شوک ابرنواختری و اثرهای مغناطیسی که زمانی رخ می‌دهند که بخش‌هایی از ابر می‌رُمبند تا ستاره بسازند هم در این ابرها هست که بر تکانه‌ی زاویه‌ای و جهتگیری پایانی چرخش ستارگان نوزاد تاثیر می‌گذارد. این برهمکنش‌ها میتوانند بسیار پیچیده باشند و به احتمال بسیار به همین دلیل است که هیچ جهت یا راستای برتری برای چرخش ستارگان وجود ندارد.

اگرچه سیاره‌های یک ستاره به احتمال بسیار همگی می‌توانند چرخشی ساعتگرد یا پادساعتگرد به گرد آن داشته باشند، ولی به هنگام تولد یک ستاره، شرایط محلی تاثیر بیشتری بر آن می‌گذارد تا چرخش راه شیری، یا حتی ابر بزرگ‌تری که ستاره از آن به دنیا آمده.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Sun - clockwise - galaxy - planet - solar system - counterclockwise - solar nebula - star - axis - Milky Way - giant molecular cloud - angular momentum - prograde - retrograde - supernova - shock wave - magnetic

منبع: astronomy
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

غولی در سر جادوگر

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۲ مگ)

این تصویر تلسکوپیِ الهام‌گرفته از هالووین یک ابر کیهانی را با نمایی ترسناک نشان می‌دهد.
این چشم‌انداز میان‌ستارهای خود بخشی از پهنه‌ی غبارآلودِ سحابی بازتابی آی‌سی ۲۱۱۸ در صورت فلکی شکارچی است. آی‌سی ۲۱۱۸ با فاصله‌ی ۸۰۰ سال نوری از زمین، نزدیک به ستاره‌ی درخشان و آبی‌فام "پای شکارچی" دیده می‌شود.
آی‌سی ۲۱۱۸ به دلیل نمای گسترده‌ترَش به نام سحابی سر جادوگر هم شناخته می‌شود، هر چند که این شب‌ها پیش از "ساعت جادوگری" طلوع می‌کند.
پیکره‌ی درون این تصویر مانند غولی‌ست -با دو ستاره‌ی درخشان به جای چشمانش- که گویی دستش را به سوی پای شکارچی  دراز کرده. این ستاره‌ی ابرغول داغ که پرتوهایش سرچشمه‌ی تابش آبی‌فام آی‌سی ۲۱۱۸ است درست بیرون از لبه‌ی چارچوب، بالا سمت چپ جای دارد.

نمای کامل سحابی "سر جادوگر" یا آی‌سی ۲۱۱۸ در صورت فلکی شکارچی

--------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
 Ghoul - IC 2118 - halloween - reflection nebula - constellation Orion - star - Rigel - Witch Head nebula - supergiant

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یخ‌های باستانی زیر سطح دنباله‌دار ۶۷پی از پشمک هم نرم‌ترند!

هنگامی که سطح‌نشین اروپایی "فیله" به سطح دنباله‌دار ۶۷پی/چوریموف-گراسیمنکو رسید، دو بار روی آن جهید و سرانجام در نقطه‌ی پایانی آرام گرفت. اکنون پژوهشگران جایگاه دومین جهش را پیدا کرده‌اند، جایی که سطح دنباله‌دار [در اثر برخورد فیله] شکافته و یخ‌های شگفت‌انگیز زیرش نمایان شده است.

فیله به همراه فضاپیمای مدارگرد روزتا که سال ۲۰۰۴ راهی فضا شده و در ۲۰۱۴ به دنباله‌دار ۶۷پی رسید به آنجا رفته بود. هنگامی که فیله پس از جدایی از روزتا بر سطح دنباله‌دار افتاد، زوبین‌هایی (نیزه‌هایی) که برای نگه داشتن آن در نقطه‌ی فرود طراحی شده بودند کار نکردند و از همین رو سطح‌نشین از روی سطح به بالا جهید. جایگاه نخستین جهش و جایگاه فرود پایانی شناسایی شدند، ولی تا به امروز نمی‌دانستیم دومین جهش در کدام نقطه انجام شده بوده. [درباره‌ی این جهش‌ها خوانده بودید: * فیله نه یک بار، بلکه سه بار با سطح دنباله دار برخورد کرده بود]

لورنس اورورک، یکی از اعضای گروه روزتای سازمان فضایی اروپا می‌گوید: «من فکر می‌‌کنم این که فیله جهیده بوده یکی از مثبت‌ترین چیزهایی‌ست که در این ماموریت رخ داده، زیرا ما برنامه داشتیم تا از سه نقطه در دنباله‌دار داده‌های علمی گرد آوریم.» اورورک و همکارانش جایگاه دومین جهش را از راه بررسی عکس‌هایی که روزتا پیش و پس از فرود فیله گرفته بود پیدا کردند.

آنها رگه‌ای روشن روی یک جفت تخته سنگ در منطقه‌ای که اورورک نامش را پشته‌ی تاج جمجمه (skull-top) گذاشته دیدند؛ این نام به این دلیل روی این منطقه گذاشته شده که در برخی از عکس‌ها مانند یک جمجمه بود. اورورک می‌گوید: «[رگه‌ی روشن] مانند جای برش یک اره برقی در یخ بود.» به نظر می‌رسد فیله از میان دو تخته سنگ به بالا جهیده و چهار خراش پدید آورده که یخ‌های باستانی زیر لایه‌ی گرد و غبارِ سطح دنباله‌دار را نمایان کرده‌اند.

بررسی این بریدگی‌ها به پژوهشگران امکان داد تا سختی و استحکام یخ را اندازه گرفته و دریابند که از پشمک هم سُست‌تر است. اورورک میگوید: «این یخِ ۴.۵ میلیارد ساله به نرمی کفِ روی کاپوچینوی شماست، به نرمی کف‌های آب دریا در ساحل، نرم‌تر از نرم‌ترین برف پس از یک کولاک.»

وی می‌افزاید دانستن این نکته که یخ‌های دنباله‌دار به این نرمی‌ست می‌تواند به سطح‌نشین‌های آینده کمک کند تا جاهای امن‌تری را برای فرود بر ۶۷پی یا هر دنباله‌دار دیگری مانند آن پیدا کنند. همچنین می‌تواند برای شناخت چگونگی محافظت زمین در برابر هر دنیاله‌داری که به این سو بیاید اهمیت داشته باشد. اورورک می‌گوید: «نمی‌توانیم تنها یک چیزی را به آن بکوبانیم و انتظار داشته باشیم که جابجا شود یا از هم بپاشد. چنین کاری مانند مشت زدن به یک ابر است.»

گزارشی در این باره در نشریه‌ی نیچر منتشر شده است.

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

instagram.com/1star.7sky

واژه نامه:

European Space Agency - Philae lander - comet - 67P/Churyumov-Gerasimenko - 67P - Rosetta orbiter - harpoon - Laurence O’Rourke - ESA - skull-top ridge - chainsaw - Earth - Nature

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

 

شاه‌میگو، زاینده ستارگان غول‌پیکر

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

هنوز هیچ کس به درستی نمی‌داند که چرا سحابی شاه‌میگو یا ان‌جی‌سی ۶۵۳۷ برخی از پرجرم‌ترین ستارگانِ شناخته شده‌ی کیهان را می‌سازد. نزدیک مرکز این سحابی یک خوشه‌ی ستاره‌ای باز به نام پیسمیس ۲۴ است که دارد ستارگانی با درخشش و جرم نامعمول پدید می‌آورد.

پرتوی آبی‌فام نزدیک به منطقه‌ی ستاره‌زایی در مرکز سحابی از تابشی‌ست که از گاز یونیده‌ی هیدروژن گسیلیده شده.

در این تصویر میبینیم که چگونه گازها، غبارهای تیره، جنین‌های ستاره‌ای، و ستارگان نوزاد همه با هم پرده‌ی پرنقش و نگاری را در سحابی پیرامون این منطقه پدید آورده‌اند. طرح‌های پیچیده‌ی این پرده دستاورد برهمکنش‌های پیچیده میان بادهای میان‌ستاره‌ای، فشار تابش ستارگان، میدان‌های مغناطیسی و گرانش است.

ان‌جی‌سی ۶۳۵۷ حدود ۴۰۰ سال نوری پهنا دارد و با فاصله‌ی نزدیک به ۸۰۰۰ سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی کژدم (عقرب) دیده می‌شود.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Lobster Nebula - star - NGC 6357 - open star cluster - Pismis 24 - ionized - hydrogen - interstellar wind - magnetic field - constellation - Scorpion

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آتشفشان ناهیدی

 فوران یک آتشفشان روی سیاره‌ی ناهید چگونه خواهد بود؟
چند ماه پیش شواهدی از آتشفشان‌های اکنون-فعالی در سیاره‌ی ناهید منتشر شد که بر پایه‌ی گرمایشی نامنتظره در مناطقی بود که گمان می‌رفت تنها دربردارنده‌ی آتشفشان‌های باستانی هستند.
تاکنون عکس‌های راداری بزرگ-مقیاسی از ناهید گرفته شده، ولی ابرهای انبوه وچگالِ اسید سولفوریک مانع از گرفته شدن عکس‌هایی در طیف دیدنی (مریی) از آن بوده‌اند.
آتشفشان‌ها می‌توانند نقش مهمی در یک چرخه‌ی زندگی در ناهید بازی کنند، آن هم با فوران  و راندن خوراک‌های شیمیایی به درون جو بالایی و سرد این سیاره، جایی که احتمال می‌رود میکروب‌هایی گرسنه در آن شناور باشند.
آنچه اینجا می‌بینید یک بازسازی هنری از یک آتشفشان فعال و فوران‌کنده روی ناهید است، با میدان گسترده‌ای از گدازه که بخشی از سطح داغ و ترک خورده‌ی این همزاد داغ زمین را پوشانده است.
احتمال وجود زندگی میکروبی هوازی در ناهید که این روزها بیشتر مطرح شده اگرچه احتمال بسیار هیجان‌انگیزی‌ست، ولی با چالش‌ها و بحث‌هایی هم روبرو شده است.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
volcano - Venus - radar - sulfuric acid - lava - Earth - airborne - microbial Venusian

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پدیدار شدن یک لکه تیره روی مریخ!

می‌توانید با لوچ کردن چشمتان یک نمای سه‌بعدی از سیاره‌ی بهرام ببینید

در آدینه‌شب گذشته، عکاس کهنه‌کارِ سیاره‌ی بهرام، ماکسیمیلیان تئودورسکو در رومانی به سیاره‌ی سرخ نگاه کرد و متوجه چیزی شد که پیش از آن ندیده بود. وی می‌گوید: «یک رگه‌ی تیره در فلات آتشفشانی تارسیس دیده می‌شد.» این لکه‌ی رازگونه در این دو تصویر که با فاصله‌ی زمانی ۴۰ دقیقه گرفته شده‌اند با دایره‌ی سفید نشان داده شده است.

تئودورسکو می‌افزاید: «این پدیده تنها چند شب پیش‌تر که از همان منطقه عکس گرفتم دیده نمی‌شد.» وی برای مقایسه تصویرِ شب ۱۹ اکتبر را نشان می‌دهد. «اکنون دو شب پشت سر هم است که آن را می‌بینم (۲۲ اکتبر و ۲۳ اکتبر)، و رصدگران دیگری هم آن را دیده‌اند.»

خوب این چیست؟ نخستین گمان تئودورسکو این بود که: «باید گونه‌ای ابر یا رشته‌ی گردوغبار باشد.» در حقیقت این پدیده در همان ناحیه‌ی کلی‌ای جای دارد که گاهی به هنگام وزش باد به گرد ستیغِ کوه آرسیا (یک آتشفشان غول‌پیکر خاموش در تارسیس)، ابر یخی درازی پدید می‌آید.

تئودورسکو برای بررسی بیشتر، این رگه‌ی تیره را روی تصویری که فضاپیمای مدارگرد بهرام از همان ناحیه گرفته بود افکند.

اَفکَنِشِ این لکه‌ی تیره بر تصویری که فضاپیمای مدارگرد بهرام از همین ناحیه گرفته

او می‌گوید: «درازای این رگه حدود ۶۰۰ کیلومتر است. به کوه آرسیا نزدیک است ولی کاملا روی آن نیست. شاید سایه‌ی ابر یخی آتشفشان باشد که روی ابرهای تارسیس که پایین‌ترند افتاده.»

از تصویرگرانِ سیاره‌ی سرخ درخواست می‌شود در هر جا که هستند، هر زمان که آتشفشان تارسیس با چرخش بهرام رو به زمین شد نگاهی به آن بیندازند.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Mars - Maximilian Teodorescu - Magurele - Romania - Red Planet - Tharsis volcanic plateau - Arsia Mons - volcano - Mars Orbiter - Earth

منبع: spaceweather
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آب‌های سطح ماه بیشتر از آنست که می‌پنداشتیم!

در این تصویر دهانه‌ی کلاویوس روی ماه را می‌بینیم با تصویری که آب به دام افتاده در خاک آن را نشان می‌دهد، به همراه تصویری از هواپیمای ۷۴۷-اس پیِ رصدخانه‌ی پوش‌سپهری اخترشناسی فروسرخ ناسا (سوفیا، SOFIA) که آب را در ماه یافته. تصویر بزرگ‌تر

دانشمندان برای نخستین بار آب را در بخش‌های آفتابگیرِ ماه هم شناسایی کرده‌اند، بنابراین آب روی ماه شاید بیش از آنچه پنداشته می‌شد فراوان و در دسترس باشد، چیزی که می‌تواند خبری خوب برای فضانوردان آینده باشد.

پل هین از دانشگاه کلرادو، بولدر به همراه همکارانش، با بهره از از تصویرها و سنجش‌های دماییِ مدارگرد شناسایی ماه ناسا به نقشه‌برداری از مناطق سرد و همیشه در سایه‌ی ماه پرداختند، جاهایی که پنداشته می‌شود به دلیلِ آفتابگیر نبودن، محتمل‌ترین جاها برای داشتن آب یخ زده باشند.

در گذشته هم شواهد بسیاری برای وجود آب روی ماه به دست آمده بود، ولی تاکنون گمان می‌رفت این "تله‌های سرد" تنها به دهانه‌های ژرف، با پهنای چند کیلومتری محدود می‌شوند. ولی این گروه دریافته‌اند که "ریز-تله‌های سرد"ی هم آنجا وجود دارد - منطقه‌هایی در اندازه‌های چند متری و چند میلیمتری که همیشه در سایه‌اند و بنابراین می‌توانند یخ‌های در دسترس‌تری را در خود داشته باشند.این پژوهشگران برآورد کردند که تله‌های سرد روی هم رفته حدود ۴۰ هزار کیلومتر مربع، یا تقریبا ۰.۱ درصد سطح ماه را پوشانده‌اند.

هین می‌گوید: «ما داریم شمار میلیاردها و میلیاردها از این تله‌های سرد را در ابعادی که پیش از این دیده نشده می‌بینیم. این شانسی برای استخراج بسیار ساده‌ترِ یخ است. ما فکر می‌کنیم این موضوع از این نظر که چه چیزی برای فضانوردان ماه امکان‌پذیر خواهد بود یافته‌ای انقلابی‌ست.»

یک پژوهش جداگانه هم وجود یخ آب (H2O) را به جای هیدروکسیل (OH)، که مشاهدات پیشین نتوانسته بودند از هم تشخیصشان دهند، تایید کرد. کیسی هانیبال از مرکز پروازهای فضایی گادرد ناسا در مریلند، به همراه همکارانش از تلسکوپ سوفیای ناسا برای دیدن شناسه‌های طیفی‌ای که ویژه‌ی آب هستند [در بخش‌های همیشه در سایه‌ی دهانه‌ی آفتابگیرِ کلاویوس] بهره جستند. وی می‌گوید: «من فریادی از هیجان سر دادم.» تلسکوپ سوفیا که بر یک هواپیما سوار است می‌تواند به بلندای آسمان رفته و دیدگاهی پاکیزه از درون جو زمین داشته باشد.

هانیبال می‌گوید خوانش‌ها با حضور تک مولکول‌های آبِ جاسازی شده در دانه‌های سطح ماه همخوانی دارند: «انتظار می‌رود این شکل از آب به طور گسترده در ماه وجود داشته باشد.»

هانیبال می‌گوید: «آب یک نیاز کلیدی برای زندگی انسانست ولی بردنش به فضا گران در می‌آید. یافتن آب روی ماه شاید بدین معنا باشد که می‌توانیم به جای بردن آب با خودمان، آبی که آنجاست را به کار ببریم.»

ولی ویلیام بوتکه از بنیاد پژوهش جنوب باختر در کلرادو می‌گوید هنوز روشن نیست که چنین آبی در درازمدت تا چه اندازه پایدار است: «فضانوران شاید دردسرهای بسیار بزرگی هم برای استخراج این آب داشته باشند. برای نمونه، شاید فضانوردان برای پر کردن یک بطری نیاز به پردازش چند هزار کیلوگرم سنگ داشته باشند.»

گزارش این دانشمندان در دو پژوهنامه (۱ و ۲) در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده است.

--------------------------------------------
پژوهشی دیگر در همین باره که سال ۲۰۱۸ انجام شده بود:
* آب در سرتاسر سطح کره ماه پیدا می‌شود!

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
 NASA - water - moon - Paul Hayne - University of Colorado - Boulder - Lunar Reconnaissance Orbiter - cold trap - H2O - hydroxyl - OH - Casey Honniball - Goddard Space Flight Center - Maryland - SOFIA - Earth - molecule - William Bottke - Southwest Research Institute - Colorado - Nature Astronomy

منبع: نیوساینتیست
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کمین کرده در قیفاووس

آیا از دید شما هم انگار پیکره‌هایی دارند از این میدان پر از ستاره و غبار میان‌ستاره‌ای بیرون می‌زنند؟
به نظر می‌رسد ارواح سرگردان این پهنه‌ی آراسته و زیبای آسمان شب در صورت فلکی شاهانه‌ی قیفاووس را به تسخیر خود در آورده‌اند. البته این پیکره‌ها ابرهای غبار کیهانی‌اند که از بازتاب نور ستارگان اندکی روشن شده‌ و به سختی دیده می‌شوند.
گفتن ندارد که این ارواح دستشان به ما نمی‌رسد زیرا بسیار دور از زمین، در صفحه‌‌ی کهکشان و بر لبه‌ی مجموعه ابرهای مولکولی "مشعل قیفاووس" در فاصله‌ی ۱۲۰۰ سال نوری کمین کرده‌اند.
ابر "وی‌دی‌بی ۱۴۱" یا "اس‌اچ۲-۱۳۶" که به نام سحابی شبح (Ghost Nebula) هم شناخته می‌شود، با پهنای دو سال نوری، کمی روشن‌تر از بقیه است و در نیمه‌ی پایینی این میدان پُرستاره جای دارد.
در این سحابی بازتابی نشانه‌های آشکاری از هسته‌های چگال و رُمبنده به چشم می‌خورد که در گام‌های آغازین ستاره‌زایی به سر می‌برند و در آینده، هر یک ستاره‌ای درخشان خواهد شد.

-----------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
star - constellation of Cepheus - planet - Earth - Milky Way - Cepheus Flare - molecular cloud - VdB 141 - Sh2-136 - Ghost Nebula - reflection nebula - star formation

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تارهای سیاهی که در سرتاسر کیهان تنیده شده

آیا جهان ما در تسخیر چیزیست؟ این نقشه‌ی "ماده‌ی تاریک" گویا چنین چیزی را نشان می‌دهد.

نیروی گرانشی که از سوی ماده‌ی نادیدنیِ تاریک وارد می‌شود بهترین توضیح برای این پرسش است که چرا کهکشان‌ها اینقدر سریع دور خود می‌چرخند، چرا کهکشان‌ها اینقدر سریع خوشه‌های کهکشانی را دور می‌زنند، چرا عدسی‌های گرانشی اینقدر شدید نور را می‌خمانند (خم می‌کنند)، و چرا پراکندگی ماده‌ی دیدارپذیر (معمولی) هم در فضای نزدیک و هم در پس‌زمینه‌ی ریزموج کیهانی به این شکل است.

این تصویر که از آنِ نمایشگاه جهان تاریکِ آسمان‌نمای هایدن در موزه‌ی تاریخ طبیعی آمریکاست، نمایی از چگونگی تسخیرِ کیهان توسط ماده‌ی فراگیر تاریک را نشان می‌دهد.

این تصویر خود بخشی از یک شبیه‌سازی رایانه‌ای پرجرییات است و در آن، رشته‌های درهم پیچیده‌ی ماده‌ی تاریک (به رنگ سیاه) را می‌بینیم که مانند تار عنکبوت در کیهان تنیده شده، و در اندک جاهایی از آن هم توده‌های ماده‌ی باریونی (ماده‌ی معمولی) به رنگ نارنجی دیده می‌شود.

این شبیه‌سازی‌ها از دید آماری همخوانی نزدیکی با مشاهدات اخترشناسی دارند.

چیزی که مایه‌ی هراس است اینست که ماده‌‌ی تاریک اگرچه جوهره‌ای شگفت‌انگیز و کاملا ناشناخته است، ولی شگفت‌انگیزترین سرچشمه‌ی گرانش در کیهان نیست.

این افتخار اکنون از آنِ انرژی تاریک است، سرچشمه‌ی یکدست‌تری از گرانشِ -البته از نوع وازَنَنده- که تا جایی که می‌دانیم بر روند گسترش (انبساط) کیهان فرمان می‌راند.

--------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
  dark matter - gravity- galaxy- cluster- gravitational lense- visible matter- cosmic microwave background- American Museum of Natural History- Hayden Planetarium Space Show Dark Universe - computer simulation- baryonic- dark energy- repulsive gravity

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

خوشه‌های ستاره‌ای تنها نوک کوه یخ هستند!

یک سراسرنما از خوشه‌ی ستاره‌ای نزدیک "آلفا برساوش" و تاجش. ستارگان درون تاج با چشم شناسایی نمی‌شوند. آنها تنها با بهره از سنجش‌های دقیق فضاپیمای گایا و با بهره از ابزارهای "یادگیری ماشین" آشکار شده‌اند.

خوشه‌های ستاره‌ای از هزاران سال پیش بخشی از تخیلات و پنداشت‌های تمدن انسانی بوده‌اند. درخشان‌ترین خوشه‌های آسمان زمین، مانند خوشه‌ی پروین، به آسانی با چشم نامسلح دیده می‌شوند. اکنون گروهی از اخترشناسان وجود هاله‌های ستاره‌ای گسترده‌ای به نام "تاج" را پیرامون خوشه‌های نزدیکمان آشکار کرده‌اند. [گفتن ندارد که اینجا سخن از خوشه‌های باز است نه خوشه‌های کروی-م]

اشتفان ماینگست، نویسنده‌ی اصلی این پژوهشنامه که در نشریه‌ی آسترونومی اند آستروفیزیکز منتشر شده می‌گوید: «خوشه‌ها خانواده‌های بزرگی از ستارگانی هستند که می‌توانند تا بخش بزرگی از زندگی‌شان در کنار هم بمانند. امروزه تقریبا با چند هزار خوشه‌ی ستاره‌ای در کهکشان راه شیری آشنا شده‌ایم، ولی آنها را تنها به دلیل نمای برجسته‌ای که دارند و مانند گروه‌های فشرده و سرشاری از ستارگان دیده می‌شوند تشخیص می‌دهیم. اگر زمان بسیاری بگذرد، ستارگانِ این خوشه‌ها گهواره‌شان را ترک کرده و خود را در میان بی‌شمار ستاره‌ی بیگانه خواهند یافت، اینجاست که دیگر بازشناسی آنها از ستارگان پیرامونشان امکان‌ناپذیر شده و به دشواری می‌توان آنها را [به عنوان ستارگان یک خوشه] شناسایی کرد.»«خورشید خودمان هم گمان می‌رود در یک خوشه‌ی ستاره‌ای به دنیا آمده ولی دیرزمانی‌ست که از هم‌خانواده‌هایش جدا شده است.»

اکنون اخترشناسان دانشگاه وین به کمک سنجش‌های دقیق فضاپیمای اروپایی گایا دریافته‌اند که آنچه به عنوان "خوشه‌ی ستاره‌ای" می‌شناسیم تنها نوک کوه یخی‌ست که از توده‌ی بسیار بزرگ‌تر و اغلب به روشنی کشیده‌ای از ستارگان تشکیل شده.

النا روتنشتاینر، یکی دیگر از نویسندگان این پژوهش از دانشگاه وین می‌گوید: «سنجش‌های ما برای نخستین بار شمار گسترده‌ای از ستارگان هم‌خانواده را نشان می‌دهد که هسته‌های شناخته شده‌ی خوشه‌های ستاره‌ای را در بر گرفته‌اند. به نظر می‌رسد خوشه‌های ستاره‌ای در میان هاله‌هایی انبوه به نام "تاج" جای گرفته‌اند که بیش از ۱۰ برابر بزرگ‌تر از خود خوشه‌ی اصلی هستند و بسیار فراتر از آنچه تاکنون می‌‌پنداشتیم گسترده شده‌اند. گروه‌های تنگ و فشرده‌ای از ستارگان که در آسمان شب می‌بینیم تنها بخشی از یک هستی و وجودِ بسیار گسترده‌تر هستند.» وی می‌افزاید: «کارهای بسیاری پیش رو داریم، بازبینیِ چیزهایی که می‌پنداشتیم ویژگی‌های بنیادی خوشه‌های ستاره‌ای هستند، و تلاش برای شناخت ریشه‌ی  این تاج‌های نویافته.»

این پژوهشگران برای پیدا کردن ستاره‌های هم‌خانواده‌ی گمشده روش تازه‌ای با بهره از "یادگیری ماشین" پدید آوردند تا به ردیابی گروه‌هایی از ستارگان که با هم به دنیا آمده و با هم در آسمان حرکت می‌کنند بپردازند. آنها ۱۰ خوشه‌ی ستاره‌ای را بررسی کردند و هزاران هم‌خانواده را بسیار دور از مرکز خوشه‌های فشرده شناسایی کردند که با وجود دوری، آشکارا از یک خانواده بودند. هنوز توضیح خوبی برای ریشه‌ی این تاج‌ها در دست نیست ولی این دانشمندان مطمئنند که یافته‌های آنها به تعریفی نو از خوشه‌های ستاره‌ای انجامیده و به شناختمان درباره‌ی تاریخچه و فرگشت آنها در درازنای تاریخ کیهان کمک خواهد کرد.

ژوائو آلوز، استاد اخترفیزیک ستاره‌ای در دانشگاه وین و یکی دیگر از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «خوشه‌های ستاره‌ایی که ما بررسی کردیم [خوشه‌هایی هستند که] گمان می‌رفت از پیش‌نمونه‌های شناخته شده باشند، [چون] بیش از یک سده بررسی شده‌اند، ولی به نظر می‌رسد باید بیشتر فکر کنیم. کشف ما پیامدهای مهمی برای شناختمان از چگونگی ساخته شدن راه شیری، خوشه به خوشه دارد، و همچنین پیامدهایی هم برای نرخ ماندگاریِ پیش-سیاره‌هایی که بسیار دور از پرتوهای سترون کننده‌ی ستارگان بزرگ در مرکز خوشه‌ها هستند.»«شاید خوشه‌های ستاره‌ایِ چگال با تاج پرجرم ولی کمتر-چگالشان جای بدی برای پرورش سیاره‌های جوان نباشند.»

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
 star cluster - Earth - Pleiades - stellar halo - star - Milky Way - Stefan Meingast - Astronomy & Astrophysics - Sun - ESA - Gaia spacecraft - University of Vienna - corona - Alena Rottensteiner - machine learning - prototype - survival rate - proto-planet - João Alves - Alpha Persei 

منبع: دانشگاه وین
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دیدن چشم‌اندازی در آن سوی ماه از روی زمین

اگر کیفیت تصویر خوب نبود می‌توانید تصویر اصلی را اینجا و تصویر بدون نوشته را هم اینجا ببینید.

یکی از زیباترین چشم‌اندازهای ماه در جایی‌ست که تقریبا به طور کامل پنهان از دید زمینیان است. این چشم‌انداز با نام "دریای خاوری"، در دورترین بخش لبه‌ی باختری ماه جای دارد و یک نشان تیراندازی کیهانی به پهنای ۶۰۰ مایل (۹۵۰ کیلومتر) است. به طور معمول باید در مدار ماه باشید تا بتوانید از این حوضه‌ی برخوردیِ تماشایی عکس بگیرید، ولی در روز ۱۱ اکتبر، عکاس آماتور هاوارد اسکیلدسن این کار را از روی زمین، در اوکالای فلوریدا انجام داد.

اسکیلدسن می‌گوید: «امتیاز کمیابی‌ست که این همه از حوضه‌ی خاوری را ببینید. من توانستم این کار را به لطف یک دوره‌ی بیشینه در رُخ‌گردی ماه انجام دهم.»

بسیاری از ما در مدرسه یاد گرفته‌ایم که همیشه یک سمت از ماه رو به زمین است. این کاملا درست نیست. ماه در حقیقت همزمان با پیش‌روی در مدار بیضی‌اش به گرد زمین، وول می‌خورد، پس و پیش می‌شود، و می‌رقصد. این جنبش‌های ماه که رُخ‌گردی‌های ماه (lunar librations) نام دارند به ما امکان می‌دهند تا "نیم‌نگاهی به بخش‌های پیرامون لبه‌های ماه بیاندازیم". با گذشت زمان، از راه همین رخ‌گردی می‌توان تا ۵۹ درصد از سطح ماه را از روی زمین دید [اگر رخ‌گردی نبود همیشه تنها همان ۵۰ درصد که "نیمه‌ی پیدای ماه" نام دارد را می‌دیدیم-م]

اسکیلدسن می‌گوید: «رخ‌گردی‌ای که به اندازه‌ای بزرگ باشد که بتواند اینقدر از دریای خاوری را در نور خور شید پدیدار کند تنها چند بار در هر ۱۰-۵ سال رخ می‌دهد. یک رخ‌گردی خوبِ دیگر در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱ روی می‌دهد. پس از آن، رخ‌گردی به مناطق دیگری از ماه جابجا می‌شود و دیگر تا حدود سپتامبر ۲۰۲۶ رخ‌گردی مناسب برای دیدن دریای خاوری روی نخواهد داد.»

پویانمایی از چشم‌انداز کره‌ی ماه در یک ماه (قمری)

دریای خاوری با پهنای ۹۵۰ کیلومتر- تصویر بزرگ‌تر

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

instagram.com/1star.7sky

واژه نامه:

Moon - Earth - Mare Orientale - bullseye - Howard Eskildse - Ocala - Florida - lunar libration

منبع: spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

لبخند بزنید و دست تکان دهید: شاید بیگانگان هم بتوانند شما را ببینند!

سه دهه پس از آن که اخترشناس، کارل سیگن پیشنهاد کرد تا فضاپیمای وویجر۱ از فاصله‌ی چند میلیارد کیلومتری عکسی از زمین بگیرد (همان که به پدید آمدن تصویر نمادین "نقطه‌ی آبی کمرنگ" انجامید)، اکنون دو اخترشناس پیشنهادِ چشم‌انداز کیهانی و یگانه‌ی دیگری را داده‌اند.

برخی از فراسیاره‌ها (سیاره‌های بیرون از سامانه‌ی خورشیدی) دارای یک خط دید سرراست و مستقیم برای دیدن ویژگی‌های زیستی زمین، از ژرفای فضا هستند.

لیزا کلتنگر، استادیار اخترشناسی در دانشگاه کرنل و مدیر بنیاد کارل سیگن در این دانشگاه به همراه جاشوا پِپِر، استادیار فیزیک دانشگاه لیهای ۱۰۰۴ ستاره‌ی رشته‌ی اصلی (مانند خورشید خودمان) را تا فاصله‌های ۳۰۰ سال نوری از زمین شناسایی کرده‌اند که می‌توانند دارای سیاره‌هایی زمین‌سان در منطقه‌ی زیست‌پذیرِ خود باشند و باید بتوانند نشانه‌های شیمیایی زندگی در زمین را تشخیص دهند.

گزارش این دانشمندان با نام "چه ستارگانی می‌توانند زمین را مانند یک فراسیاره‌ی گذرنده ببینند؟" در ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده است.

کلتنگر می‌گوید: «بیایید دیدگاه را وارونه کنیم و از چشم دیگر ستارگان نگاه کنیم و بپرسیم رصدگران بیگانه چه دیدگاهی باید داشته باشند تا بتوانند زمین را مانند یک سیاره‌ی گذرنده [که از دید آنها از جلوی ستاره‌اش، خورشید می‌گذرد] ببینند.» یک سیاره‌ی گذرنده سیاره‌ای‌ست که از روی خط دیدِ میان یک بیننده و یک ستاره‌ی دیگر -مانند خورشید- می‌گذرد و سرنخ‌هایی درباره‌ی همنهش (ترکیب) جو خود به بیننده می‌دهد.

وی می‌افزاید: «اگر بیننده‌ای در آنجا باشد که دارد جستجو می‌کند، باید بتواند نشانه‌های یک زیست‌کره را در جوِ نقطه‌ی آبی کمرنگ ما ببیند. و ما حتی می‌توانیم برخی از درخشان‌ترینِ این ستاره‌ها را بدون دوربین دوچشمی یا تلسکوپ در آسمان شبمان ببینیم.»

کلتنگر می‌گوید برای اخترشناسان زمینی، رصد پدیده‌ی گذر یک راهکار کلیدی برای منش‌نمایی (توصیفِ) سیاره‌های زیست‌پذیرِ فراخورشیدی است، راهکاری که اخترشناسان با پرتاب تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا در سال آینده از آن بهره خواهند جست.

ولی سیاره‌های چه سامانه‌هایی می‌توانند ما را پیدا کنند؟ کلید این راز در بُرجگاه (دایره‌البروج) زمین است -صفحه‌ی مدار زمین به گرد خورشید. برجگاه جایی‌ست که فراسیاره‌هایی که دید به زمین دارند و می‌توانند گذر زمین از جلوی خورشید را ببینند در آن هستند- بودن در این صفحه به گونه‌ای کارآمد به رصدگر راهی می‌دهد تا زیست‌کره‌ی پرجنب و جوش ما را ببیند.

پپر و کلتنگر فهرست این ۱۰۰۴ ستاره‌ی نزدیک را با بهره از کاتالوگ ستارگانِ "کاوشگر پیمایشی فراسیاره‌های گذرنده‌"ی ناسا (تس) پدید آوردند.

پپر می‌گوید: «تنها درصد بسیار کوچکی از فراسیاره‌ها این شاتس را خواهند داشت که به طور کتره‌ای هم‌تراز با خط دید ما باشند، به گونه‌ای که ما هم بتوانیم گذرشان [از برابر ستاره‌شان] را ببینیم. ولی همه‌ی این ستارگانی که در پژوهشمان، در همسایگی خورشید شناسایی کرده‌ایم می‌توانند گذر زمین از جلوی خورشید را ببینند و توجهشان به آن جلب شود.»

کلتنگر می‌گوید: «اگر ما سیاره‌ای را با زیست‌کره‌ی پرجنب و جوش پیدا کنیم کنجکاو می‌شویم که بدانیم کسی آنجا هست که به ما نگاه کند یا نه. اگر داریم به دنبال زندگی هوشمند در کیهان می‌گردیم، شاید آن هم بتواند ما را پیدا کند و بخواهد با ما تماس بگیرد.»«ما تازه نقشه‌ای از ستارگان را برای این که بدانیم نخست باید کجا را نگاه کنیم پدید آورده‌ایم.»

این پژوهش با سرمایه‌گذاری بنیاد کارل سیگن و ابتکارهای خطشکن (Breakthrough Initiative) انجام خواهد شد.

--------------------------------------------
نوشته‌ی دیگری در همین باره که سال ۲۰۱۶ منتشر شده بود:
* اگر بیگانگان فضایی هم به روش خود ما دنبالمان بگردند چه؟

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Carl Sagan - Voyager 1 - Earth - Pale Blue Dot - exoplanet - planet - solar system - Earth - Lisa Kaltenegger - Cornell University - Carl Sagan Institute - Joshua Pepper - Lehigh University - habitable zone - Monthly Notices of the Royal Astronomical Society - star - transit - sun - biosphere - extrasolar planet - NASA - James Webb Space telescope - star system - ecliptic - plane - Transiting Exoplanet Survey Satellite - TESS - Breakthrough Initiative

منبع: دانشگاه کرنل
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان 

جعبه جواهری در آسمان جنوب

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

خوشه‌ی ستاره‌ای کروی "۴۷ توکان" جعبه جواهری در آسمان نیمکره‌ی جنوبی است.
این خوشه که به نام ان‌جی‌سی ۱۰۴ نیز شناخته می‌شود، به همراه بیش از ۱۵۰ خوشه‌ی کروی دیگر در هاله‌ی کهکشان راه شیری به گرد هسته‌ی آن می‌گردند.
۴۷ توکان که پس از خوشه‌ی امگا قنطورس، دومین خوشه‌ی درخشان آسمان سیاره‌ی زمین است، حدود ۱۳۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و آن را می‌توان با چشم نامسلح نزدیک ابر ماژلانی کوچک در راستای صورت فلکی توکان مشاهده کرد.
این خوشه‌ی فشرده و شلوغ از صدها هزار ستاره تشکیل شده که در حجمی به پهنای تنها حدود ۱۲۰ سال نوری تنگ هم چپیده‌اند.
در این نمای پُروضوح تلسکوپی ستارگان غول سرخی را در حومه‌های این خوشه می‌بینیم که به سادگی با رنگ زردشان می‌توان آنها را پیدا کرد.
خوشه‌ی کروی انبوه ۴۷ توکان همچنین میزبان ستاره‌ایست که نزدیک‌ترین مدارِ شناخته شده به گرد یک سیاهچاله را دارد [سامانه‌ی دوتایی "ایکس ۹" که در این پست درباره‌اش خواندید].

--------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
 star cluster - 47 Tucanae - jewel box - NGC 104 - halo - Milky Way Galaxy - globular star cluster - Omega Centauri - planet - Earth - 47 Tuc - Small Magellanic Cloud - constellation of the Toucan - star - white dwarf - red giant - Hubble Space Telescope

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

عملیات ۵ ثانیه‌ای روی یک سیارک

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

فضاپیمای اوسیریس-رکس در روز ۲۰ اکتبر پس از آن که خود را با دقت به سیارک بن‌نو نزدیک کرد، بازویش را دراز کرد و به سطح سنگلاخ آن رساند.
در این عملیات که به نام یک رویداد نمونه‌برداری Touch-And-Go یا تگ (TAG) نامیده شده بود و نمایی از آن اینجا به نمایش در آمده، سرِ نمونه‌بردارِ بازو که ۳۰ سانتیمتر است (TAGSAM، تگسم) را می‌بینیم که دارد سنگ‌هایی را خُرد می‌کند.
این تصویرِ نمای نزدیک را خود فضاپیما که در ۳۲۱ میلیون کیلومتری زمینست، درست پس از تماس با سطح سیارک به کمک دوربینش که (SamCam، سمکم) نام دارد گرفته.
یک ثانیه پس از گرفتن این عکس، فضاپیما گاز نیتروژن را از یک بطری شلیک می‌کند تا میزان چشمگیری از سنگپوشه‌های بن‌نو به بالا پاشیده شده و سر نمونه‌بردار بتواند آنها را به درون بکشد و این مواد سستِ سطح را گردآوری کند.
داده‌ها نشان می‌دهند که تماسِ اوسیریس-رکس با سطح بن‌نو در جایگاه نمونه‌برداری "نایتینگل" حدود ۵ ثانیه زمان برد و سپس این فضاپیما موتور بازگشتش را روشن کرد.
تصویرهای زمان‌گریز از چشم دوربین سمکم این عملیات و پیامدهای آن را نشان می‌دهد:

----------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

OSIRIS-REx - asteroid - Bennu - Touch-And-Go - TAG - TAGSAM - SamCam - planet - Earth - regolith - Nightingale

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کوه های پوشیده از برف پلوتو در فرآیندی متفاوت با زمین پدید آمده‌اند

چپ: ناحیه‌ی کاتولو نزدیک استوای پلوتو -راست: کوه های آلپ روی زمین. دو چشم‌انداز یکسان که با فرآیندهایی بسیار متفاوت پدید آمده‌اند

در سال ۲۰۱۵، فضاپیمای نیوهورایزنز کوه‌های دیدنیِ پوشیده از برفی را در پلوتو یافت که به گونه‌ی خیره‌کننده‌ای هماند کوه‌های زمین بودند. چنین چشم‌اندازهایی هرگز پیش از این در جایی از سامانه‌ی خورشیدی به جز زمین دیده نشده بود. ولی اگرچه در سیاره‌ی ما دمای جو با فرازا (ارتفاع) کم می‌شود، در پلوتو این دما به دلیل پرتوهای خورشیدی افزایش می‌یابد.

خوب پس این یخ‌ها از کجا می‌آیند؟

یک گروه بین‌المللی به رهبری دانشمندان مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (سی‌ان‌آراس) به بررسی این پرداختند. آنها نخست تعیین کردند که "برف"های روی کوه‌های پلوتو در حقیقت از متان یخ‌زده تشکیل شده‌اند، گازی که ردی از این در جو پلوتو وجود دارد، درست مانند بخار آب در زمین.

سپس برای این که بفهمند چشم‌اندازی از این دست چگونه می‌تواند در چنین شرایط متفاوتی پدید بیاید از یک مدل آب و هوایی برای این سیاره‌ی کوتوله بهره گرفتند که نشان می‌داد جو پلوتو به دلیل پویایی (دینامیک)ِ ویژه‌اش، در فرازهای بالا سرشار از متان گازی است. در نتیجه تنها قله‌های کوه‌ها به اندازه‌ی کافی بالا هستند که به این منطقه‌ی سرشارِ جَوی، که هوایش به اندازه‌ی کافی متان برای چگالیده شدن دارد، برسند.

در ارتفاع‌های پایین‌تر، متان در جو کمتر از آنست که چگالیده شده و یخی بسازد.

این پژوهش که در نشریه‌ی نیچر کامیونیکیشنز منتشر شده میتواند این را هم توضیح دهد که چرا یخچال‌های کلفت و ضخیمِ دربردارنده‌ی متان، در هر جایی از پلوتو که دیده شده‌اند پوشیده از تیغه‌ها و ناهمواری‌های خشن هستند، بر خلاف یخچال‌های هموار زمین که از [یخِ] آب تشکیل شده‌اند.

روی زمین، برف در ارتفاع‌ها چگالیده می‌شود زیرا هوا با بالا رفتن فراخیده (منبسط) می‌شود و در نتیجه سرد می‌شود (با نرخ ۱ درجه‌ی سانتیگراد تقریبا در هر ۱۰۰ متر).روی پلوتو، اگر کوه‌ها به اندازه‌ای بلند باشند که به سطح‌های بالای جو برسند، یخ متان می‌تواند روی قله‌ی آنها پدید بیاید، زیرا در آن سطح‌ها جو گرم‌تر و سرشار از متان است.

----------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

New Horizons - Pluto - Earth - Solar System - planet - solar radiation - CNRS - methane - dwarf planet - Nature Communications - glacier

منبع: CNRS
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شگفتی‌های رنگین شبانه در آسمان ایتالیا

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

چند جرم آسمانیِ آشنا را می‌توانید در این تصویر پیدا کنید؟
این چشم‌اندازِ آسمان شب از پیوند ۶۰ نوردهی درست شده و با پوشاندن پهنه‌ای بیش از ۲۲۰ درجه، نمایشگاهی واقعی از شگفتی‌های آسمان شب را پدید آورده است.
از نمادهای آشنای آسمانی در این تصویر می‌توان از کمربند شکارچی، سحابی شکارچی، کهکشان زن در زنجیر (آندرومدا)، سحابی کالیفرنیا، و ستارگان درخشان شباهنگ و شبان‌شانه (ابط‌الجوزا) نام برد. اگر آنها را نیافتید، می‌توانید نگاهی به تصویر دوم که نوشته‌دار است بیندازید.
ستاره‌ی قطبی و هفت برادران (ملاقه‌ی خرس بزرگ) را هم می‌توان اینجا یافت، هر چند کمی سخت‌تر.
چند شهاب از شهاب‌های بارش چارکانی (ربعی)، هواتاب سرخ و سبز،  و دو تن از دوستان خود تصویربردار هم اینجا دیده می‌شوند.
این عکس در ماه ژانویه از ساردینیای ایتالیا گرفته شده. شما هم می‌توانید شماری از شگفتی‌های آسمان شب را همین امشب در جایی که زندگی می‌کنید ببینید، از جمله شهاب‌هایی که شمارشان بیشتر از همیشه خواهد بود زیرا امشب نزدیک بیشینه‌ی بارش شهابی سالانه‌ی شکارچی (جباری) هم هست.

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

----------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

 Belt of Orion - Orion Nebula - Andromeda Galaxy - California Nebula - star - Sirius - Betelgeuse - Polaris - Big Dipper - meteor - Quandrantids meteor showe - airglow - astrophotographer - Sardinia - Italy - Orionids meteor shower

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

"بمب‌های اِلِرمان" در خورشید

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

لکه‌ی خورشیدی ای‌آر۲۷۷۶ شراره ندارد ولی برق و درخش دارد! عکاس خورشیدی، فیلیپه توسی در روز ۱۷ اکتبر این انفجارهای درخشان و پراکنده در سایبان مغناطیسی این لکه را به تصویر کشید.

وی می‌گوید: «این چیزی بود که من از پشت چشمی تلسکوپ شکستی ۹ اینچی‌ام دیدم. یک فیلتر هیدروژن-آلفا که روی محدوده‌ی گسیلش‌های هیدروژن خورشید تنظیم شده بود، رصد این لکه‌ی خورشیدی را بی‌خطر ساخت.»

این درخش‌ها "بمب‌های اِلِرمان" هستند- انفجارهایی مغناطیسی با نیرویی حدود یک میلیونیم یک شراره‌ی واقعی خورشیدی. بمب‌های الرمان نامشان را از فردیناند الرمان گرفته‌اند، کسی که در آغاز سده‌ی ۲۰ میلادی به بررسی این انفجارهای کوچک پرداخت. گفتن ندارد که "کوچک" بودن در اینجا نسبی است. هر یک بمب الرمان حدود ۱۰ به توان ۲۶ اِرگ انرژی آزاد می‌کند- هم‌ارز حدود ۱۰ میلیون بمب اتمی.

در این تصویر، توسی یک عکس از زمین را هم برای همسنجی به چارچوب افزوده. می‌بینید که هر بمب الرمان به اندازه‌ی یک ایالت آمریکاست!

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
 sunspot - AR2776 - Philippe Tosi - magnetic canopy - eyepiece - refractor - H-alpha - hydrogen - Ellerman Bombs - solar flare - Ferdinand Ellerman - Earth - US

منبع: spaceweather
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

غول‌های آسمان پس از ۴ سده به دیدار هم می‌روند

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

مشتری و کیوان دارند نزدیک‌تر می‌شوند. در دو ماه آینده، هر شب که بیرون بروید و آسمان را نگاه کنید این دو سیاره‌ی درخشان را نزدیک‌تر به هم خواهید دید.
سرانجام در نیمه‌های دسامبر یک "همیستان بزرگ" (مقارنه‌ی بزرگ) رخ خواهد داد- رویدادی که در آن، جدایی ظاهری این سیاره در آسمان تنها ۰.۱ درجه خواهد شد، درست یک پنجم قطر زاویه‌ای ماه کامل.
ولی این همیستان بزرگ یک "همیستان بزرگ" معمولی نیست- کیوان و مشتری از ۱۶۲۳ میلادی تاکنون به این نزدیکیِ هم نیامده بودند، و تا ۲۰۲۸ هم دیگر به این نزدیکی نخواهند رسید.
این رویداد آسمانی را به آسانی می‌توان دید. این دو اکنون پس از غروب به سادگی در افق جنوب باختری دیده می‌شوند و همین اکنون هم بسیار به هم نزدیک شده‌اند.
در این تصویر که حدود دو هفته پیش گرفته شده، عکاس را می‌بینیم که به همراه دوستش چشم به این دو همدم آسمانی (کیوان در سمت چپ و مشتری در سمت راست) بر فراز "تره چیمی دی لاواره‌دو" (سه قله‌ی لاواره‌دو) در کوه‌های آلپ ایتالیا دوخته‌اند.

----------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Saturn - Jupiter - planet - Great Conjunction - angular diameter - full Moon - Tre Cime di Lavaredo - Three Peaks - Lavaredo - Italian Alps

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان