برق نور از ستاره‌ای در چنگ یک ابَرسیاهچاله

اخترشناسان در پژوهشی تازه پی بردند که یک سیاهچاله به هنگام بلعیدن یک ستاره می‌تواند برون‌ریزی نیرومندی از مواد پدید بیاورد. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

تلسکوپ‌ها برق نور کمیابی را از ستاره‌ای رو به مرگ دیده‌اند که به هنگامِ از هم گسیخته شدن و نابودی‌اش در چنگ یک ابرسیاهچاله از آن گسیلیده شده.

این رویدادِ کم دیده شده "رویداد گسست کشندی" نام دارد -و در آن، ستارگان دستخوش "پدیده‌ی ماکارونی" شده و کش می‌آیند و کش می‌آیند. رویدادی که اکنون دیده شده با فاصله‌ی تنها ۲۱۵ میلیون سال نوری از زمین، نزدیک‌ترین نمونه از چنین رویدادی بوده است (برای سنجش باید بگوییم که نزدیک‌ترین سامانه‌ی ستاره‌ای به زمین، آلفا قنطورس، حدود ۴ سال نوری از ما دورست و کهکشان راه شیدی حدود ۲۰۰ هزار سال نوری پهنا دارد). یک سال نوری برابر با مسافتی‌ست که نور در یک سال می‌پیماید، حدود ۱۰ تریلیون کیلومتر.

مت نیکول، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از دانشگاه بیرمنگام بریتانیا می‌گوید: « این پنداشت که سیاهچاله‌ای یک ستاره‌ی نزدیکش را "به درون می‌مکد" به داستان‌های علمی-تخیلی می‌ماند.» پژوهشگران این رویداد را با بهره از چندین تلسکوپ، از جمله تلسکوپ بسیار بزرگ و "تلسکوپ فناوری نوین" (NTT) در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (اِسو)، در هنگام رخ دادنش مشاهده کردند.

تامس ویورز، یکی دیگر از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «اگر ستاره ای نگونبخت بیش از اندازه به یک ابرسیاهچله در مرکز یک کهکشان نزدیک شود، کشش گرانشی سهمگینی که از سیاهچاله بر آن وارد می‌شود آن را از از هم گسسته و به رشته‌هایی از مواد تبدیل می‌کند.»

در گذشته دیدن این رویدادها دشوار بود زیرا به گفته‌ی مقام‌های اِسو، سیاهچاله‌ای که دارد ستاره را می‌خورد تمایل دارد موادی مانند غبار از ستاره‌ی رو به مرگ به بیرون پرتاب کند، و این غبارها جلوی دید را می‌گرفت. خوشبختانه این یکی رویداد اندکی پس از گسستن ستاره و پاره پاره شدنش مورد پژوهش قرار گرفت.

 

این پویانمایی هنری ستاره‌ای را نشان می‌دهد که به هنگام فروکشیده شدن به درون یک سیاهچاله، در رویدادی به نام "گسست کشندی" دچار "پدیده‌ی ماکارونی" شده. گروهی از اخترشناسان در پژوهشی تازه دریافته‌اند که هنگامی که سیاهچاله‌ای یک ستاره را می‌بلعد، می‌تواند برون‌ریزی  نیرومندی از مواد انجام دهد. اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام و یا فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان ببینید

پژوهشگران این رویداد را که "ای‌تی ۲۰۱۹کیوآی‌زی" (AT 2019qiz) نام گرفته در درازنای شش ماه بررسی کردند و درخشان شدن شراره و سپس کم‌نور و ناپدید شدنش را مشاهده نمودند. این رصدها در طول موج‌های فرابنفش، دیدنی (مریی)، پرتو ایکس، و رادیویی انجام شدند. به گفته‌ی پژوهشگران، نگاه کردن به رویداد به این شیوه‌ی فراگیر نشان داد که چگونه مواد از ستاره جدا می‌شوند و ستاره در واپسین دَم‌های زندگی شراره‌ای از خود می‌گسیلد.

این دانشمندان ستاره‌ی نابودشده را تقریبا هم‌جرم خورشید خودمان برآورد کردند. با چنین جرمی، دیگر شانسی برای ستاره در برابر سیاهچاله -که جرمی بیش از ۱ میلیون برابر خورشید داشت- نمی‌ماند.

این دانشمندان می‌گویند ای‌تی ۲۰۱۹کیوآی‌زی همچنین برای آگاهی دادن به ما درباره‌ی چگونگی رفتار مواد در محیطِ بی‌اندازه خشنِ پیرامون ابرسیاهچاله‌ها مانند یک پیش آهنگ گله رفتار می‌کند. پژوهشنامه‌ای در این باره در ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده است.

------------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
 supermassive black hole - tidal disruption event - spaghettification - Earth - star - Alpha Centauri - Milky Way - black hole - Matt Nicholl - University of Birmingham - United Kingdom - European Southern Observatory - ESO - Very Large Telescope - New Technology Telescope - galaxy - Thomas Wevers - AT 2019qiz - ultraviolet - optical - X-ray - radio - wavelength - sun - Monthly Notices of the Royal Astronomical Society

منبع: اسپیس دات کام
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان