جرم مادریِ سیارک بن‌نو دارای آب روان بوده

عکسی که فضاپیمای اوسیریس-رکس در پایز ۲۰۱۹ گرفت. در این عکس یکی از تخته‌سنگ‌های سیارک بن‌نو را با رگه‌ای روشن می‌بینیم که به نظر می‌رسد از کربنات باشد. نمای درون دایره (پایین، راست) بزرگنمایی از این رگه را نشان می‌دهد. تصویر بزرگ‌تر (۴.۷ مگ)

سیارک بن‌نو جای کوچک و ناشناخته‌ایست، ولی داده‌های فضاپیمای اوسیریس-رکس ناسا آشکار کردن رازهای آن را آغاز کرده است. این فضاپیما که از دسامبر ۲۰۱۸ تاکنون در مدار بن‌نو بوده دارد خود را برای نمونه‌برداری از سطحش در پایان این ماه آماده می‌کند. این فضاپیما تا این جای کار طیف گسترده‌ای از اطلاعات را گرد آورده، از جمله نشانه‌هایی از این که سیارک مادریِ بن‌نو احتمالا دارای آب روان بوده است.

بن‌نو گونه‌ای از سیارک‌ها به نام "توده خرده‌سنگ" است؛ چنین سیارکی زمانی ساخته شده که میلیاردها سال پیش، چیزی به یک سیارک بزرگ‌تر خورده و از هم پاشیده بوده، سپس تکه‌های آن دوباره به هم پیوسته و چندین سیارک کوچک‌تر را ساخته‌اند. ما با بررسی بن‌نو، که حدود ۵۰۰ متر پهنا دارد، می‌توانیم آگاهی‌های بیشتری درباره‌ی سیارک مادری‌اش که احتمالا چند صد کیلومتر پهنا داشته به دست آوریم.

اوسیریس-رکس هنگامی که به بن‌نو رسید با چیز شگفت‌انگیزی روبرو شد: برخی از تخته‌سنگهای آن رگه‌هایی روشن داشتند که درازایشان به ۱۵۰ سانتیمتر و پهنایشان به ۱۴ سانتیمتر می‌رسید. هانا کاپلن از مرکز پروازهای فضایی گادرد ناسا در مریلند می‌گوید این رگه‌ها بزرگتر از آنند که روی خود بن‌نو پدید آمده باشند، بنابراین احتمالا بخش‌هایی از تَرَک‌های بزرگ‌ترِ مادر بن‌نو بوده‌اند که درازایشان به چند کیلومتر می‌رسیده.

کاپلن می‌گوید: «این رگه‌ها نشان می‌دهند که روی سیارک مادری بن‌نو شاره‌ای در ابعاد بزرگ روان بوده.» وی دلیلش را این می‌داند که این رگه‌ها از کربنات ساخته شده‌اند، گونه‌ای ترکیب که به طور معمول در اثر برهمکنش میان آب و سنگ پدید می‌آید.

در واقع بیش از ۹۸ درصد از سطح بن‌نو به نظر می‌رسد با کربنات‌ها و مولکول‌های آلی (همنهش‌های کربن-دارِ پیچیده‌ای که به عنوان پیش‌ماده‌ی زندگی دیده می‌شوند) پوشیده شده. هرچند با این که بن‌نو می‌توانسته هم آب و هم مواد آلی داشته باشد، ولی بعید است که دارای زندگی بوده.

کاپلن می‌گوید: «در خلا فضا باشی، هوایی در کار نباشد، زیر تابش فراوانی باشی، سرد باشد- دلت نمی‌خواهد روی [چنین سطحی] بنشینی. این به خودی خود محیط مناسبی نیست، ولی فاکتورهای بسیاری دارد که آن را از دید فنی زیست‌پذیر می‌کند.»

یکی از هدف‌های اصلی اوسیریس-رکس بررسی کربن روی بن‌نو است زیرا احتمالا زمین از سنگ‌هایی همانند آن درست شده بوده، و آنها احتمالا اجزای زندگی را هم به اینجا آورده بوده‌اند. کاپلن می‌گوید: «احتمالا همین گونه مواد آلی به زمین آورده شده و احتمالا آغازگر گونه‌ای شیمی آلی بوده‌اند که به زندگی از گونه‌ی آشنای ما انجامیده.»

همچنین تفاوت‌هایی روی سطح بن‌نو دیده می‌شود که توضیحشان دشوار است. این سیارک با تخته‌سنگ‌هایی پوشیده شده، ولی بزرگ‌ترینشان به طور عمده در نیمکره‌ی جنوبی آنند. خود این تخته‌سنگ‌ها هم شگفت‌انگیزند، زیرا برخی از آنها به اندازه‌ای پوک و پُرلیک (متخلخل) هستند که به نظر می‌رسد تا ۵۵ درصد حجمشان فضای تهی باشد، بیش از هر شهاب‌سنگی که تاکنون دیده‌ایم.

به نظر می‌رسد دو گونه (جمعیت) سنگ آنجاست: سنگ‌های پُرلیک و تیره-رنگ‌تر و سنگ‌های چگال‌تر و روشن‌تر که اغلب رگه‌های کربنات دارند. این تفاوت‌ها برای چشم انسان آشکار نیست (سطح از دید ما خاکستری تیره‌ی تقریبا یکدست است) ولی [همین تفاوت نادیدنی] می‌تواند برای پی بردن به چگونگی پیدایش بن‌نو کمکی کلیدی به ما بدهد. این سنگ‌ها می‌توانند از دو منطقه‌ی گوناگون در جرم مادری بن‌نو آمده باشند- سنگ‌های تیره‌تر از جاهایی ژرف‌تر زیر سطح.

ولی این پاسخگوی همه‌ی رازهای بن‌نو نیست، زیرا برخی از اینها [تفاوت‌ها] مربوط به دگرگونی‌های سیارک "پس از" جدا شدن از جرم مادری است. دانیلا دلاجوستینا از دانشگاه آریزونا می‌گوید: «شیوه‌ی تغییر رنگ بن‌نو با گذشت زمان بسیار متفاوت با چیزی‌ست که در سطح‌های سیاره‌ایِ دیگری مانند ماه یا دیگر سیارک‌هایی که بازدید کرده‌ایم دیده شده.»

اخترشناسان می‌توانند بخش‌های متفاوت بن‌نو را از راهِ مقایسه‌ی مناطق تازه‌تر با مناطق هوازده‌تر تاریخ‌سنجی کنند و چگونگی تغییر آنها در گذر زمان را نمایان سازند. سنگ‌های روی بن‌نو به نظر می‌رسد آبی‌تر شده‌اند، ولی آنهایی که روی دیگر سنگ‌های آسمانی هستند به سرخی می‌زنند. به گفته‌ی دلاجوستینا، این می‌تواند بدین دلیل باشد که سنگ‌های کربنات‌دار و بدون کربنات به شیوه‌های گوناگون با بادهای خورشیدی و ریزشهاب‌سنگ‌ها برهمکنش انجام می‌دهند.

در روز ۲۰ اکتبر، اوسیریس-رکس نمونه‌ی کوچکی از سطح بن‌نو برخواهد داشت و راه بازگشت به سوی زمین را در پیش خواهد گرفت. در سال ۲۰۲۳ که این نمونه‌ها به زمین برسند، پژوهشگران توانایی آزمایش مستقیم آنها را پیدا خواهد کرد که امیدواریم پاسخ بسیاری از پرسش‌های دیگرهم در آنها داده شود.

دلاجوستینا می‌گوید: «ما نمی‌توانیم یک عملیات بازگشت نمونه‌ها برای همه‌ی جاهای جالب در سامانه‌ی خورشیدی انجام دهیم، ولی با بررسی سرتاسریِ بن‌نو و تلاش برای شناخت آن به عنوان یک دنیای کوچک، درک بسیار بهتری از چگونگیِ پیوند آن با دیگر اجرام سامانه‌ی خورشیدی که شاید هرگز نتوانیم از آنها نمونه برداریم پیدا خواهیم کرد.»

-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
asteroid - Bennu - NASA - OSIRIS-REx - rubble pile - Hannah Kaplan - Goddard Space Flight Center - Maryland - fluid - carbonate - organic molecule - carbon - habitable - Earth - porous - Daniella DellaGiustina - University of Arizona - solar wind - micrometeorite - solar system

منبع: نیوساینتیست
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان