ویدیوی زمان‌گریز هابل از روند خاموشی یک ابرنواختر

این ویدیو با بزرگنمایی بخشی از آسمان در صورت فلکی کشتی‌دُم آغاز می‌شود و به کهکشان مارپیچی میله‌ای ان‌جی‌سی ۲۵۲۵ در فاصله‌ی ۷۰ میلیون سال نوری زمین می‌رسد. سپس با  نزدیک شدن به یکی از بازوهای بیرونی این کهکشان، ویدیوی زمان‌گریز هابل از درخششِ رو به کاهشِ ابرنواختر اس‌ان ۲۰۱۸جی‌وی آغاز، و چند بار تکرار می‌شود. اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام، فیسبوک، و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان ببینید

گاهی می‌شود که ستاره‌ای در مدت چند روز، انرژی‌ای هم‌ارز چند میلیارد سالِ خورشید آزاد می‌کند. پیداست که اگر چنین شود، روشناییِ پدید آمده چندان نخواهد پایید.

تلسکوپ فضایی هابل ناسا مانند یک پاپاراتزی میان‌کهکشانی، درخشش و محو شدن سریعِ یک ابرنواختر (مرگ انفجاری یک ستاره) را به تصویر کشیده. اکنون تصویرهای هابل به هم پیوند داده شده و فیلم گویایی از ناپدید شدن و نیستیِ این انفجار سهمگین کیهانی که در کهکشان ان‌جی‌سی ۲۵۲۵، در فاصله‌ی ۷۰ میلیون سال نوری زمین رخ داد پدید آمده است.

هابل رصد این ابرنواختر را که "اس‌ان ۲۰۱۸جی‌وی" نام دارد در فوریه‌ی ۲۰۱۸ آغاز کرد، چند هفته پس از آن که اخترشناس آماتور، کوییچی ایتاگاکی در نیمه‌های ژانویه آن را یافت. اخترشناسان گروه هابل از این ابرنواختر در بخشی از برنامه‌ای برای سنجش دقیقِ نرخ گسترش کیهان -که مقداری کلیدی برای شناخت زیربناهای فیزیکی کیهانست- بهره می‌جستند. این گونه ابرنواخترها مانند نشانه‌هایی در خطکش کیهانی، فاصله‌های کهکشانی را نشان می‌دهند، عددی بنیادین که برای اندازه‌گیری نرخ گسترش کیهانی بدان نیازمندیم.

در این ویدیوی زمان‌گریز که حدود یک سال [فوریه‌ی ۲۰۱۸ تا فوریه‌ی ۲۰۱۹] را در بر دارد، نخست ابرنواختر را می‌بینیم که مانند ستاره‌ای فروزان در لبه‌ی بیرونی کهکشان پدیدار می‌شود. در آغاز از درخشان‌ترین ستاره‌ی کهکشان هم پرنورتر است و سپس کم کم ناپدید می‌گردد.

آدام ریس، برنده‌ی نوبل فیزیک از بنیاد علمی تلسکوپ فضایی و دانشگاه جانز هاپکینز می‌گوید: «هیچ نمایش آتشبازی زمینی نمی‌تواند با این ابرنواختر که شکوهِ رو به خاموشی‌اش توسط تلسکوپ فضایی هابل به تصویر کشیده شده هماوردی کند.»

ابرنواختری که در این ویدیو دیده می‌شود از ابرنواخترهای رده‌ی "یکم ای" (Ia) است، انفجار یک گونه ستاره‌ی سوخته -کوتوله‌ی سفید- که همدمی نزدیک دارد و با مکیدن و برافزایش موادِ پیکره‌ی این ستاره‌ی همدم، بر جرم خود می‌افزاید. با رسیدن این کوتوله‌ی سفید به جرم بحرانی، هسته‌اش به اندازه‌ای داغ می‌شود که آتش همجوشی هسته‌ای در آن برافروخته می‌شود و مانند یک بمب اتمی غول‌پیکر منفجر می‌شود. کوتوله‌ی سفید در این فرآیند گرماهسته‌ایِ افسارگسیخته از هم می‌پاشد و آتشگوی کوتاه-عمری پدید می‌آورد که مانند هر آتشگوی دیگری، سرانجام رو به خاموشی می‌رود.

این گونه ابرنواخترها همگی دارای بیشینه‌ی درخشش یکسانی هستند، از همین رو به نام "شمع‌های استاندارد" شناخته می‌شوند که مانند پله‌هایی در نردبان فاصله‌ی کیهانی رفتار می‌کنند. از آنجایی که درخشش واقعی (ذاتی) و همچنین درخشش ظاهری آنها در آسمان را می‌دانیم، می‌توانیم فاصله‌ی [آنها و در نتیجه فاصله‌ی] کهکشان میزبانشان را به دست آوریم. این به اخترشناسان امکان می‌دهد تا نرخ گسترش کیهان را اندازه بگیرند. تلسکوپ هابل در ۳۰ سال گذشته کمک شایانی به بهبود دقت این نرخ کرده است.

کهکشان مارپیچی میله‌ای ان‌جی‌سی ۲۵۲۵ با فاصله‌ی ۷۰ میلیون سال نوری از زمین، در صورت فلکی کشتی‌دُم جای دارد. این تصویر در دو اندازه‌ی بزرگ و بسیار بزرگ (۵.۷ مگ)

-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:
star - Sun - paparazzi - NASA - Hubble Space Telescope - supernova - spiral galaxy - NGC 2525 - SN 2018gv - Koichi Itagaki - expansion - time-lapse - Earth - Nobel laureate - Adam Riess - Space Telescope Science Institute - STScI - Johns Hopkins University in Baltimore - white dwarf - binary system - nuclear fusion - atomic bomb - thermonuclear - standard candles - cosmic tape - galaxy - constellation of Puppis

منبع: nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان