آپوفیس، سیارک آخرالزمان دارد از نور خورشید سرعت می‌گیرد

رصدخانه‌ی فضایی هرشل اِسا به هنگام نزدیک شدن سیارک آپوفیس به زمین در ۵-۶ ژانویه‌ی ۲۰۱۳ به تصویر کشید که اینجا آن را در سه طول موجِ این تلسکوپ می‌بینید:  ۷۰، ۱۰۰ و ۱۶۰ میکرون

* سناریوی برخورد آپوفیس، سیارکِ "پایان دنیا" با زمین در سال ۲۰۶۸ همچنان کارایی دارد، ولی هنوز هم احتمالش کم است.

اخترشناسان می‌گویند باید چشمشان به سیارک نزدیک-زمینِ آپوفیس باشد تا ببینند به هنگام گذشتن از کنار زمین در سال ۲۰۶۸، سیاره‌مان را با چه میزان خطری روبرو خواهد کرد. ولی هول نشوید: شانس یک برخورد همچنان بسیار پایین به نظر می‌رسد.

در شرایطی ویژه، خورشید می‌تواند یک سیارک را به طور نابرابری گرما دهد، و باعث شود این سنگ آسمانی به گونه‌ای نامتقارن از خود انرژی گرمایی بگسیلد. پیامد چنین چیزی می‌تواند یک فشار جزئی در یک جهت خاص [به سیارک] باشد- اثری به نام شتاب یارکوفسکی که می‌تواند مسیر یک سیارک را در فضا تغییر دهد.

از آنجایی که اخترشناسان در گذشته این فشار خورشیدی را روی آپوفیس اندازه نگرفته بودند، به هنگام محاسبه‌ی خطرهایی که این سیارک می‌تواند در سال ۲۰۶۸ برای زمن داشته باشد هم آن را به حساب نیاورده بودند. آن محاسبه‌های پیشین شانس برخورد بسیار کمی را نشان می‌دادند- حدود ۱ در ۱۵۰ هزار.

اکنون یک پژوهش تازه نشان می‌دهد که این سیارک دارد به دلیل اثر یارکوفسکی با نرخ حدود ۱۷۰ متر در سال از مداری که در گذشته برایش پیش‌بینی شده بود دور می‌شود، این را دیوید ثولن، اخترشناس دانشگاه هاوایی در مانوا به هنگام یک نشست خبری در روز ۲۶ اکتبر گفت.

وی می‌گوید: «اساسا گرمایی که یک سیارک می‌تاباند یک فشار جزئی به آن می‌دهد.»«نیمکره‌ی گرمتر [در سیارک] فشار بیشتری دریافت می‌کند تا نیمکره‌ی خنک‌تر، و این باعث می‌شود سیارک از مداری که تنها بر پایه‌ی گرانش پیش‌بینی شده دور شود.»

وی با نشان دادن مدار برای این سیارک ۳۴۰ متری بیان داشت که اخترشناسان فکر می‌کردند رصدهایی که از زمان یافته شدن آپوفیس در سال ۲۰۰۴ تاکنون روی آن انجام شده به اندازه‌ی کافی بوده که بتوانند کمابیش احتمال برخورد در ۲۰۶۸ را رد کنند. ولی آن محاسبه‌ها بر پایه‌ی مداری بود که از انرژی خورشید اثری نمی‌گرفت. ثولن می‌گوید روی هم رفته این بدین معناست که ما هنوز نمی‌توانیم خطر آپوفیس در سال ۲۰۶۸ را کنار بگذاریم.

وی می‌گوید: «سناریوی برخورد سال ۲۰۶۸ هنوز کاربردی است. ما باید این سیارک را به دقت ردگیری کنیم.»

خوشبختانه این سیارک در سال ۲۰۲۹ هم ازنزدیک زمین (ولی بی‌خطر) می‌گذرد و این به تلسکوپ‌های روی زمین -از جمله آنتن بشقابی راداری نیرومند رصدخانه‌ی آرسیبو- امکان می‌دهد تا نگاه نزدیک‌تری به سطح و پیکره‌ی این سیارک بیندازند. آپوفیس به اندازه‌ای به زمین نزدیک خواهد شد که با چشم نامسلح هم با بزرگای (قدرِ) ۳ دیده می‌شود، تقریبا به روشنی ستاره‌ی دوتایی آلفا-تازی‌ها.

ثولن می‌گوید: «جمعه ۱۳ آوریل [۲۰۲۹] زمانی‌ست که این گذر رخ می‌دهد. روشن است که گذر نزدیکِ ۲۰۲۹ بسیار مهم است. ما پس از رخ دادن آن خواهیم فهمید که آپوفیس دقیقا به هنگام گذشتن از کنار زمین کجا بوده، و این کارِمان برای پیشبینی سناریوهای بعدیِ برخورد را بسیار آسان‌تر خواهد کرد.»

ثولن و گروهش این کشف را پس از چهار شب رصد در ژانویه و مارس به کمک تلسکوپ سوبارو انجام دادند، یک تلسکوپ نوری-فروسرخ ژاپنی در ستیغ موناکیای هاوایی. آنها ۱۸ نما (نوردهی) با دقت بسیار بالا و خطای تنها ۱۰ هزارم ثانیه‌ی قوس در هر رصد گرد آوردند (میلی ثانیه‌ی قوس یا هزارم ثانیه‌ی قوس یک سنجش زاویه‌ای است که به دانشمندان در اندازه‌گیری فاصله‌های کیهانی کمک می‌کند).

ثولن می‌گوید: «ما واقعا جایگاه (موقعیتِ) این سیارک را بی‌اندازه خوب تعیین کردیم. این [دقت اندازه‌گیری] به اندازه‌ی کافی بود که بتوانیم اثر یارکفسکی را به خوبی ببینیم، چیزی که انتظار داشتیم مدتی ببینیم.»

ثولن یادآور می‌شود که آپوفیس از زمان یافته شدنش در سال ۲۰۰۴ تاکنون با "بی‌شمار سناریوی برخورد"ی که برایش پیش‌بینی شده (و سپس بیشترشان کنار گذاشته شد)، مایه‌ی دردسر اخترشناسان بوده. برای نمونه: دانشمندان نخست یک شانس ۳ درصدی را برای برخورد آپوفیس به زمین در ۲۰۲۹ محاسبه کردند، یک پیش‌بینی که به گفته‌ی ثولن، پس از آن که رصدهای بیشتر مسیر درست این دنیای کوچک را نشان دادند به سرعت کنار گذاشته شد.

اگر خطر برخوردی وجود داشته باشد، اخترشناسان از مدت‌ها پیش از ۲۰۶۸ راهکاری برای رویارویی با آن پیدا خواهند کرد. مهندسان سراسر جهان ترفندهایی برای پس زدن این سیارک خطرناک از زمین ابداع می‌کنند، ترفندهایی از "یدک‌کش‌های گرانشی" گرفته تا "برخوردگرهای جنبشی" که می‌توانند سنگی که به این سو میآید را از مسیر دور کنند.

تراکتور گرانشی برای یدک‌کشی سیارک‌ها- درباره‌اش اینجا بخوانید

همچنین اروپا و ناسا در یک ماموریت مشترک که از ۲۰۲۲ آغاز می‌شود، کار تغییر مسیر یک سنگ آسمانی را بر روی سیارک دیدیموس آزمایش و رصد خواهند کرد. فضاپیمای "دارت" ناسا (آزمایش تغییر مسیر سیارک دوتایی، DART) به "دیدیمون"، ماهی که که به گرد دیدیموس می‌چرخد برخورد خواهد کرد. سپس سازمان فضایی اروپا در سال ۲۰۲۳ یا ۲۰۲۴ فضاپیمای "هرا" (Hera) را پرتاب می‌کند و دو سال بعد به دیدیموس می‌رسد تا ببینید کارِ این برخوردگر جنبشی (همان فضاپیمای دارت ناسا) در جابجایی این ماه از مسیر پیشینش چگونه بوده.

ناسا یک دفتر ویژه‌ی هماهنگی پدافند سیاره‌ای دارد که مشاهدات  شبکه‌ای از تلسکوپ‌های همکار را گرد می‌آورد و سناریوهایی را با دیگر سازمان‌های آمریکایی برای تغییر مسیر سیارک‌ها یا (در بدترین مورد) تخلیه‌ی مردم از منطقه‌های تهدید شده از سوی یک سنگ آسمانی مرور می‌کند. تا به امروز، در چندین دهه کار رصدی هیچ خطر حتمی‌ای از سوی یک سیارک یا دنباله‌داری به سیاره‌مان یافته نشده.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
near-Earth - asteroid - Apophis - planet - sun - Yarkovsky acceleration - solar push - Yarkovsky effect - University of Hawaii  - Manoa -  David Tholen - Arecibo Observatory - radar dish - naked eye - binary star - Cor Caroli - Earth - Subaru Telescope - Japanese - infrared - Maunakea - Hawaii - gravitational tug - kinetic impactor - European-NASA -  Didymos - Double Asteroid Redirection Test - DART - Didymoon - moon - European Space Agency - Hera - Planetary Defense Coordination Office - U.S.

منبع: اسپیس دات کام
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان