مریخ روزگاری غرق در سیل‌های سهمگین بوده

 این تصویر همنهاده‌ی کوه شارپ در مرکز دهانه‌ی گیل در سیاره‌ بهرام یک محیط سیاره‌ای تغییرپذیر را نشان می‌دهد. تصویر "تراز رنگ سفید" شده تا آسمان بهرام مانند زمین، آبی شود. درباره‌ی این تصویر اینجا بخوانید : * کارت پستالی که کنجکاوی از سیاره سرخ فرستاده- تصویر بزرگ‌تر

حدود ۴ میلیارد سال پیش، سیل‌هایی که بزرگی‌شان در باور نمی‌گنجد به درون دهانه‌ی گیل در استوای سیاره‌ی بهرام (مریخ) سرازیر می‌شدند، چیزی که نشان می‌دهد زندگی می‌توانسته آنجا وجود داشته باشد. این کشف بر پایه‌ی بررسی داده‌های خودروی کنجکاوی ناسا توسط دانشمندان دانشگاه ایالتی جکسون، دانشگاه کرنل، آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا و دانشگاه هاوایی انجام شده است.

گزارش این دانشمندان در شماره‌ی ۵ نوامبرِ نشریه‌ی ساینتیفیک ریپورتز منتشر شده است.

این مگا-سیل‌های خروشان -که به احتمال بسیار در اثر گرمای ناشی از برخورد یک شهاب‌سنگ و باز شدن یخ‌های سطح بهرام آغاز شده بودند- موج‌نقش‌های غول‌آسایی پدید آوردند که ساختارهای زمین‌شناختیِ گویا و آشنایی برای دانشمندان زمینی هستند.

آلبرتو جی. فیرن، یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «ما برای نخستین بار این مگاسیل‌ها را با بهره از داده‌های پرجزییات ته‌نشست‌شناسی (رسوب‌شناسی) که خودروی کنجکاوی گرد آورده بود شناسایی کردیم. ته‌نشست‌هایی که از این ابرسیل‌ها به جا مانده‌اند پیش از این در داده‌های مدارگردها شناسایی نشده بودند.»

روی بهرام هم مانند زمین ویژگی‌های زمین‌شناختی، از جمله کارهای باد و آب، حدود ۴ میلیارد سال است که در زمان یخ زده و ماندگار شده‌اند. این ساختارها داستان فرآیندهایی را بازمی‌گویند که سطح هر دو سیاره را در گذشته شکل دادند.

عزت حیدری، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش و استاد فیزیک دانشگاه ایالتی جکسون می‌گوید: «در این داده‌ها ویژگی‌های موجی-شکلِ غول‌آسایی به بلندی حدود ۳۰ پا و جدایی حدود ۴۵۰ پا از هم را در لایه‌های ته‌نشستی دهانه‌ی گیل می‌بینیم که اغلب به نام "مگا-موج‌نقش" یا "پاد-تلماسه" (antidune) شناخته می‌شوند.»

به گفته‌ی حیدری، پادتلماسه‌ها نشان‌دهنده‌ی روان شدن مگاسیل‌ها در تهِ دهانه‌ی گیل بهرام در زمانی حدود ۴ میلیارد سال پیش هستند، چیزی که همسان با ویژگی‌های پدید آمده از آب شدن یخ‌ها در حدود ۲ میلیون پیشِ زمین است.

محتمل‌ترین دلیل برای سرازیر شدن سیل در بهرام، آب شدنِ یخ در اثر گرمای تولید شده در یک برخورد بزرگ است که دی‌اکسید کربن و متان را از ذخیره‌های یخی سیاره آزاد کرده بوده. بخار آب و آزاد شدن گازها دست به دست هم دادند تا دوره‌ی کوتاهی از شرایط گرم و نمناک را در سیاره‌ی سرخ پدید بیاورند.

چگالش (میعان) به پیدایش ابرهای بخار آب انجامید که آن هم به نوبه‌ی خود باران‌های سیل‌آسا -احتمالا در سرتاسر سیاره- را پدید آورد. این آب وارد دهانه‌ی گیل شد، سپس با آبی که از کوه شارپ (در مرکز دهانه‌ی گیل) پایین می‌آمد درآمیخت و سیل‌های ناگهانی غول‌آسایی پدید آورد که یال‌های شنی را در "یگان دشت‌های ناهموار" (Hummocky Plains Unit) و سازندهای نواری یال-و-ناوه را در "یگان خط‌دار" (Striated Unit) ته‌نشین کرد.

گروه علمی خودروی کنجکاوی پیش از این ثابت کرده که دهانه‌ی گیل روزگاری در گذشته‌ی دور دریاچه ‌ها و رودهای پایدار داشته. این بدنه‌های دیرپای آب نشانه‌های خوبی از این هستند که این دهانه، و همچنین کوه شارپِ مرکزش، توانایی پشتیبانی از زندگی میکروبی را داشته‌اند.

فیرن می‌گوید: «بهرام باستانی از دیدِ زمین‌شناختی بی‌اندازه فعال بود. این سیاره شرایطی را که برای حضور پایدارِ آب مایع روی سطح نیازست در بر داشته- و روی زمین، هر جا آب است زندگی هم هست.»

وی می‌افزاید: «پس بهرام باستان سیاره‌ای زیست‌پذیر بوده. آیا میزبان جاندارانی هم بوده؟ این پرسشی‌ست که خودروی بعدی، پرسه‌ورنس ... کمک خواهد کرد تا پاسخش را بیابیم.» پرسه‌ورنس که در ۳۰ ژوییه‌ی ۲۰۲۰ از دماغه‌ی کاناورال راهی فضا شد، بر پایه‌ی برنامه در ۱۸ فوریه‌ی ۲۰۲۱ به بهرام خواهد رسید.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Gale Crater - Mars - equator - NASA - Curiosity rover - Jackson State University - Cornell University - Jet Propulsion Laboratory - University of Hawaii - Scientific Reports - megaflood - meteoritic - ripple - Earth - Alberto G. Fairén - planet - sediment - megaripple - antidune - Ezat Heydari - carbon dioxide - methane - red planet - Condensation - Mount Sharp - flash flood - gravel ridge - Hummocky Plains Unit - ridge - trough - Striated Unit - microbial life - habitable - Perseverance - Cape Canaveral

منبع: دانشگاه کرنل

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان