توفان‌های غبار با بیرون راندن آب از هوای مریخ، این سیاره را چنین خشک کرده‌اند

سطح سیاره‌ی بهرام دارد آب به فضا پس می‌زند

احتمالا توفان‌های گرد و غبار نقشی چشمگیر در تبدیل سیاره‌ی بهرام (مریخ) به دنیای خشکی که امروزه می‌بینیم داشته‌اند. اخترشناسان این توفان‌ها را دیده‌اند که آب را به درون لایه‌های بالای جو سیاره می‌رانند، جایی که مولکول‌های آب در آن می‌شکنند و به فضا می‌گریزند.

دانشمندان دیرزمانی‌ست که می‌دانند سیاره‌ی بهرام دارد پیوسته آب از دست می‌دهد، ولی فکر می‌کردند این بیشتر به دلیل یک فرآیند آهسته و پایدار است که مولکول‌های آب را در لایه‌های پایینی جو سیاره می‌شکند. اکنون داده‌های فضاپیمای مدارگرد تکامل جو و گازهای گریزای بهرام ناسا (می‌ون، MAVEN) برای نخستین بار آب‌هایی را در لایه‌ی بالایی جو سیاره آشکار کرده. این نشانگر فرآیندی کارآمدتر است که می‌تواند آب‌هایی از این هم بیشتر را از سیاره بیرون کند.

شین استون از دانشگاه آریزونا به همراه همکارانش داده‌های می‌ون را بررسی کردند و یک الگوی فصلی را یافتند - هنگامی که بهرام در نزدیک‌ترین فاصله به خورشید است یا زمان یک توفان بزرگ غبار، بیشترین میزان آب در لایه‌ی بالایی جو آن دیده می‌شود. گرمایش جَوی که در پی این رویدادها رخ می‌دهد به آب اجازه می‌دهد تا در فرازاهای بالاتری از هوای بهرام شناور شود.

در لایه‌ی بالایی جو، مولکول آب به سرعت توسط ذرات پرانرژی [که از فضا می‌آیند-م] از هم می‌پاشد. هیدروژن و اکسیژنی که در این فرآیند پدید می‌آیند سپس به درون فضا می‌روند. به گفته‌ی استون، این فرآیند ۱۰ برابر سریع‌تر از فرآیندهای شناخته شده‌ایست که در لایه‌های پایین‌ترِ جو رخ می‌دهند. این پژوهشگران برآورد کردند که در درازنای یک میلیارد سال گذشته، آبی که از جو بالایی بهرام به فضا تراوش کرده احتمالا به اندازه‌ای بوده که می‌توانسته سطح سیاره را با یک لایه‌ی آب مایع به ژرفای ۶۱ سانتیمتر بپوشاند.

این فرآیند برای توضیح کامل این که چرا بهرام اکنون بسیار خشک‌تر از میلیاردها سال پیش است بسنده نمی‌کند، ولی ما را یک گام به آن نزدیک‌تر می‌کند. استون می‌گوید: «بهرام در درازنای تاریخش باید آبی هم‌ارز یک اقیانوس سرتاسری به ژرفای ده‌ها یا صدها متر از دست اده باشد. اگر این فرآیندهای گریز نبود، اکنون می‌توانستیم یک سیاره‌ی گرم‌تر و آبدارتر در همسایگی‌مان داشته باشیم.»

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی ساینس منتشر شده است.

برداشت هنری از محیط بهرام با جو چگال و آب مایع سطحی در گذشته‌ی دور (راست)، و محیط خشکی که امروزه دارد (چپ)- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Mars - planet - water - molecule - NASA - Mars Atmosphere and Volatile Evolution - MAVEN - Shane Stone - University of Arizona - sun - dust storm - Science

منبع: نیوساینتیست
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان