منظومه خورشیدی در کمتر از ۲۰۰ هزار سال ساخته شد

در گذشته‌ی دور -حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش- خورشید و سامانه‌ی خورشیدی در یک بازه‌ی زمانی کوتاهِ ۲۰۰ هزار ساله ساخته شدند. این نتیجه‌ایست که گروهی از دانشمندان آزمایشگاه ملی لاورنس لیورمور (ال‌ال‌ان‌ال) با بررسی ایزوتوپ‌های عنصر مولیبدن که در شهاب‌سنگ‌ها یافته شده به دست آورده‌اند.

موادی که خورشید و دیگر اجزای سامانه‌ی خورشیدی را ساخته از رُمبش یک ابر بزرگ گاز و غبار در حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش آمده. اخترشناسان با دیدن سامانه‌های ستاره‌ای دیگری که مانند سامانه‌ی خودمان شکل گرفته‌اند برآورد می‌کنند که احتمالا زمانی حدود ۱ تا ۲ میلیون سال نیازست تا ابری برُمبد و ستاره‌ای پدید بیاید، ولی این نخستین پژوهشی‌ست که می‌تواند عددهایی برای سامانه‌ی خودمان ارایه دهد.

گرِگ برنکا، کیهان‌شیمیدان ال‌ال‌ان‌ال و نویسنده‌ی اصلی این پژوهش در نشریه‌ی ساینس می‌گوید: «در گذشته، چارچوب زمانیِ پیدایش سامانه‌ی خورشیدی واقعا شناخته شده نبود.»«این پژوهش نشان می‌دهد که این رمبش، که به شکل‌گیری سامانه‌ی خورشیدی انجامید، بسیار سریع رخ داد، در کمتر از ۲۰۰ هزار سال. اگر این را با عمر انسان بسنجیم، پیدایش سامانه‌ی خورشیدی را می‌توان با یک دوره‌ی بارداری ۱۲ ساعته به جای ۹ ماهه مقایسه کرد. فرآیندی سریع بود.»

کهن‌ترین جامدهای تاریخ‌دار در سامانه‌ی خورشیدی دَرکُلان‌های غنی از کلسیم-آلومینیوم یا "سی‌ای‌آی‌"ها هستند، و این نمونه‌ها پیشینه‌ی سرراستی برای پیدایش سامانه‌ی خورشیدی به ما می‌دهند [درکلان یا ادخال (Inclusion‎) در کانی‌شناسی به ماده‌ای گفته می‌شود، که در زمان شکل‌گیری کانی، در دون آن به دام افتاده باشد- ویکیپدیا.].

این درکلان‌های درون شهاب‌سنگ‌ها که اندازه‌های میکرومتری تا سانتیمتری دارند، در محیطی با دمای بالا (بیش از ۱۳۰۰ درجه‌ی کلوین) شکل گرفته‌اند، شاید نزدیک خورشیدِ جوان. آنها سپس به بیرون جابجا شدند، رو به منطقه‌ای که شهاب‌سنگ‌های کندریت کربن‌دار (و اجرام مادری‌شان) در آن ساخته شدند، جایی که امروز یافته می‌شوند. بیشتر سی‌ای‌آی‌ها ۴.۵۶۷ میلیارد سال پیش ساخته شدند، در یک بازه‌ی زمانی حدود ۴۰ هزار تا ۲۰۰ هزار ساله.

اینجاست که دانشمندان ال‌ال‌ان‌ال وارد می‌شوند. این گروه بین‌المللی ترکیب‌های ایزوتوپی و عنصر ناچیزِ مولیبدن در انواع سی‌ای‌آی که از شهاب‌سنگ‌های کندریت کربن‌دار گرفته شده بودند (از جمله "آلنده"، بزرگ‌ترین کندریت کربن‌داری که روی زمین یافته شده) را اندازه‌گیری کردند. آنها پی بردند که همنهش‌های ایزوتوپی ویژه‌ی مولیبدن در سی‌ای‌آی‌ها، به جای تنها یک بخش کوچک، همه گونه موادی را که در قرص پیش‌سیاره‌ای ساخته شدند در بر می‌گیرد، پس این درکلان‌ها باید در بازه‌ی زمانیِ رُمبش ابرِ زاینده‌ی سامانه‌ی خورشیدی پدید آمده باشند.

از آنجایی که بازه‌ی زمانی دیده شده‌ی برافزایش ستاره‌ای (۱ تا ۲ میلیون سال) بسیار بلندتر از بازه‌ایست که سی‌ای‌آی‌ها برای شکل‌گیری نیاز دارند، این دانشمندان توانستند تشخیص دهند که کدام گامِ (مرحله‌ی) نجومی از پیدایش سامانه‌ی خورشیدی در پیدایش سی‌ای‌آی‌ها ثبت شده، و سرانجام این که، موادی که سامانه‌ی خورشیدی را ساختند با چه سرعتی برافزوده (انباشته) شدند.

--------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
 sun - solar system - Lawrence Livermore National Laboratory - LLNL - isotope - element - molybdenum - meteorite - stellar system - Greg Brennecka - Science - Calcium–aluminium-rich inclusion - CAI - carbonaceous chondrite - Mo - trace element - Allende - Earth - protoplanetary disk - stellar accretion

منبع: phys.org

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان