شواهد شهاب‌سنگی از سیارکی که تاکنون شناخته شده نبود
* بررسی کانی‌شناختی یک شهاب‌سنگ کُندریت کربن‌دار نشان می‌دهد که سیارک مادری آن سرشار از آب بوده.
گروهی از دانشمندان به رهبری بنیاد پژوهش جنوب باختر با بررسی یک شهاب‌سنگ کوچک که بیش از یک دهه پیش به زمین آمده بود، یک سیارک مادری احتمالی تازه را شناسایی کرده‌اند. همنهشِ (ترکیبِ) یک تکه از شهاب‌سنگ "المحطه سته" (ای‌اچ‌اس) نشان می‌دهد که جرم مادری‌اش یک سیارکِ تقریبا هم‌اندازه‌ی سرس -بزرگ‌ترین جرم کمربند اصلی سیارک‌ها- بوده و در حضور آب و زیر فشار و دمای میانگین پدید آمده بوده است.
 |
| یک تصویر ریزنگاشتِ رنگ زیف (کاذب) از نمونه‌ی شهاب‌سنگ ای‌اچ‌اس که میزان نامنتظره‌ای بلور آمفیبول را در آن نشان می‌دهد (رنگ نارنجی) |
دکتر ویکی همیلتون، دانشمند این بنیاد می‌گوید: «شهاب‌سنگ‌های کندریت کربن‌دار (سی‌سی) فعالیت‌های زمین‌شناختی در آغازین‌ترین گام‌های پیدایش سامانه‌ی خورشیدی را در خود ثبت کرده‌اند و بینش‌هایی درباره‌ی تاریخچه‌ی جرم مادری‌شان به ما می‌دهند.» همیلتون که نویسنده‌ی نخستِ پژوهشنامه‌ای در این باره در نشریه‌ی نیچر آسترونومی است می‌افزاید: «برخی از این شهاب‌سنگ‌ها پر از کانی‌هایی هستند که شواهدی را برای بودن در معرض آب با دماها و فشارهای پایین ارایه می‌دهند. همنهشِ دیگر شهاب‌سنگ‌ها به گرمایش در نبودِ آب اشاره می‌کند. تا به امروز عملا شواهد دیداری برای دگرگونی در حضور آب و شرایط میانگین نداشتیم.»
سیارک‌ها (و شهاب‌ها و شهاب‌سنگ‌هایی که گاهی از آنها می‌آیند) بازمانده‌هایی از پیدایش سامانه‌ی خورشیدی در ۴.۶ میلیارد سال پیش هستند. بیشترِ آنها در کمربند اصلی سیارک‌ها میان مدار مشتری و بهرام جای دارند، ولی در پی برخوردها و دیگر رویدادها شکسته شده و تکه‌هایشان به بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی پرتاب شده‌اند. در سال ۲۰۰۸، یک سیارک به جرم ۹ تُن و قطر ۱۳ فوت، با ورود به جو زمین، در آسمان سودان منفجر شد و ۶۰۰ شهاب‌سنگ ساخت [همین شهاب‌سنگ المحطه سته یا ای‌اچ‌اس-م]. این نخستین بار بود که دانشمندان یک برخورد سیارکی را پیش از ورود به جو پیش‌بینی کرده بودند و توانستند ۲۳ پوند (۱۰.۴ کیلوگرم) از نمونه‌های آن را بازیابی کنند.
همیلتون می‌گوید: «ما یک نمونه‌ی ۵۰ میلیگرمی از شهاب‌سنگ ای‌اچ‌اس را برای پژوهش برگزیدیم. ما این تکه‌ی کوچک را نصب و نَسو کردیم (صیقل دادیم) و از یک میکروسکوپ فروسرخ برای بررسی همنهش آن بهره گرفتیم. بررسی طیفیِ آن به شناسایی طیف گسترده‌ای از کانی‌های هیدراته انجامید، به ویژه آمفیبول، که نشانگر دما و فشار میانگین و دوره‌ی بلندی از دگرگونی آبی در یک سیارک مادری به قطر دستکم ۴۰۰ مایل و دست بالا ۱۱۰۰ مایل است.»
آمفیبول‌ها در شهاب‌سنگ‌های کندریت کربن‌دار کمیابند، و پیش از این تنها به عنوان جزیی ناچیز در شهاب‌سنگ آلنده شناسایی شده بودند. همیلتون می‌گوید: «شهاب‌سنگ المحطه سته چشمه‌ای بادآورده از اطلاعاتی درباره‌ی مواد در روزگار آغازین سامانه‌ی خورشیدی است که شهاب‌سنگ‌های سی‌سی درون مجموعه‌مان به ما نشان نمی‌دهند.»
طیف‌سنجی مداری از سیارک‌های ریوگو و بن‌نو که امسال توسط فضاپیمای ژاپنی هایابوسا۲ و اسیریس-رکس ناسا انجام گرفت با شهاب‌سنگ‌های دگرگونی آبی یافته‌ی سی‌سی سازگار است و نشان می‌دهد که هر دو سیارک از نظر حالت آبِش (هیدریدن، هیدراتاسیون) و شواهد فرآیندهای آب‌گرماییِ بزرگ-مقیاس و کم-دما با بیشتر شهاب‌سنگ‌های شناخته شده تفاوت دارند. این دو فضاپیما نمونه‌هایی را از سطح این سیارک‌ها برای برگرداندن به زمین گرد آورده‌اند.
همیلتون می‌گوید: «اگر همنهش نمونه‌های هایابوسا۲ و اسیریس-رکس با چیزی که در مجموعه‌ی شهاب‌سنگ‌هایمان داریم تفاوت داشته باشند، معنایش این خواهد بود که ویژگی‌های فیزیکی آنها نمی‌گذارد از فرآیندهای پرتاب [از سطح سیارک]، گذر و ورود به جو زمین جان به در ببرند، دستکم با همان زمینه و بافت زمین‌شناسی اصلی خود.» همیلتون که در گروه علمی اسیریس-رکس نیز هست می‌افزاید: «با این همه، ما فکر می‌کنیم مواد کندریت کربن‌دار در سامانه‌ی خورشیدی بیشتر از چیزی‌ست که مجموعه‌ی شهاب‌سنگ‌های ما نشان می‌دهد.»
--------------------------------------------
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر