توفان نپتون از نابودی گریخت، ولی چرا و چگونه؟
* توفان تیره‌رنگ نپتون ناگهان جهت پیشروی‌اش را وارونه کرده، از مرگی تقریبا قطعی که پیشِ ر وداشت گریخته و دانشمندان را انگشت به دهان گذاشته!
نخستین بار تلسکوپ فضایی هابل ناسا در سال ۲۰۱۸ این تاوه (vortex) را دید. یک سال بعد، این توفان آغاز به جابجایی رو به جنوب کرد و با دنبال کردنِ مسیر چندین توفان پیش از خود، به سوی استوای نپتون پیش رفت. به طور معمول، این لکه‌های تیره روی نپتون تا چند سال می‌مانند و سپس یا ناپدید می‌شوند یا فروکش می‌کنند. ولی این توفان به گونه‌ی رازآلودی از پیشروی به سوی جنوب بازایستاد و با یک دور برگردانِ تند، برگشت و اکنون دارد رو به شمال می‌رود. در همین زمان اخترشناسان یک لکه‌ی تیره‌ی دوم و کوچک‌تر را روی این سیاره دیدند.
نخستین بار تلسکوپ فضایی هابل ناسا در سال ۲۰۱۸ این تاوه (vortex) را دید. یک سال بعد، این توفان آغاز به جابجایی رو به جنوب کرد و با دنبال کردنِ مسیر چندین توفان پیش از خود، به سوی استوای نپتون پیش رفت. به طور معمول، این لکه‌های تیره روی نپتون تا چند سال می‌مانند و سپس یا ناپدید می‌شوند یا فروکش می‌کنند. ولی این توفان به گونه‌ی رازآلودی از پیشروی به سوی جنوب بازایستاد و با یک دور برگردانِ تند، برگشت و اکنون دارد رو به شمال می‌رود. در همین زمان اخترشناسان یک لکه‌ی تیره‌ی دوم و کوچک‌تر را روی این سیاره دیدند.
 |
| در این تصویر تلسکوپ فضایی هابل از سیاره‌ی پویا و آبی-سبز نپتون یک توفان تیره‌ی غول‌پیکر (بالای مرکز) و پدیدار شدن یک لکه‌ی تیره‌ی کوچک‌تر کنارش (بالا، راست) را می‌بینیم. این توفان بزرگ که پهنایش از اقیانوس اتلس بیشتر است، داشت رو به جنوب، به سوی نابودی حتمی توسط نیروهای جوی استوا پیش می‌رفت که ناگهان چرخید و به سوی شمال برگشت |
آنها این نظریه را پیش کشیدند که این توفان کوچک‌تر می‌تواند تکه‌ای از همان توفان اصلی باشد که شکسته و جدا شده و از آنجا رفته است.
مایکل اچ. وونگ از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی می‌گوید: «ما از این مشاهدات هیجان‌زده‌ایم زیرا این تکه‌ی تیره‌ی کوچک‌تر احتمالا بخشی از فرآیند از هم گسیختگی لکه‌ی تیره است.»«این فرآیندیست که هرگز دیده نشده. ما ناپدید شدنِ لکه‌های تیره‌ی دیگری را هم دیده‌ایم که از بین رفته‌اند، ولی هرگز ندیدیم چیزی گسسته شود، حتی اگر شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای پیش‌بینی‌اش کرده باشند.»
اگرچه هابل در ۳۰ سال گذشته توفان‌هایی از این دست را در نپتون ردیابی کرده، ولی اخترشناسان هرگز چنین رفتار جَوی پیش‌بینی‌ناپذیری ندیده بودند.
توفان کنونی که ۷۴۰۳ کیلومتر پهنا دارد (بزرگ‌تر از اقیانوس اتلس)، چهارمین لکه از تاریک‌ترین لکه‌هایی‌ست که هابل از ۱۹۹۳ تاکنون ردیابی کرده. این توفان‌ها سامانه‌های پُرفشاری هستند که نسبت به چرخش خود سیاره، چرخشی ساعتگرد دارند (بر خلاف توفندهای زمینی که سامانه‌های کم‌فشاری با چرخش پادساعتگردند.)
به طور معمول، با جابجایی توفان‌ها به سوی استوای نپتون، اثر کوریولس که به طور معمول آنها را پایدار می‌کند رو به ضیف شدن می‌گذارد و توفان از هم می‌پاشد. با این حال، بر خلاف توفان‌های دیده شده‌ی گذشته و شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای که مسیرِ کمابیش مستقیمی را به سوی استوا نشان می‌دادند، این آخرین توفان به "منطقه‌ی کشتار" نکوچید (مهاجرت نکرد).
وونگ می‌گوید: «واقعا هیجان‌انگیز بود که دیدیم این یکی داشت همان گونه که قرار بود رفتار می‌کرد و سپس ناگهان ایستاد و به عقب برگشت. این غافلگیرکننده بود.»
دیدنِ یک توفان کوچک‌تر که احتمالا از آن توفان بزرگ جدا شده هم مایه‌ی شگفتی بود. اخترشناسان توفان کوچک‌تر را به طور غیررسمی به نام "لکه‌ی تیره‌ی جونیور" (کوچک، Jr) نامیده‌اند. خود این "جونیور" هم بسیار بزرگ است، با پهنایی که به ۶۲۷۶ کیلومتر می‌رسد. اگر چه پژوهشگران نمی‌توانند ثابت کنند که این توفان کوچک‌تر از آن بزرگ‌تر کَنده شده، ولی وونگ می‌گوید چه بسا همین جدا شدن و جا گذاشتن این تکه برای توقفِ توفان از ادامه‌ی پیشروی‌اش به سوی استوا بسنده می‌کرده.
مایکل اچ. وونگ از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی می‌گوید: «ما از این مشاهدات هیجان‌زده‌ایم زیرا این تکه‌ی تیره‌ی کوچک‌تر احتمالا بخشی از فرآیند از هم گسیختگی لکه‌ی تیره است.»«این فرآیندیست که هرگز دیده نشده. ما ناپدید شدنِ لکه‌های تیره‌ی دیگری را هم دیده‌ایم که از بین رفته‌اند، ولی هرگز ندیدیم چیزی گسسته شود، حتی اگر شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای پیش‌بینی‌اش کرده باشند.»
اگرچه هابل در ۳۰ سال گذشته توفان‌هایی از این دست را در نپتون ردیابی کرده، ولی اخترشناسان هرگز چنین رفتار جَوی پیش‌بینی‌ناپذیری ندیده بودند.
توفان کنونی که ۷۴۰۳ کیلومتر پهنا دارد (بزرگ‌تر از اقیانوس اتلس)، چهارمین لکه از تاریک‌ترین لکه‌هایی‌ست که هابل از ۱۹۹۳ تاکنون ردیابی کرده. این توفان‌ها سامانه‌های پُرفشاری هستند که نسبت به چرخش خود سیاره، چرخشی ساعتگرد دارند (بر خلاف توفندهای زمینی که سامانه‌های کم‌فشاری با چرخش پادساعتگردند.)
به طور معمول، با جابجایی توفان‌ها به سوی استوای نپتون، اثر کوریولس که به طور معمول آنها را پایدار می‌کند رو به ضیف شدن می‌گذارد و توفان از هم می‌پاشد. با این حال، بر خلاف توفان‌های دیده شده‌ی گذشته و شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای که مسیرِ کمابیش مستقیمی را به سوی استوا نشان می‌دادند، این آخرین توفان به "منطقه‌ی کشتار" نکوچید (مهاجرت نکرد).
وونگ می‌گوید: «واقعا هیجان‌انگیز بود که دیدیم این یکی داشت همان گونه که قرار بود رفتار می‌کرد و سپس ناگهان ایستاد و به عقب برگشت. این غافلگیرکننده بود.»
دیدنِ یک توفان کوچک‌تر که احتمالا از آن توفان بزرگ جدا شده هم مایه‌ی شگفتی بود. اخترشناسان توفان کوچک‌تر را به طور غیررسمی به نام "لکه‌ی تیره‌ی جونیور" (کوچک، Jr) نامیده‌اند. خود این "جونیور" هم بسیار بزرگ است، با پهنایی که به ۶۲۷۶ کیلومتر می‌رسد. اگر چه پژوهشگران نمی‌توانند ثابت کنند که این توفان کوچک‌تر از آن بزرگ‌تر کَنده شده، ولی وونگ می‌گوید چه بسا همین جدا شدن و جا گذاشتن این تکه برای توقفِ توفان از ادامه‌ی پیشروی‌اش به سوی استوا بسنده می‌کرده.
 |
| لکه‌ی تیره‌ی کوچک‌تر در این تصویر تلسکوپ فضایی هابل می‌تواند تکه‌ای از آن توفان غول‌پیکر باشد که با نزدیک شدن به استوا شکسته شده |
این آخرین توفان بزرگ در نپتون بهترین بررسی‌ها را تاکنون درباره‌ی این سیاره داشته. برای نمونه، هنگامی که هابل در سال ۲۰۱۸ برای نخستین بار آن را دید، ابرهای همدمِ رنگ روشنی را نیز پیرامون آن مشاهده کرد. این ابرها اکنون رفته‌اند، آنها هنگامی که توفان از پیشروی به سوی جنوب بازایستاد ناپدید شدند. این احتمال هست که نبودنِ این ابرها بتواند رازهایی را درباره‌ی چگونگی فرگشتِ این لکه‌ی تیره آشکار سازد.
هنوز رازهای بسیاری درباره‌ی توفان‌های نپتون وجود دارد، ولی برنامه‌ی "میراث جو سیاره‌های بیرونی" ناسا (اوپال، OPAL) هنوز برای گشودن این رازها آماده است. با این همه، اخترشناسان در حال حاضر به دیدبانی این لکه‌ی تیره‌ی اسرارآمیز روی نپتون ادامه خواهند داد.
هنوز رازهای بسیاری درباره‌ی توفان‌های نپتون وجود دارد، ولی برنامه‌ی "میراث جو سیاره‌های بیرونی" ناسا (اوپال، OPAL) هنوز برای گشودن این رازها آماده است. با این همه، اخترشناسان در حال حاضر به دیدبانی این لکه‌ی تیره‌ی اسرارآمیز روی نپتون ادامه خواهند داد.
-----------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky
واژه‌نامه:
Neptune - NASA - Hubble Space Telescope - vortex - equator - Michael H. Wong - University of California - Berkeley - Atlantic Ocean - planet - hurricane - Earth - Coriolis - kill zone - dark spot jr - Outer Planet Atmospheres Legacy - OPAL
منبع: اسپیس دات کام
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر