کشف حباب‌های غول‌آسای پرتو X در هاله کهکشان راه شیری
 |
| نقشه‌ی ئی‌روزیتا از سراسر آسمان با رنگ زیف (کاذب): سرخ برای انرژی‌های ۰.۳ تا ۰.۶ کیلوالکترون ولت است، سبز برای ۰.۶ تا ۱.۰ کیلوالکترون ولت، و آبی برای ۱.۰ تا ۲.۳ کیلوالکترون ولت |
کهکشان ما حباب‌هایی را باد کرده است. اخترشناسان یک جفت حباب غول‌پیکرِ پلاسما را دیده‌اند که از بالا و پایینِ کهکشان راه شیری بیرون زده و پرتوهای ایکس می‌گسیلند، و احتمال می‌رود دستاورد رویدادی فراعادی و شگرف در مرکز کهکشانمان باشند.
آندریا مرلونی از بنیاد فیزیک فرازمینی ماکس پلانک در آلمان به همراه همکارانش این حباب‌های پلاسمای داغ را به کمک تلسکوپ پرتو ایکس ئی‌روزیتا (eROSITA) که همراه رصدخانه‌ی فضایی اسپکتر-آرجی (Spektr-RG) است شناسایی کردند. تصویرهای ئی‌روزیتا از سرتاسر آسمان کره‌های غول‌پیکری از گاز را نشان می‌دادند که تا بیش از ۴۵۰۰۰ سال نوری از بالا و پایینِ قرص کهکشان بیرون زده‌اند. برای همسنجی (مقایسه)، پهنای خود راه شیری حدود ۱۰۵ هزار سال نوری است.
اخترشناسان پیش از این حبابِ بالایی (بالای کهکشان) را دیده بودند، ولی تلسکوپ‌های پرتو ایکسی با حسمندی کافی نداشتیم تا بتوانیم حبابِ تنُک‌ترِ پایینی را هم ببینیم. مرلونی می‌گوید: «چون تنها یکطرفه بود [تنها یک سمتش، سمتِ بالایی را می‌دیدیم-م]، دردسرهای بسیاری داشتیم که بفهمیم چه هستند و از کجا آمده‌اند. اکنون دیگر حباب جنوبی را هم می‌بینیم، پس اختلاف‌ها و جنجال‌های بسیاری که بر سر حباب شمالی بود برطرف می‌شود.»
در گذشته نمی‌توانستیم با اطمینان بگوییم که حباب شمالی از مرکز کهکشان آمده یا در حقیقت یک ساختار نزدیک است که از شانس، آن را از زاویه‌ای می‌بینیم که چنین برداشتی به ما می‌دهد. با این تصویرهای تازه، تقریبا مطمئنیم که همان دیدگاه نخست [این که از مرکز کهکشان آمده] درست است، ولی به گفته‌ی مرلونی، هنوز هم نمی‌دانیم چرا حباب جنوبی چگالی کمتری دارد تا حباب شمالی.
 |
| حباب‌های پرتو گامای فرمی که در سال ۲۰۱۰ توسط ماهواره‌ی فرمی یافته شده بودند. خبرش را اینجا خواندید |
این حباب‌ها هم احتماال دستاورد رویدادی مانند همان رویدادی هستند که حباب‌های فرمی را پدید آوردند. حباب‌های فرمی هم مانند همین حباب‌ها، ولی ساختارهایی کوچک‌تر هستند که به جای پرتو ایکس، پرتوی گاما می‌گسیلند. اندازه‌ی بسیار بزرگِ حباب‌های ئی‌روزیتا بینش‌هایی درباره‌ی این که چه نوع رویدادی می‌توانسته هر دو دسته حباب را پدید بیاورد به ما می‌دهد. این رویداد می‌توانسته یک موج شوک از یک دوره‌ی نیرومندِ ستاره‌زایی نزدیک مرکز کهکشان بوده باشد، ولی گرفتن انرژی کافی از ستاره‌زایی برای پدید آوردن چنین موج شوک نیرومندی بسیار دشوار است.
به جایش، این حباب می‌توانسته هنگامی پدید بیاید که موادی به درون ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان فروکشیده شد و فوران شگرف و سهمگینی از انرژی را آزاد کرد که در هاله‌ی گازی پیرامون کهکشان پیش رفت. مرلونی می‌گوید: «مشکلی نیست اگر بگوییم کمی گاز به درون سیاهچاله سرازیر شده و انرژی‌ای که برای باد کردن این حباب‌ها نیازست را آزاد کرده باشد.»
انتظار می‌رود ماموریت ئی‌روزیتا دستکم شش سال ادامه بیابد، پس باید بتوانیم چیزهای بیشتری از رصدهای آینده‌اش بیاموزیم. گزارش این پژوهشگران در نشریه‌ی نیچر منتشر شده است.
 |
| طرح‌واره‌ای از حباب‌های ئی‌روزیتا (زرد) و فرمی (صورتی). قرص کهکشان با بازوهای مارپیچی‌اش نشان داده شده، با جایگاه سامانه‌ی خورشیبدی در آن. حباب‌های ئی‌روزیتا به اندازه‌ی چشمگیری بزرگ‌تر از حباب‌های فرمی هستند، که نشان می‌دهد این ساختارها از کل کهکشان بزرگ‌ترند. |
--------------------------------------------
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر