ماه‌های کیوان دارند آن را کج می‌کنند!

برداشت هنری از کوچ تیتان و کج شدن محور کیوان

دانشمندانی از مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (سی‌ان‌آراس)، دانشگاه سوربن و دانشگاه پیزا نشان داده‌اند که کجی یا انحراف محور چرخش سیاره‌ی کیوان (زحل) می‌تواند به دلیل کوچ ماه‌های این غول گازی باشد، به ویژه کوچ بزرگ‌ترین ماهش، تیتان. پژوهش این دانشمندان که روز ۱۸ ژانویه‌ی ۲۰۲۱، در نشریه‌ی نیچرآسترونومی منتشر شد همچنین پیش‌بینی می‌کند که این کجی در چند میلیارد سال آینده بیشتر هم خواهد شد.

مشاهدات نشان داده‌اند که تیتان و دیگر ماه‌های کیوان دارند سریع‌تر از آنچه در گذشته برآورد شده بود از این سیاره دور می‌شوند. پژوهشگران با در نظر گرفتن این نرخِ سریع‌ترِ کوچ در محاسبه‌هایشان نتیجه گرفتند که این فرآیند بر کجیِ محور چرخش کیوان تاثیر می‌گذارد: هر چه این ماه‌ها از سیاره دورتر می‌شوند، سیاره کج و کج‌تر می‌شود.

گمان می‌رود رویداد سرنوشت‌سازی که کیوان را کج کرد در زمانی به نسبت نزدیک رخ داده بوده. محور چرخش کیوان تا بیش از ۳ میلیارد سال پس از شکل‌گیری‌اش تنها اندکی کج بود. حدود یک میلیارد سال پیش بود که حرکت پیگیر و آهسته‌ی ماه‌هایش به یک رویداد بازآوایی (تشدید، رزنانس) انجامید که هنوز هم ادامه دارد: محور کیوان با مسیر سیاره‌ی نپتون برهم‌کنش انجام داد و به آهستگی کج شد تا به انحراف ۲۷ درجه‌ای که امروزه می‌بینیم رسید.

این یافته‌های تازه سناریوهای گذشته را به پرسش میکشند. پژوهشگران در گذشته وجودِ این "بازآوایی" را پذیرفته بودند، ولی بر این باور بودند که در گذشته‌ی بسیار دورتر، بیش از چهار میلیارد سال پیش، به دلیل یک تغییر در مدار نپتون رخ داده بوده. گمان می‌رفت از آن هنگام تاکنون دیگر محور کیوان پایدار مانده بوده. در حقیقت محور کیوان هم‌چنان دارد کج می‌شود، و چیزی که امروز می‌بینیم تنها یک گام گذار در این تغییر است. تا چند میلیارد سال دیگر، کجی محور چرخش کیوان می‌تواند بیش از دو برابر شود.

این گروه پژوهشی برای سیاره‌ی هرمز (مشتری) هم به چنین نتایجی دست یافته‌اند. این سیاره هم انتظار می‌رود به دلیل کوچ چهار ماه بزرگش، و نیز به دلیل بازآوایی با مدار اورانوس دستخوش چنین انحرافی شده باشد: کجیِ محور مشتری در پنج میلیارد سال آینده می‌تواند از ۳ درجه به بیش از ۳۰ درجه برسد.

این طرح‌واره‌ی پویا کوچیدن تیتان و ورود کیوان به بازآوایی (تشدید) را نشان می‌دهد. حرکت محور با دستیابی به بازآوایی متوقف می‌شود.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
CNRS - Sorbonne University - Saturn - rotation axis - gas giant - Nature Astronomy - moon - University of Pisa - Titan - resonance - planet - Neptune - inclination - Jupiter - Uranus

منبع: ملی پژوهش‌های علمی فرانسه
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیارک‌هایی که می‌آیند

همه روزه سنگ‌هایی از فضا به زمین برخورد می‌کنند که البته هر چه بزرگ‌تر باشند، موارد برخورد هم کمتر است.
روزانه چندین کیلوگرم از غبار فضایی زمین بر سر زمین می‌بارد. تکه‌های بزرگ‌تر در آغاز به شکل یک شهاب درخشان دیده می‌شوند. تکه‌هایی در اندازه‌ی توپ بیسبال و گلوله‌های یخی هر روز از جو زمین می‌گذرند که بیشترشان به سرعت تبخیر و ناپدید می‌گردند.
سنگ‌هایی در اندازه‌ی بزرگ‌تر از ۱۰۰ متر می‌توانند تهدید بزرگی برای زمین باشند که البته تقریبا هر ۱۰۰۰ سال یک بار به زمین برخورد می‌کنند. جسمی به این اندازه اگر درون اقیانوس بیفتد می‌تواند آبلرزه‌های (سونامی‌های) بزرگ پدید کرده و حتی شاید ساحل‌های دوردست را ویران کند.
برخورد با سیارکی بزرگ، با اندازه‌ی بیش از ۱ کیلومتر از این هم کمتر رخ می‌دهد، معمولا هر چند میلیون سال یک بار. ولی می‌تواند پیامدهایی به گستره‌ی همه‌ی زمین داشته باشد.
بسیاری از سیارک‌ها کشف نشده باقی می‌مانند. در این تصویر یکی از چنین سیارک‌هایی را می‌بینید -به شکل رد آبی بلند- که در سال ۱۹۹۸ به گونه‌ای شانسی در بایگانی داده‌های تلسکوپ فضایی هابل دیده شد.
برخورد با یک سیارک بزرگ بیشتر از آن که بر حرکت مداری زمین اثر بگذارد، با بلند کردن گرد و خاک، بر آب و هوای زمین اثر خواهد داشت. یکی از نتایج اقلیمی آن هم ممکن است نابودی و انقراض گونه‌های مختلف زیستی باشد؛ بسیار بزرگ‌تر از انقراضی که هم‌اکنون دارد رخ می‌دهد [انقراض هولوسین].

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

Asteroid - Earth - meteor - collision - Hubble Space Telescope - climate - extinction

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شباهنگ رنگ رنگ

شباهنگ (شعرای یمانی، آلفای سگ بزرگ) یک ویژگی شگفت‌انگیز دارد. این درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان شب‌های زمین با رنگ‌های گوناگون می‌تَپَد. شباهنگ با چشم نامسلح به رنگ آبی روشن، تا اندازه‌ای سفید دیده می‌شود. ولی اگر با یک دوربین، و با زمان‌های نوردهی بسیار کوتاه از آن تصویربرداری کنید، آن هنگامست که رنگ واقعی‌اش را برایتان آشکار خواهد کرد، رنگ‌های بسیار.

عکاس، آرنه ریکه از بروگر دانمارک درست همین آزمایش را انجام داد و این چیزی‌ست که او دید.

وی می‌گوید: «اینجا ۱۶ عکس از شباهنگ را می‌بینید. بالاترین تصویر با زمان نوردهی ۱/۲ ثانیه‌ای (ایزوی ۶۴۰۰) گرفته شده. همه‌ ۱۵ تصویر دیگر با نوردهی بسیار سریع‌ترِ ۱/۵۰۰ ثانیه (و همان ایزوی ۶۴۰۰) گرفته شده‌اند. این نوردهی‌های کوتاه به گونه‌ای باورنکردنی رنگارنگ هستند.»

اخترشناسان این پدیده را "چشمک زدن" یا "سوسو زدن" نامیده‌اند و دلیلش را بی‌نظمی‌های گرمایی در هوای زمین می‌دانند. توده‌های هوای به نسبت گرم و به نبت خنک با رفتارهایی مانند منشور، نور ستاره را به رنگ‌های رنگین‌کمان بخش می‌کنند. اگر این توده‌ها از جلوی شباهنگ بگذرند دیگر بیا و ببین!

این نمودار نشان می‌دهد که چگونه بی‌نظمی‌های گرمایی در هوای زمین نور ستارگان را به هم ریخته و به چشمک می‌اندازد

دلیل این که نخستین نوردهیِ ریکه سفیدرنگ به نظر می‌رسد اینست که نوردهی ۱/۲ ثانیه‌ای به اندازه‌ی کافی کُند و بلند بود که چند نوسان رنگی را در هم بیامیزد و میانگینی از آنها را نشان دهند. در این ۱/۲ ثانیه توده‌های گوناگونِ هوا از جلوی شباهنگ گذشتند. ولی نوردهی‌های آن ۱۵ عکس دیگر به اندازه‌ای کافی کوتاه بودند که تنها توانستند گذشتنِ یک توده هوا را ثبت کنند؛ آنها مانند انفجارهای ابرنواختریِ منشوریِ ریز به نظر می‌رسند.

همه‌ی ستارگان چشمک می‌زنند، ولی شباهنگ به دلیل روشنی بیش از اندازه‌اش، این کار را با بیشترین زرق و برق انجام می‌دهد. بروید خودتان ببینید. این شب‌ها حدود یک ساعت پس از غروب بیرون بروید و به شباهنگ در سمت خاور، نزدیک پای شکارچی نگاه کنید. هر چه در آسمان پایین‌تر باشد (به افق نزدیک‌تر باشد) بیشتر چشمک خواهد زد. در آن هنگام حتی شاید بتوانید آن را رنگین ببینید، بدون نیاز به دوربین.

این هم یک نمونه‌ی دیگر: اینجا عکاس با یک نوردهی ۲ ثانیه‌ای از شباهنگ عکس گرفته ولی در این مدت، دوربین را تکان می‌داده. اینجا درباره‌اش بخوانید: * نمایش رنگ‌های شباهنگ

****************************

پرسشی که اینجا پیش می‌آید اینست که چرا ستارگان چشمک می‌زنند ولی سیاره‌ها نه؟ چراییِ این پدیده به اندازه‌ی زاویه‌ایِ این اجرام بستگی دارد.

ستاره‌ها نقاط دوردستی هستند که اندازه‌ی آنها از آشفتگی‌های گرماییِ هوای زمین که به شکست نورشان می‌انجامد کوچک‌تر است. هر توده‌ی هوایی که از برابر یک ستاره می‌گذرد، تغییری معین در رنگ و روشنی آن پدید می‌آورد.

از سوی دیگر، سیاره‌ها نسبت به ستارگان نزدیکند و گسترده؛ پهنای آنها بسیاری از آشفتگی‌های جوی را می‌پوشاند و باعث می‌شود اثر منشوری بر نور آن نداشته باشند.

درباره‌ی این نکته و این تصویر اینجا کامل بخوانید: * هنر یک عکاس: چشمک در پیچ و تاب

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Sirius - naked eye - Arne Recke - Broager - Denmark - shutter speed - ISO - scintillation - Earth - prism - rainbow - supernova - Orion

منبع: ‌spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آسمان جنوب از فرازای ۳۸ هزار پایی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این نمای باشکوهِ آسمان شب، چشم‌اندازهای آسمان نیمکره‌ی جنوبی را می‌بینیم که بر فراز ابرهای سیاره‌ی زمین می‌درخشند.
این تصویر از فرازای ۳۸۰۰۰ پایی و از عرشه‌ی پرواز یک هواپیمای مسافربری که راهیِ لیما، پایتخت کشور پرو در سمت باختر بود گرفته شده.
برای ثبت این تصویر پُروضوحِ نجومی آن هم از یک هواپیما، رشته‌ای از نوردهی‌های کوتاه انجام شده و سپس بهترین نماها از میانشان برگزیده و به روش دیجیتالی روی هم پشته وانباشته شده‌اند.
بخش جنوبیِ نوار پهنِ کهکشان راه شیری از بالا، سمت چپ تصویر آغاز می‌شود، با سحابی تاریکِ گونی زغال و ستارگانِ چلیپای جنوبی.
در سمت راستِ آنها سحابی شاه‌تخته و سحابی بزرگ گام را غرق در نورِ افشانِ ستارگان می‌بینیم.
سهیل (پَرَک)، ستاره‌ی آلفای صورت فلکی شاه‌تخته و دومین ستاره‌ی درخشان آسمان شبانه‌ی زمین به سادگی زیر کهکشان دیده می‌شود؛ کهکشان کوتوله‌ای که به نام ابر ماژلانی بزرگ شناخته می‌شود نیز در کنارش خودنمایی می‌کند.
ابر ماژلانی کوچک هم دارد از پشت ابرهای افق سرک می‌کشد.
گفتن ندارد که قطب جنوب آسمانی را هم می‌توانید در همین چارچوبِ آسمان پُرستاره‌ی جنوب پیدا کنید.

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

planet - Earth - flight deck - Lima - Peru - Milky Way - Coalsack Nebula - Southern Cross - Carina Nebula - Gum Nebula - Canopus - alpha star - Carina - star - dwarf galaxy - Large Magellanic Cloud - Small Magellanic cloud - South Celestial Pole

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آمریکای شمالی از آمریکای شمالی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۶.۱ مگ)

در شب ۲۱ ژانویه، ماه که نزدیک گام چارک (تربیع) نخست بود با مهتابش پیش‌زمینه‌ی این چشم‌اندازِ شب و کوهستان برفی را روشن کرده بود.
این دو ستیغِ کوهستانی خیره‌کننده که به نام "د لایِنز" (شیرها) شناخته می‌شوند در شمال ونکوور، بریتیش کلمبیا، کشور کانادا در سیاره‌ی زمین جای دارند.
بر فراز این ستیغ‌های دوقلو و سمت چپ دنب، ستاره‌ی آلفای صورت فلکی ماکیان، منطقه‌های گسیلشیِ ان‌جی‌سی ۷۰۰۰ و آی‌سی ۵۰۷۰ را می‌بینیم.
این سحابی‌ها که هر دو بخشی از یک مجموعه‌ی بزرگ ستاره‌زایی در فاصله‌ی ۱۵۰۰ سال نوری ونکوور هستند، از پرتوی سرخ‌فامِ ویژه‌ی گاز هیدروژن اتمی می‌درخشند.
نمای کلی این دو منطقه‌ی درخشانِ گسیلشی ما را به یاد نامی که بر آنها گذاشته شده می‌اندازد- سحابی آمریکای شمالی (بالا) و سحابی پلیکان (پایین).
این چشم‌انداز شبانه‌ی ژرف از پیوند نوردهی‌های پشت سر همی به دست آمده که با یک برنامه‌ریزی خوب، و با بهره از یک دوربین دیجیتال اصلاح شده و یک عدسی تله‌فوتو گرفته شده بودند.
نوردهی‌های چشم‌انداز پیش‌زمینه با دوربینی که روی یک سه‌پایه ثابت بود گرفته شده‌اند و نوردهی‌های پس‌زمینه هم با ردیابی آسمان.
تصویر پایانی هم جزییات طبیعی واضح را ثبت کرده و هم طیفی از نورها و رنگ‌هایی را که چشم انسان نمی‌تواند به خوبی ببیند آشکار کرده [رنگ و نورِ سرخ سحابی‌ها-م].

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Moon - quarter - The Lions - Vancouver - British Colombia - Canada - North America - planet - Earth - - Deneb - alpha star - constellation Cygnus - NGC 7000 - IC 5070 - atomic hydrogen - North America Nebula - The Pelican Nebula - telephoto lens - tripod

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یک پخش‌کننده کیهانی

سحابی‌های سیاره‌نما اغلب زندگی پرآشوبی دارند، از مرگ ستاره‌ی مادری‌شان گرفته تا پراکنده شدن محتوای پیکره‌ی آن در فضا. در اینجا تصویرِ تلسکوپ فضایی هابل ناسا را از "اِسو ۴۵۵-۱۰" می‌بینیم، یکی از همین گونه سحابی‌های سیاره‌نما در صورت فلکی کژدم.

پوسته‌های پَختِ اسو ۴۵۵-۱۰ که در گذشته لایه‌های در هم فشرده‌ی ستاره‌ی مرکزی بوده‌اند نه تنها نمایی یگانه به این سحابی سیاره‌نما داده‌اند، بلکه آگاهی‌هایی هم درباره‌ی خود سحابی برای ما فراهم می‌کنند. کمان نامتقارن برجسته‌ای از مواد که اینجا بالای سمت شمالِ سحابی، بر پس‌زمینه‌ای از میدان‌های پُرستاره می‌بینید نشانه‌ای آشکار از برهم‌کنش‌های میانِ اسو ۴۵۵-۱۰ و محیط میان‌ستاره‌ای است.

محیط میان‌ستاره‌ای به آمیزه‌ای از مواد و تابش‌ها می‌گویند که فضای میانِ سامانه‌های ستاره‌ای و کهکشان‌ها را انباشته. ستاره‌ی مرکزی اسو ۴۵۵-۱۰ به هابل امکان داده تا بتواند برهم‌کنش میان گاز و غبارِ سحابی، محیط میان‌ستاره‌ایِ پیرامون، و نور خود ستاره را ببیند.

به باور دانشمندان، سحابی‌های سیاره‌نما نقشی مهم در پُرمایه غنی‌سازی کهکشان دارند و این کار را با پخش کردن عنصرهای خود، به ویژه عنصرهای فلزی سنگین‌تری که درون ستاره پدید آمده به درون محیط میان‌ستاره‌ای انجام می‌دهند، عنصرهایی که با گذشت زمان نسل بعدی ستارگان را پدید می‌آورند.

--------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
planetary nebula - star - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - ESO 455-10 - constellation of Scorpius - The Scorpion - shell - interstellar medium - star system - galaxy - element - metal

منبع: esahubble
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یکی از اعضای گروه "سه‌گانه‌ی شیر"

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۲.۶ مگ)

کهکشان مارپیچی بزرگ و زیبای "مسیه ۶۶" در فاصله‌ی ۳۵ میلیون سال نوری زمین جای دارد.
پهنای این جزیره‌ی باشکوه کیهانی به حدود ۱۰۰ هزار سال نوری می‌رسد که از این نظر هم اندازه‌ی راه شیری خودمانست.
تصویر نمای نزدیکی که اینجا می‌بینید پردازشی تازه از داده‌های تلسکوپ فضایی هابل است و پهنه‌ای به اندازه‌ی حدود ۳۰ هزار سال نوری از مرکز ام۶۶، پیرامون هسته‌ی آن را در بر می‌گیرد و نشان می‌دهد که قرص این کهکشان نسبت به خط دید ما به گونه‌ی چشمگیری کج است.
بازوان مارپیچی ام۶۶، آراسته به خوشه‌های ستاره‌ای آبی‌فام، رگه‌های تیره‌ی غبار، و مناطق ستاره‌زایی که مانند پولک‌های صورتی بر آن می‌درخشند، هسته‌ی درخشان کهکشان را که به احتمال بسیار ابرسیاهچاله‌ای در آن لانه دارد در بر گرفته‌اند.
مسیه ۶۶ که به نام ان‌جی‌سی ۳۶۲۷ هم شناخته می‌شود، درخشان‌ترین عضوِ گروه "سه‌گانه‌ی شیر" هم هست، سه کهکشان همسایه در صورت فلکی شیر که با هم در برهم‌کنش گرانشی به سر می‌برند.

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

spiral galaxy - Messier 66 - Milky Way - Hubble Space Telescope - galactic core - supermassive black hole - star cluster - spiral arm - star forming region - NGC 3627 - Leo Triplet

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

موسیقی زیبای یک منظومه فراسیاره‌ای

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام، توییتر و یا اینستاگرام ببینید

به هنگام شکل‌گیریِ سیار‌ه‌ها در یک قرص گاز و غبار پیرامون ستارگان جوان، گاهی مدار آنها وارد گونه‌ای الگو می‌شود. اخترشناسان این الگو را "بازآوایی یا رزنانس مداری" می‌خوانند- در این الگو، پس از کامل شدن شمار معینی از مدارها (به تعداد عدد درست یا صحیح)، همه‌ی سیاره‌ها به جایگاهی که در آغاز نسبت به یکدیگر داشتند بر می‌گردند [و این آهنگ دوباره تکرار می‌شود-م]. چیزی که این روند را نگه می‌دارد کشش‌های گرانشی اندکی‌ست که  سیاره‌ها بر یکدیگر وارد می‌کنند. ولی این بازآوایی‌ها اغلب با گذشت زمان در اثر کوچ‌های سیاره‌ای از بین می‌روند، یا دستکم در اثر گرانشِ یک ستاره‌ی گذری به هم می‌خورند.

اکنون ماهواره‌ی پیمایش اجرام گذرای ناسا (تس) و تلسکوپ‌های زمینی در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا سامانه‌ای از دستکم شش فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی) را آشکار کرده‌اند که پنج تای آنها هنوز در یک زنجیره‌ی خوش‌آهنگ بازآوایی قفل مانده‌اند: ۱۸ به ۹ به ۶ به ۴ به ۳ (یا می‌توان گفت ۱۸:۹:۶:۴:۳).

به بیان دیگر، در مدت زمانی که درونی‌ترین سیاره‌ی این سامانه ۱۸ دور به گرد ستاره‌ی میزبان (تی‌اوآی-۱۷۸) می‌چرخد، سیاره‌ی همسایه‌اش ۹ دور به گرد ستاره می‌چرخد، سیاره‌ی کنارتری ۶ دور، بعدی ۴ دور، و آخری که بیرونی‌ترین سیاره است هم ۳ دور.

این پویانمایی را که این سامانه در آن با آهنگ تنظیم شده ببینید و گوش دهبد. نتیجه‌ی کار یک جعبه موسیقی کیهانی است: به هر یک از این پنج سیاره یک نُت دریک گام پنتاتونیک (مانند کلیدهای سیاه پیانو) اختصاص داده شده که هر بار سیاره‌ای یک نیمه-مدار و یا یک مدار را کامل می‌کند نواخته می‌شود، و هنگامی که همه‌ی سیاره‌ها با هم ردیف می‌شوند آکوردهای پیچیده‌تری پدید می‌آورند.

هرچند موسیقیِ این سامانه در خوش‌اهنگی به پای سامانه‌ی تراپیست ۱ نمی‌رسد. اینجا شنیدید: * سیاره‌های منظومه تراپیست-۱ با هم یک موسیقی زیبا می‌نوازند

--------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sk

واژه نامه:

planet - star - orbital resonance - planetary migration - NASA - Transiting Exoplanet Survey Satellite - TESS - European Southern Observatory - exoplanet - TOI-178 - pitch - music box - pentatonic scale - piano - chord

منبع: آسترونومی دات کام

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

میدان مغناطیسی عمودی یک کهکشان مارپیچی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

میدان‌های مغناطیسی تا چه فاصله‌ای از کهکشان‌های مارپیچی بیرون می‌زنند؟
اخترشناسان در چند دهه‌ی گذشته تنها این را دریافته بودند که برخی از کهکشان‌های مارپیچی دارای میدان‌های مغناطیسی هستند.
ولی پس از به روزرسانیِ آرایه‌ی بسیار بزرگ کارل جانسکی (وی‌ال‌ای) در رصدخانه‌ی ملی رادیویی آمریکا (ان‌آرای‌او) در سال ۲۰۱۱، دانشمندان به گونه‌ای نامنتظره دریافتند که این میدان‌ها همچنین می‌توانند تا فاصله‌ی هزاران سال نوری در راستای عمودی از صفحه‌ی کهکشان رو به بیرون گسترده شوند. گفتنی‌ست وی‌ال‌ای همان آرایه‌ای که در فیلم "تماس" پرآوازه شد.
در این تصویر، نمایی از کهکشان مارپیچیِ لبه‌نمای ان‌جی‌سی ۵۷۷۵ را از دیدِ برنامه‌ی پیمایشیِ CHANG-ES (پیوستار هاله‌ها در کهکشان‌های نزدیک) می‌بینیم که افزون بر خود کهکشان، شاخک‌هایی از خطوط میدان مغناطیسی را که شاید ساختارهایی رایج در کهکشان‌های مارپیچی باشند هم آشکار کرده.
پرتوهایی که از الکترون‌ها گسیلیده شده‌اند، مارپیچ‌وار و با سرعتی نزدیک به سرعت نور به گرد این خطوط پیش می‌روند و راستای خطوط را نشان می‌دهند- مانند براده‌های آهن پیرامون یک آهنربای میله‌ای.
رشته‌های درون این تصویر از ردِ همین تابش‌ها در داده‌های آرایه‌ی وی‌ال‌ای به دست آمده.
تصویر زمینه که در طیف دیدنی (مریی) است و از تلسکوپ فضایی هابلبه دست آمده مناطقِ گازیِ صورتی‌رنگی را که جایگاه پیدایش ستارگان تازه هستند نشان می‌دهد.
به نظر می‌رسد بادهایی که از این مناطق وزیده می‌شود به شکل‌گیری میدان‌های مغناطیسی شکوهمند و بسیار گسترده‌ی کهکشان کمک کرده‌اند.

تصویر تلسکوپ فضایی هابل از کهکشان ان‌جی سی۵۷۷۵ در طیف دیدنی (مریی). این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۲.۹ مگ)

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

magnetic field - spiral galaxy - NRAO - Very Large Array - VLA - radio telescope - Contact - edge-on - NGC 5775 - CHANG-ES - Continuum Halos in Nearby Galaxies - spur - iron filing - bar magnet - electron - galactic magnetic field line - Hubble Space Telescope - star -

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

در مرکز یک میدان نبرد کیهانی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این کهکشان با چنین نمای شگفت‌انگیزی چگونه پدید آمده؟
اخترشناسان در تلاش برای پی بردن به راز آشوب‌های گاز و ستاره و غباری مانند ان‌جی‌سی ۱۳۱۶ به کارآگاهانی تبدل می‌شوند.
بررسی‌های این کارآگاهان نشان داده که ان‌جی‌سی ۱۳۱۶ یک کهکشان بیضیگون غول‌پیکر است که چیزی باعث شده دارای رگه‌های غباری که در کهکشان‌های مارپیچی رایج هستند شود.
ولی تصویرهای پرجزییاتی که تلسکوپ فضایی هابل گرفته جزییاتی را نشان می‌دهد که به بازسازی تاریخچه‌ی این در هم تنیدگیِ غول‌پیکر کمک می‌کند.
در تصویرهای ژرف و گسترده از کهکشان ان‌جی‌سی ۱۳۱۶ می‌توانیم پوسته‌های برخوردی غول‌آسایی را پیرامون آن ببینیم، و نماهایی که از بخش مرکزی آن گرفته شده [مانند همین تصویر] هم کمتر بودن شمارِ خوشه‌های ستاره‌ای کروی در دل این کهکشان را نشان می‌دهند.
اینها همه پدیده‌هایی هستند که انتظار می‌رود در کهکشان‌هایی که در درازنای چند میلیارد سال گذشته دستخوش برخورد یا ادغام با دیگر کهکشان‌ها شده‌اند دیده شود.
گره‌ها و رشته‌های غباری که در این تصویر می‌بینیم نشانگر اینند که یکی یا چند تا از کهکشان‌های بلعیده شده کهکشان‌های مارپیچی بوده‌اند.
ان‌جی‌سی ۱۳۱۶ حدود ۵۰ هزار سال نوری پهنا دارد و با فاصله‌ی حدود ۶۰ میلیون سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی کوره دیده می‌شود.
[نوشته‌ی دیگری درباره‌ی این کهکشان: * این کهکشان یک قاتل زنجیره‌ای است!]

در نمای گسترده از کهکشان ان‌جی‌سی ۱۳۱۶ می‌توانیم پوسته‌های برخوردی غول‌آسایی را پیرامون آن ببینیم

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

star - NGC 1316 - elliptical galaxy - spiral galaxy - Hubble Space Telescope - shell - globular cluster - constellation of the Furnace - Fornax

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

درخشش "لکه داغ" مشتری در نور فروسرخ

سمت چپ: تصویرِ تلسکوپ جمنای شمالی در هاوایی که لکه‌ی داغی را در زمینه‌ی ابرهای مشتری نشان می‌دهد؛ سمت راست: بزرگنماییِ همین لکه‌ی داغ از فضاپیمای جونو که در مدار این سسیاره است. هر دو تصویر در روز ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۰ گرفته شده بودند.

* یک تصویر همنهاده‌ی (ترکیبیِ) تازه از جو سیاره‌ی مشتری یک تفتگاه (لکه‌ی داغ) را در آن نشان می‌دهد که در طول موج‌های فروسرخ به شدت می درخشد.

اخترشناسان و پردازشگران تصویری آماتور با پیوند داده‌های فضاپیمای جونوی ناسا و تلسکوپ جمنای شمالی در موناکیای هاوایی تصویری حماسی از مشتری را پدید آورده‌اند. اگرچه پژوهشگران بیش از ۲۵ سالست که از وجود این لکه‌های داغ روی مشتری آگاهند، ولی به گفته‌ی مقام =‌های ناسا، نماهایی مانند این نمونه‌ی تازه به دانشمندان شناخت بهتری درباره‌ی چگونگیِ همکاریِ توفان‌ها و موج‌های جوی در محتوای گریزان و "دست نیافتیِ" آب در جو مشتری می‌دهند.

در ادامه‌ی بیانیه‌ی ناسا آمده: «لکه‌های داغ مشتری با چشم نامسلح مانند بخش‌هایی تیره و بی-ابر در کمربند استوایی این سیاره دیده می‌شوند، ولی در طول موج‌های فروسرخ بی‌اندازه درخشان می‌شوند و جو داغ و ژرفِ زیرِ ابرها را آشکار می‌کنند.»

ناسا این تصویر را تنها چند هفته پس از آن منتشر کرد که داده‌های تازه‌ی جونو نشان داده بود لکه‌های داغ مشتری گسترده‌تر و ژرف‌تر از چیزی هستند که دانشمندان در گذشته دریافته بودند. جونو داده‌هایش را به هنگام گذرهای دوره‌ایش از کنار مشتری (به نام عملیات‌های پیرامشتری) گرد می‌آورد؛ این داده‌ها آگاهی‌های بیشتری را درباره‌ی جو این سیاره به دانشمندان می‌دهد.

به احتمال بسیار، نخستین بار این فضاپیمای گالیله‌ی ناسا بود که لکه‌های داغ مشتری را کشف کرد، آن هم در پایان زندگی، زمانی که داشت به درون جو این سیاره شیرجه می‌زد و به گونه‌ای شانسی به درون یکی از این لکه‌های داغ رفت (گالیله در آن زمان داشت ماموریت دور و درازش را که از ۱۹۹۵ آغاز شده بود به پایان می‌برد، و دانشمندان آن را به سوی سیاره راندند تا نابود شود و از برخورد احتمالی‌اش آن با ماه‌های یخی و احتمالا زیست‌پذیرِ مشتری و آلودگی آنها جلوگیری شود).

گالیله به هنگام شیرجه‌ی مرگ، خود را در یک محیط پُرباد و خشک را یافت که با چیزی که پژوهشگران انتظار داشتند تفاوت داشت. پژوهشگران می‌پنداشتند این فضاپیما یک "بیابان" را در یک منطقه‌ی نمناکِ (مرطوبِ) شمال استوا پیدا کرده، ولی داده‌های تازه‌ترِ جونو نشان می‌دهد که کل این منطقه در واقع به طور کامل خشک است.

ناسا به تازگی ماموریت جونو را تا سال ۲۰۲۵ تمدید کرده، هر چند که این فضاپیما شاید به دلیل محیط تابشی شدید و خشنِ پیرامون مشتری نتواند تا آن هنگام زنده بماند [اینجا خواندید: * بازی فضاپیمای جونو با آتش]. ولی تا اکنون که یک کارگروهِ بازبینی مستقل که در این تصمیم به ناسا مشاوره می‌دهد نوشته که این فضاپیما تندرست می‌ماند و توان و انرژی بسیاری هم دارد. مشاهدات جونو در ماموریت تمدید شده به ناسا در آماده‌سازی ماموریت آینده‌ی "یوروپا کلیپر" در ماهِ یخیِ اروپا کمک خواهد کرد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Jupiter - hot spot - infrared - wavelength - NASA - Juno spacecraft - Gemini North Telescope - Mauna Kea - Hawaii - atmospheric wave - naked eye - planet - equatorial belt - perijove - Galileo spacecraft - habitable - icy moon - Europa Clipper - Europa

منبع: اسپیس دات کام

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

چلیپای جنوبی بر فراز آتشفشان شیلی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

آیا تاکنون چلیپای جنوبی (صلیب جنوبی) را دیده‌اید؟ این پیکر آسمانیِ چهار-ستاره‌ی پرآوازه را در آسمان نیمکره‌ی جنوبی زمین بهتر می‌توان دید.
این تصویر ماه پیش در کشور شیلی گرفته شده و در آن، چلیپای جنوبی را درست سمت چپ ستیغ روشنِ آتشفشانِ اکنون فعالِ ویاریکا می‌بینیم، یکی از فعال‌ترین آتشفشان‌ها در سامانه‌ی خورشیدی.
اگر خطی که "گاما چلیپا" (سرخ‌ترین ستاره‌ی چلیپای جنوبی) را به "آلفا چلیپا" (درخشان‌ترین ستاره‌ی چلیپای جنوبی) وصل می‌کند را ادامه دهیم، به چایی نزدیکِ جنوبی‌ترین نقطه‌ی آسمان می‌رسیم: قطب جنوب آسمانی (اس‌سی‌پی)، نقطه‌ای که به نظر می‌رسد با گردش زمین، همه‌ی ستارگان آسمان جنوب به گرد آن می‌چرخند.
امروزه برخلاف نیمکره‌ی شمالی زمین که ستاره‌ی پرنورِ جدی (ستاره‌ی قطبی، آلفا خرس کوچک) نزدیک قطب شمال آسمان (ان‌سی‌پی) می‌درخشد، در نیمکره‌ی جنوبی هیچ ستاره‌ی روشنی نزدیک قطب جنوب آسمان نیست. [تنها ستاره‌ی بسیار کم‌نورِ سیگما هشتگ نزدیک آنست-م]
اگر خط گاما چلیپا-آلفا چلیپا را بیشتر ادامه دهید (از حدود چهار درجه تا حدود هفت برابر جدایی زاویه‌ایِ آنها) به نزدیکی ابر ماژلانی کوچک می‌رسیم، یک کهکشان روشنی که ماهواره‌ی راه شیری است.
چلیپای جنوبی یک اخترگان یا صورتواره، و نمایان‌ترین بخشِ صورت فلکی چلیپا است، آرایه‌ی ژرف‌تری از ستارگان که چهار ستاره‌ی متغیر قیفاووسی را که با چشم نامسلح هم دیده می‌شوند در بر دارد.
چیزی که در این تصویر، درست بالا آتشفشان دیده می‌شود و مانند توده‌ای دود به نظر می‌رسد سحابی گونی زغال است، و سحابی بزرگ و ستاره‌زای شاه‌تخته (کارینا) هم با پرتوی سرخ‌فامش نزدیک گوشه‌ی بالا، سمت چپ چارچوب خودنمایی می‌کند.
[گفتنی‌ست چلیپای جنوبی آن چنان پیکره‌ی شناخته شده و پرآوازه‌ای در آسمانست که حتی به عنوان نمادی در پرچم بسیاری از کشورها و سرزمین‌های نیمکره‌ی جنوبی -به ویژه استرالیا و زلاند نو- جای گرفته است-م]

-------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

Southern Cross - star - Earth - Southern Hemisphere - Chile - Villarrica - volcano - Solar System - Gacrux - Acrux - South Celestial Pole - SCP - Polaris - NCP - Small Magellanic Cloud - galaxy - Milky Way Galaxy - asterism - Crux constellation - Cepheid variable star - unaided eye - Coalsack Nebula - Carina Nebula

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ژرفای بزرگترین دریاچه تیتان، ماه اسرارآمیز کیوان به ۳۰۰ متر می‌رسد

* بیش از سه سال از پایان ماموریت حماسی فضاپیمای کاسینی ناسا در کنار کیوان (زحل) گذشته، ولی این ماموریت همچنان داده‌های ارزشمند علمی تولید می‌کند.

داده‌های به دست آمده از یکی از واپسین گذرهای این فضاپیما از کنار تیتان (بزرگ‌ترین ماه کیوان که دربردارنده‌ی پیش‌ماده‌های شیمیایی زندگی است) نشان می‌دهد که یک دریاچه‌ی غول‌پیکر روی سطح آن به نام دریای کراکن دارای ژرفایی بیش از ۱۰۰۰ پا (۳۰۰ متر) است- تقریبا هم‌ارزِ بلندیِ ساختمان کرایسلر در نیویورک. در حقیقت این دریاچه به اندازه‌ای ژرف است که رادار کاسینی نتوانسته بود تا ته آن را بکاود.

داده‌های آغازین که در سال ۲۰۱۴ از این دیدار به دست آمده بود نشان می‌داد که دریای کراکن دستکم ۱۱۵ پا (۳۵ متر) ژرفا دارد؛ ولی نتایج تازه منتشر شده نشان می‌دهند که این دریاچه ۱۰ برابر ژرف‌تر از برآورد آغازین است.

به گفته‌ی پژوهشگران، شناخت ژرفا و همنهشِ (ترکیبِ) دریای کراکن کم کم چیزهای بیشتری را درباره‌ی شیمی اسرارآمیزِ تیتان آشکار خواهد کرد، شیمی‌ای که در چیرگیِ متان و اِتانی‌ست که روی سطح، در آبگیرها، دریاچه‌ها، و رودها انباشته شده‌اند. اهمیت دریای کراکن به دلیل بزرگیِ اندازه‌ی آنست که اگر روی زمین می‌بود، همه‌ی پنج دریاچه‌ی "دریاچه‌های بزرگ" در آمریکای شمالی را می‌پوشاند.

نویسنده‌ی اصلی پژوهش، والریو پوجالی از مرکز اخترفیزیک و دانش سیاره‌ایِ دانشگاه کرنل می‌گوید: «دریای کراکن ... نه تنها دارای نام بزرگی‌ست، بلکه حدود ۸۰ درصد از مایع‌های سطحی این ماه را هم در بر دارد.»

اگر چه شیمی تیتان در مقایسه با زمین شیمی بیگانه‌ایست، ولی جغرافیای آن یادآور زمین‌های مردابی یا پر از دریاچه‌ی سیاره‌مان است. تیتان همچنین تنها ماهِ شناخته شده‌ای در سامانه‌ی خورشیدی است که جَوی انبوه و کلفت دارد- یک پوشش نیتروژن گازی، در برابر زمین که جَوی عمدتا نیتروژن-اکسیژن دارد.

تیتان از این جهت متفاوت با دیگر ماه‌های پرشمارِ سامانه‌ی خورشیدی است- آنها یا تنها برون‌سپهرهایی (اگزوسفرهایی) تنُک دارند یا هیچ جوی ندارند (مانند ماه خودمان)؛ و متفاوت با "ماه‌های یخی" هم هست، ماه‌های احتمالا زندگی-دوستی که در آنها، پوسته‌ای از آب یخ‌زده اقیانوسی از آب مایع را در خود پنهان کرده- مانند اروپا، ماه مشتری و انسلادوس، ماه کیوان، که هر دو آب‌های درونشان را در فواره‌هایی، از میان شکاف‌های پوسته‌ی یخی خود به فضا می‌افشانند.

داده‌های دریای کراکن در ۱۰۴مین گذرِ کاسینی از کنار تیتان، که ۲۱ اوت ۲۰۱۴ انجام شده بود گردآوری شد، حدود سه سال پیش از آن که مهندسان به عمد این فضاپیمای کهنه را به درون کیوان فرستادند تا مبادا برخوردی شانسی با سطح ما‌ه‌های آن انجام داده و آنها را بیالاید.

تیتان و سرزمین هزار دریاچه‌اش - اندازه‌ی بزرگ‌تر- تصویر بدون نوشته

دریای کراکن تنها یکی از دریاچه‌های درونِ فهرست کاسینی برای کاوش در آن ماموریت بود. پژوهشگران همچنین خواهان بررسی دریای له‌جیا (دریاچه‌ای که یک "جزیره‌ی جادویی" اسرارآمیز دارد که به طور منظم پدیدار و ناپدید می‌شود) و یک پای‌رودِ کوچک‌تر به نام "گودال مارِی" بودند که برآورد می‌شد دارای ژرفای ۲۵۰ پا (۸۵ متر) است، هم‌ارز بلندی تندیس آزادی در نیویورک. کاسینی سطح این ماه را به کمک فرازیابِ (ارتفاع‌سنجِ) راداری‌اش از فرازای ۹۶۵ کیلومتری کاوید.

پژوهشگران ژرفای دریا را با اندازه گیری مدت زمانی که طول می‌کشد تا سیگنال رادار از سطح مایع دریا و از کفِ آن بازبتابد، و همسنجی (مقایسه) میان این ژرفاها و در نظر گرفتنِ همنهش مایعِ دریا که بخشی از انرژیِ سیگنال رادار را در می‌آشامد (جذب می‌کند) اندازه گرفتند.

همنهش (ترکیب) دریای کراکن، و همچنین ژرفایش دانشمندان را شگفت‌زده کرد. این دریاچه دربردارنده‌ی آمیزه‌ای از متان و اتان است که متفاوت با چیزی‌ست که مدل‌های پپیشین نشان داده بودند؛ آن مدل‌ها می‌گفتند به دلیل اندازه‌ی دریاچه و جایگاه جغرافیایی‌اش که دورتر از قطب‌های تیتان است، اتان می‌بایست در آن برتری داشته باشد. به گفته‌ی این پژوهشگران، شیمی نامنتظره‌ی این دریاچه می‌تواند به دانشمندان در بهتر شناختنِ چرخه‌ی بارندگی در تیتان کمک کند.

دانشمندان همچنین امیدوارند بفهمند ریشه‌ی متان در تیتان از کجاست. با در نظر گرفتن این که تیتان حدود ۱۰ برابر از زمین دورتر است، انرژیِ دریافتی‌اش از خورشید باید حدود ۱۰۰ برابر کمتر از زمین باشد.

تیتان با آفتابِ کم‌جانی که در دسترسش است متانِ درون جَوش را به اتان تبدیل می‌کند، ولی بر پایه‌ی مدل‌های کنونی، این ماه باید همه‌ی متانِ روی طحش را تنها در ۱۰ میلیون سال وارد چرخه کند، که زمانی بسیار کوتاه در زندگی ۴.۵ میلیارد ساله‌ی سامانه‌ی خورشیدی ماست.

مهندسان اکنون دارند روی یک پنداشت زیردریایی کار می‌کنند که اگر ناسا آن را تایید کرده و سرمایه‌اش را فراهم کند، می‌تواند در دهه‌ی ۲۰۳۰ برای بررسی دریاچه‌های تیتان آغاز به کار کند. پوجالی می‌گوید این داده‌های تازه بررسی شده‌ی کاسینی می‌تواند به مهندسان کمک کند تا «ناوبری و فاصله‌یابی صوتی (سونار) در این زیردریایی را بهتر وابسنجند (کالیبره کنند) و جریان‌های گردشی دریاها را بهتر بشناسند.»

گزارشی از این پژوهش در ماه دسامبر، در نشریه‌ی "جئوفیزیکال ریسرچ: پلنتز" منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

NASA - Cassini mission - Saturn - Titan - Kraken Mare - New York City - Chrysler Building - radar - ethane - methane - Earth - Great Lakes - North America - moon - Valerio Poggiali - Cornell University - Center for Astrophysics and Planetary Science - planet - solar system - nitrogen - oxygen - exosphere - Jupiter - Europa - Enceladus - Ligeia Mare - magic island - estuary - Moray Sinus - Statue of Liberty - altimeter - pole - precipitation cycle - submarine - sonar - directional flow - Geophysical Research: Planets

منبع: اسپیس دات کام

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یک جزیره کیهانی غول‌پیکر

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این یکی از بزرگ‌ترین کهکشان‌های شناخته شده در کیهانست: کهکشان مارپیچی ان‌جی‌سی ۲۸۴۱ که با فاصله‌ی ۴۶ میلیون سال نوری از زمین، در صورت فلکی شمالی خرس بزرگ (به عربی: دب اکبر) دیده می‌شود.

نمای پرتو X از ان‌جی‌سی ۲۸۴۱ که هاله‌ی
گسترنده‌ی آن را هم نشان می‌دهد

در این نمای روشن و واضح از این جزیره‌ی شکوهمند کیهانی، هسته‌ی درخشان و زردفام آن را هم در دل قرص کهکشانی‌اش می‌بینیم. بازوهای مارپیچی کُپه کپه و به هم فشرده‌ی آن با رگه‌های غبار، مناطق کوچک و صورتی‌رنگِ ستاره‌زایی، و خوشه‌های جوان و آبی‌فام ستاره‌ای آراسته شده.
بر خلاف این کهکشان، بسیاری از کهکشان‌های مارپیچی دیگر بازوهایی گسترده و باز با مناطق ستاره‌زایی بزرگ دارند.
ان‌جی‌سی ۲۸۴۱ با داشتن قُطری بیش از ۱۵۰ هزار سال نوری، حتی از کهکشان راه شیری خودمان هم بزرگ‌تر است.
این تصویرِ همنهاده از همگذاری نماهایی که توسط تلسکوپ فضایی ۲.۴ متری هابل و تلسکوپ زمینی ۸.۲ متری سوبارو گرفته شده‌اند درست شده.
نماهای پرتو ایکس نشان می‌دهند که بادها و انفجارهای ستاره‌ای در ان‌جی‌سی ۲۸۴۱ توده‌هایی از گاز داغ پدید آورده که با هم به پیدایش یک هاله‌ی گسترنده (رو به گسترش) گرداگرد این کهکشان انجامیده‌اند. [تصویر دوم را ببینید]

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

spiral galaxy - NGC 2841 - constellation of Ursa Major - island universe - nucleus - galactic disk - star-forming region - star clusters - spiral arm - Milky Way - Hubble Space Telescope - Subaru Telescope - X-ray - wind - halo

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تصویر هابل از کهکشان مرگ و زندگی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۳ مگ)

کهکشان ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ هیچ چیزی برای تماشا کم ندارد. تنها در همین سده‌ی گذشته ۱۰ انفجار ابرنواختری در این کهکشان دیده شده و از همین رو دانشمندان نامِ کهکشان آتشبازی را برایش برگزیده‌اند. بخواهیم مقایسه کنیم، میانگین رویدادهای ابرنواختری در کهکشان خودمان، راه شیری، تنها یکی یا دو رویداد در هر سده است. این تصویرِ تلسکوپ فضایی هابل ستارگان، بازوان مارپیچی، و محیط‌های ستاره‌ایِ گوناگونِ ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ را را با جزییاتی باورنکردنی نشان می‌دهد.

ولی مرگ زایش را به همراه می‌آورد- و پرورشگاه‌های ستاره‌ای بی‌شمارِ کهکشان آتشبازی از این پنداشت پشتیبانی می‌کنند. در بازوهای مارپیچی این کهکشان، ابرهایی که عمدتا از هیدروژنند، و عنصرهای سنگین‌تری که در ابرنواخترهای پیشین به فضا افشانده شده‌اند در فضاهایی انباشته شده‌اند و می‌توانند آبستن میلیون‌ها ستاره‌ی تازه شوند. بنابراین اگرچه شاید به نظر برسد که ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ دارد ستارگانش را با نرخی هشداردهنده از دست می‌دهد، ولی از سوی دیگر دارد به سرعت نسل‌های تازه‌ی ستارگان را جایگزینِ رفتگان می‌کند.

کهکشان آتشبازی از یک سو از رده‌ی کهکشان‌های مارپیچی میانجی است و از سوی دیگر از رده‌ی کهکشان‌های ستاره‌فشان. مارپیچی میانجی به معنای اینست که ساختار ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ با داشتن یک میله‌ی کوچک در مرکزش، چیزی میان یک کهکشان مارپیچی کامل و یک کهکشان مارپیچی میله‌ای است. ستاره‌فشان هم بدین معناست که نرخ ستاره‌زایی در این کهکشان به گونه‌ای استثنایی بالاست.

ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ یک کهکشان "رونما"ست، یعنی ما قرص آن را درست از روبرو می‌بینیم نه مانند کهکشان خودمان، از لبه (کهکشان‌های لبه‌نما). فاصله‌ی آن از زمین ۲۵.۲ میلیون سال نوری‌ست و در مرز صورت‌های فلکی شمالی قیفاووس و ماکیان جای دارد.

-----------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
NGC 6946 - supernova - Fireworks Galaxy - Milky Wa - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - star - spiral arm - hydrogen - element - face-on - edge-on - intermediate spiral galaxy - starburst galaxy - barred spiral galaxy - bar - star formation - constellations of Cepheus - Cygnus - The Swan

منبع: ناسا و astronomy.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آوارهای ۳۵۰ ساله

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵.۵ مگ)

ستارگان بزرگ کهکشان راه شیری زندگی‌هایی تماشایی دارند.

آنها از رُمبش ابرهای بزرگ کیهانی درست شده و با روشن شدن کوره‌های هسته‌ایشان عنصرهای سنگین را در دل خود می‌سازند. پس از چند میلیون سال، با انفجار ستاره، این مواد پرمایه (غنی) شده هم دوباره وارد فضای میان‌ستاره‌ای شده و در ساختن ستارگانی تازه شرکت می‌کنند.

ابر آواریِ رو به گسترشی که اینجا می‌بینید پسماند ابرنواختر "ذات‌الکرسی ای" (Cassiopeia A) نام دارد و نمونه‌ای از این گام پایانی در چرخه‌ی زندگی ستاره‌ای است.

نور انفجاری که این پسماند را به جا گذاشت پس از پیمودن ۱۱۰۰۰ سال نوری در فضا، سرانجام ۳۵۰ سال پیش به زمین رسید.

این تصویر رنگ‌ زیف (کاذب) از پیوند داده‌های تصویرِ پرتو X و نور دیدنی (مریی) که از رصدخانه‌ی پرتو X چاندرا و تلسکوپ فضایی هابل به دست آمده درست شده و رشته‌ها و گره‌های همچنان داغِ پسماند "ذات‌الکرسی ای" را نشان می‌دهد.

پهنای سرتاسری این تصویر در فاصله‌ی برآوردیِ ذات‌الکرسی ای حدود ۳۰ سال نوری است.

برای کمک به پژوهشگران در بررسی بازیافت مواد ستاره‌ای درون کهکشان، پرتوهای پرانرژی‌ X که از عنصرهای گوناگونِ این پسماند می‌تابد به رنگ‌های گوناگون نمایانده شده‌اند- سیلیسیم به رنگ سرخ، گوگرد به رنگ زرد، کلسیوم به رنگ سبز، و آهن به رنگ بنفش.
حلقه‌ی آبی بیرونی موج انفجار را نشان می‌دهد که همچنان دارد گسترش می‌یاید.

نقطه‌ی روشن نزدیک مرکز چارچوب هم یک ستاره‌ی نوترونی است، هسته‌ی رُمبیده و بی‌اندازه چگالی که از این ستاره‌ی منفجرشده بر جای مانده [تصویر دوم را ببینید].

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

Milky Way Galaxy - nuclear furnace - element - core - star formation - Cassiopeia A - supernova - planet - Earth - false-color - X-ray - Chandra X-ray Observatory - Hubble Space Telescope - element - blast wave - silicon - sulfur - calcium - iron

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

توضیحی برای سیگنال ناشناخته روی ره‌آ، ماه کیوان

شاید سرانجام گره از یک راز درباره‌ی ره‌آ، ماهِ سیاره‌ی کیوان (زحل) گشوده شده باشد.

هنگامی که فضاپیمای کاسینی ناسا پیش از پایان ماموریتش در ۲۰۱۷ از کنار ره‌آ، دومین ماهِ بزرگ کیوان گذشت یک همنهش (ترکیب) رازگونه را در آن دید. اکنون پی برده‌ایم که این همنهش می‌توانسته هیدرازین باشد، ماده‌ای که اغلب در سوخت موشک به کار می‌رود.

کاسینی هنگامی از کنار ماه‌های کیوان می‌گذشت، به بررسی نور خورشید که از سطح آنها بازمی‌تابید هم می‌پرداخت تا ببیند از چه ساخته  شده‌اند. در ره‌آ هم مانند بسیاری از ماه‌های دیگر، چیزی روی سطح بود که بخشی از نور خورشید در طیف فرابنفش را در می‌آشامید (جذب می‌کرد).

آماندا هندریکس از بنیاد دانش سیاره‌ای در کالیفرنیا می‌گوید: «ما متوجه یک شیب در طیف شدیم که نمی‌دانستیم چیست، ولی حدس زدیم شاید گونه‌ای از یخ آب باشد.»«ما مدت‌ها برای شناخت چیستی آن سردرگم شده بودیم.»

او و همکارانش شیوه‌ی بازتاب نور از روی چندین همنهش را در آزمایشگاه بررسی کردند و دو همنهش را یافتند که به نظر می‌رسید با آنچه کاسینی روی ره‌آ دیده بود همخوانی دارند: هیدرازین و کلر. اگرچه هر دوی اینها می‌توانستند با مشاهدات کاسینی سازگار باشند، ولی یافتنِ راهی که تولید کلر در ره‌آ را توضیح دهد کار سختی بود.

ولی از آن سو، هیدرازین می‌تواند در واکنش میان مواد شیمیاییِ شناخته شده روی این ماه یخی پدید آمده باشد. این ماده همچنین می‌تواند از جوِ انبوهِ ماه همسایه، تیتان هم بیاید. اگرچه کاسینی از سوخت هیدرازین برای پیشران‌هایش بهره می‌گیرد، ولی این پیشران‌ها هرگز نزدیک ره‌آ روشن نشده بودند، نبابراین پژوهشگران اطمینان دارند که این ماده از خود فضاپیما نیامده بوده.

هندریکس می‌گوید: «این یک توضیح احتمالی برای ویژگی روی ره‌آ است، ولی ما هنوز برای فهمیدن این که چرا روی ماه‌های دیگر هم دیده می‌شود کار داریم. این سرنخی برای گونه‌ای فرآیند است که در کل سامانه‌ی کیوان، و چه بسا در هر جای دیگری رخ می‌دهد.»

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی ساینس ادونسز منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Saturn - moon - Rhea - NASA - Cassini spacecraft - planet - hydrazine - ultraviolet - spectrum - Amanda Hendrix - Planetary Science Institute - California - chlorine - Titan - thruster - Science Advances

منبع: نیوساینتیسست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

حلقه راه شیری

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۷ مگ)

این تصویر با اَفکَنشِ سراسر-آسمان گرفته شده و گستره‌ی غبارهای کیهانی، ستارگان و سحابی‌های درون صفحه‌ی کهکشان خودمان، راه شیری را که به طور معمول مانند یک نوار در آسمان شب دیده می‌شود در یک حلقه‌ی زیبا نشان می‌دهد.
این چشم‌انداز سراسرنمای خلاقانه یک موزاییک ۳۶۰ درجه است که دو سال برای کامل شدن زمان برده و همه‌ی چیزی که در آسمانِ سیاره‌ی زمین از کهکشان دیده می‌شود را خود گنجانیده است.
داده‌های تصویریِ نیمکره‌ی شمالی در باخترِ کشور چین و داده‌های نیمکره‌ی جنوبی در کشور زلاند نو گرآوری شده‌اند.
درست بالای حلقه، کوژِ مرکز کهکشان را می‌بینیم که همچون نگینی درخشان بر این حلقه‌ی کیهانی می‌درخشد. سیاره‌ی تابناک هرمز (مشتری ) همان شبچراغی‌ست که بالای کوژ مرکزی و سمت چپِ ستاره‌ی غول سرخِ کژدم‌دل (قلب عقرب) خودنمایی می‌کند.
خانواده‌ی شکارچی که مهمانان آسمان شامگاه‌های زمستانیِ نیمکره‌ی شمالی هستند هم در راستای صفحه‌ی کهکشان و حدود ۱۸۰ درجه دورتر از کوژ مرکزی، در پایین حلقه دیده می‌شوند.
این اَفکنش، حلقه‌ی راه شیری دو کهکشان برجسته‌ی آسمانِ نیمکره‌ی جنوبی را در میان گرفته است- ابرهای ماژلانی کوچک و بزرگ که ماهواره‌های راه شیری‌اند.

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
star - nebula - plane - Milky Way galaxy - planet - Earth - China - New Zealand - bulge - galactic center - Jupiter - red giant - Antares - Orion - large and small Magellanic clouds

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان