شباهنگ رنگ رنگ

شباهنگ (شعرای یمانی، آلفای سگ بزرگ) یک ویژگی شگفت‌انگیز دارد. این درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان شب‌های زمین با رنگ‌های گوناگون می‌تَپَد. شباهنگ با چشم نامسلح به رنگ آبی روشن، تا اندازه‌ای سفید دیده می‌شود. ولی اگر با یک دوربین، و با زمان‌های نوردهی بسیار کوتاه از آن تصویربرداری کنید، آن هنگامست که رنگ واقعی‌اش را برایتان آشکار خواهد کرد، رنگ‌های بسیار.

عکاس، آرنه ریکه از بروگر دانمارک درست همین آزمایش را انجام داد و این چیزی‌ست که او دید.

وی می‌گوید: «اینجا ۱۶ عکس از شباهنگ را می‌بینید. بالاترین تصویر با زمان نوردهی ۱/۲ ثانیه‌ای (ایزوی ۶۴۰۰) گرفته شده. همه‌ ۱۵ تصویر دیگر با نوردهی بسیار سریع‌ترِ ۱/۵۰۰ ثانیه (و همان ایزوی ۶۴۰۰) گرفته شده‌اند. این نوردهی‌های کوتاه به گونه‌ای باورنکردنی رنگارنگ هستند.»

اخترشناسان این پدیده را "چشمک زدن" یا "سوسو زدن" نامیده‌اند و دلیلش را بی‌نظمی‌های گرمایی در هوای زمین می‌دانند. توده‌های هوای به نسبت گرم و به نبت خنک با رفتارهایی مانند منشور، نور ستاره را به رنگ‌های رنگین‌کمان بخش می‌کنند. اگر این توده‌ها از جلوی شباهنگ بگذرند دیگر بیا و ببین!

این نمودار نشان می‌دهد که چگونه بی‌نظمی‌های گرمایی در هوای زمین نور ستارگان را به هم ریخته و به چشمک می‌اندازد

دلیل این که نخستین نوردهیِ ریکه سفیدرنگ به نظر می‌رسد اینست که نوردهی ۱/۲ ثانیه‌ای به اندازه‌ی کافی کُند و بلند بود که چند نوسان رنگی را در هم بیامیزد و میانگینی از آنها را نشان دهند. در این ۱/۲ ثانیه توده‌های گوناگونِ هوا از جلوی شباهنگ گذشتند. ولی نوردهی‌های آن ۱۵ عکس دیگر به اندازه‌ای کافی کوتاه بودند که تنها توانستند گذشتنِ یک توده هوا را ثبت کنند؛ آنها مانند انفجارهای ابرنواختریِ منشوریِ ریز به نظر می‌رسند.

همه‌ی ستارگان چشمک می‌زنند، ولی شباهنگ به دلیل روشنی بیش از اندازه‌اش، این کار را با بیشترین زرق و برق انجام می‌دهد. بروید خودتان ببینید. این شب‌ها حدود یک ساعت پس از غروب بیرون بروید و به شباهنگ در سمت خاور، نزدیک پای شکارچی نگاه کنید. هر چه در آسمان پایین‌تر باشد (به افق نزدیک‌تر باشد) بیشتر چشمک خواهد زد. در آن هنگام حتی شاید بتوانید آن را رنگین ببینید، بدون نیاز به دوربین.

این هم یک نمونه‌ی دیگر: اینجا عکاس با یک نوردهی ۲ ثانیه‌ای از شباهنگ عکس گرفته ولی در این مدت، دوربین را تکان می‌داده. اینجا درباره‌اش بخوانید: * نمایش رنگ‌های شباهنگ

****************************

پرسشی که اینجا پیش می‌آید اینست که چرا ستارگان چشمک می‌زنند ولی سیاره‌ها نه؟ چراییِ این پدیده به اندازه‌ی زاویه‌ایِ این اجرام بستگی دارد.

ستاره‌ها نقاط دوردستی هستند که اندازه‌ی آنها از آشفتگی‌های گرماییِ هوای زمین که به شکست نورشان می‌انجامد کوچک‌تر است. هر توده‌ی هوایی که از برابر یک ستاره می‌گذرد، تغییری معین در رنگ و روشنی آن پدید می‌آورد.

از سوی دیگر، سیاره‌ها نسبت به ستارگان نزدیکند و گسترده؛ پهنای آنها بسیاری از آشفتگی‌های جوی را می‌پوشاند و باعث می‌شود اثر منشوری بر نور آن نداشته باشند.

درباره‌ی این نکته و این تصویر اینجا کامل بخوانید: * هنر یک عکاس: چشمک در پیچ و تاب

-------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
Sirius - naked eye - Arne Recke - Broager - Denmark - shutter speed - ISO - scintillation - Earth - prism - rainbow - supernova - Orion

منبع: ‌spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان