ستاره‌ای که خلاف جهت سیاره‌هایش می‌چرخد

یک سامانه‌ی سیاره‌ای در فاصله‌ی ۸۹۷ سال نوری زمین دارای دو سیاره است که به گرد ستاره‌ای می‌گردند که چرخشی پَسگرد و وارونه دارد.

تاکنون فرض بر این بوده که استوای ستارگانِ چرخان باید همتراز با صفحه‌ی مداریِ سیاره‌هایش باشد، زیرا ستاره و سیاره‌ها همگی از "یک" ابر مولکولیِ چرخان ساخته شده و رشد می‌کنند. در نتیجه، ستاره باید در همان جهتی بچرخد که سیاره‌ها دور آن می‌گردند [همترازی چرخش-مدار]. ولی سامانه‌ی "کی۲-۲۹۰" از این قانون پیروی نمی‌کند.

سامانه‌ی کی۲-۲۹۰ از سه ستاره تشکیل شده و دو سیاره که به گردِ ستاره‌ی اصلی، یعنی "کی۲-۲۹۰ ای" می‌گردند.

سیمون آلبرشت از دانشگاه آرهوس دانمارک به همراه همکارانش تعیین کردند که در مقایسه با هر دوی این سیاره‌ها، محور چرخش ستاره‌ی "کی۲-۲۹۰ ای" به اندازه‌ی حدود ۱۲۴ درجه کج شده. این بدین معناست که این ستاره عملا  دارد در جهتی تقریبا مخالف با دو سیاره‌اش می‌چرخد.

برای مقایسه، محور چرخش خورشید ما در سامانه‌ی خورشیدی تنها حدود ۶ درجه نسبت به مدارهای سیاره‌ها کج شده، از همین رو همه‌ی سیاره‌ها تقریبا هم‌جهت با خورشید به گرد آن می‌چرخند.

ناهمترازیِ دیده شده در کی۲-۲۹۰ پیش از این هم در سامانه‌های سیاره‌ای دیگری دیده شده بوده. یک نظریه اینست که آشفتگی‌های دوران ستاره‌زایی می‌تواند به ناهمترازی‌هایی میان ستاره و سیاره‌هایش بیانجامد.

آلبرشت می‌گوید: «هر چیزی که طبیعت می‌تواند تولید کند، به نظر می‌رسد جایی تولید شده است.»

ولی کی۲-۲۹۰ از این نظر یگانه است که هر دو سیاره‌اش در یک صفحه‌ی مداری جای دارند. این نشانه‌ی اینست که در اوایل تاریخِ این سامانه‌ی سیاره‌ای، پس از آن که ابر مولکولیِ چرخان به یک ستاره و یک قرص پیش‌سیاره‌ای که دو سیاره از آن به دنیا آمدند تبدیل شد، چیزی نامعمول رخ داده.

به گفته‌ی کریس واتسن از دانشگاه کویینز بلفاست، این واقعیت که به نظر می‌رسد این سیاره‌ها هم‌صفحه هستند بدین معناست که احتمالا چیزی که به کوچ آنها انجامیده بوده یک سازوکار دینامیکی خشونت‌آمیز [برای ستاره] نبوده، احتمالا خود قرص بوده که چیزی برایش رخ داده بوده.

بنابراین، به گفته‌ی واتسن، باید بررسی شود که «ستاره و قرص سیاره‌زایی از همان آغاز چگونه کج شده‌اند؟»

آلبرشت و گروهش بر این باورند که کل این سامانه به دلیل حضور یک ستاره‌ی همدم، احتمالا "کی۲-۲۰۹ بی"، که می‌توانسته نیروهای گرانشی وارد کند و قرص را جابجا کند دچار ناهمترازی شده.

از سوی دیگر، واتسن می‌گوید همه‌ی راه‌هایی که ناهمترازی چرخش-مدار را تفسیر می‌کنند بر این فرض هستند که قرص سیاره‌ای درست و دقیق "از همان آغاز با کل ستاره هم‌تراز باشد."

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریهی pnas منتشر شده است.

--------------------------------------------------
تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:
planetary system - planet - star - equator - orbital plane - molecular cloud - K2-290 - K2-290 A - Simon Albrecht - Aarhus University - Denmark - rotational axis - solar system - protoplanetary disc - coplanar - Chris Watson - Queen’s University Belfast - UK - K2-290 B - planetary disc

منبع: نیوساینتیست
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان