سیاره‌ای که جو خود را از دست داده بوده و اکنون دارد یکی دیگر می‌سازد!
 |
| برداشت هنری از فراسیاره‌ی جی‌جی ۱۱۳۲بی- اندازه‌ی بزرگ‌تر |
دانشمندان سیاره‌ای بیگانه را دیده‌اند که جو خود را از دست داده، ولی اکنون دارد جو تازه‌ای برای خود پدید می‌آورد.
این یافته‌ی پژوهشی تازه روی داده‌هایی است که تلسکوپ فضایی هابل در سال ۲۰۱۷ از یک فراسیاره به نام گلیزه ۱۱۳۲بی (جی‌جِی ۱۱۳۲بی) گرد آورده بود.
[نوشته‌هایی که در گذشته درباره‌ی این فراسیاره در این وبلاگ خوانده بودید: * برای نخستین بار، جو پیرامون یک سیاره زمین‌سان شناسایی شد و* سیاره‌ای که می‌تواند اکسیژن داشته باشد ولی زندگی نه!]
این سیاره‌ی فراخورشیدی که در مداری تنگ به گرد یک ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ در فاصله‌ی حدود ۴۱ سال نوری زمین می‌گردد، هر دور مدارش را در ۱.۵ روز زمینی کامل می‌کند و در این فرآیند، پرتوهای بسیاری را از ستاره‌اش دریافت می‌کند.
و اکنون دانشمندان فکر می‌کنند نشانه‌هایی از یک جوِ دوم را در آن دیده‌اند، جَوی که خود سیاره آن را مدت‌ها پس از تولدِ خودش ساخته.ِ
رایسا استرلا، یکی از نویسندگان این پژوهش و دانشمند فراسیاره‌ها در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (جی‌پی‌ال) در کالیفرنیا می‌گوید: «این بسیار هیجان‌انگیزست زیرا جوی که اکنون داریم می‌بینیم به باور ما باززایی شده است، پس می‌تواند یک جو دوُمین (ثانویه) باشد.»
استرلا می‌گوید: «ما در گذشته می‌پنداشتیم سیاره‌هایی که تابش شدیدی [از ستاره‌شان] دریافت می‌کنند می‌توانند اجرامی بسیار خسته‌کننده باشند زیرا به باورمان، باید جو خود را از دست داده باشند. ولی نگاهی به تصویرهایی که هابل از این سیاره گرفته بود انداختیم و گفتیم "ای وای، آنجا یک جو هست".»
نگه داشتنِ یک جو کار دشواری‌ست. زمین به طور عمده جو خود را به کمک میدان مغناطیسی‌اش نگه داشته، ولی سیاره‌های دیگر این اندازه خوش‌شانس نیستند. نمونه‌اش بهرام (مریخ) است که زمانی یک جو انبوه و کُلفت داشته، ولی پس از آن که حدود ۴ میلیارد سال پیش، میدان مغناطیسی سرتاسری‌اش را از دست داد، بیشتر جَوَش هم از آن جدا شد.
چنین چیزی برای فراسیاره‌ها هم می‌تواند رخ دهد. به گمان دانشمندان، نتیجه‌ی این رویداد گاهی چشمگیر است و به سرعت می‌تواند یک سیاره‌ی گازیِ کوچک‌تر از نپتون را به دنیایی برهنه تبدیل کند.
این دسترفتِ جو می‌تواند به پیدایش یک سیاره‌ی هم‌اندازه‌ی زمین بیانجامد، ولی سیاره‌ای با تاریخچه‌ای بسیار متفاوت با سیاره‌ی مادریمان. مارک سوِین، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش و یک دانشمند سیاره‌شناس از جی‌پی‌ال می‌گوید: «چند سیاره‌ی زمین‌سان از آغاز زمین‌سان پدید نمی‌آیند؟»
به گمان پژوهشگران، جی‌جی ۱۱۳۲بی یک گام فراتر رفته. این سیاره پس از آن که جوِ سرشار از هلیوم و هیدروژنش را از دست داد تبدیل به دنیایی برهنه شد. ولی داده‌های هابل نشان می‌دهند که امروزه، جی‌جی ۱۱۳۲بی با ریزگردی که آمیزه‌ای از هیدروژن، سیانید هیدروژن، متان، و هواپخش است و می‌تواند همانند مِه‌دودهای زمینی باشد در بر گرفته شده.
دانشمندان برای شناختِ چیزی که دارد در این سامانه رخ می‌دهد، نگاهی دقیق به پیوندِ میان این سیاره با ستاره‌اش انداخته‌اند؛ گفتنی‌ست این سیاره در قفل کشندی با ستاره‌اش گرفتار شده و همواره یک سمتش را به آن نشان می‌دهد، درست مانند زمین و ماه.
ولی پژوهشگران به دلیل ویژگی‌های مدار این سیاره بر این گمانند که در این مورد، کشش ستاره بر جی‌جی ۱۱۳۲بی به اندازه‌ای نیرومند است که سیاره را به اندازه‌ی چشمگیری گرم می‌کند [احتمالا منظورش درونِ سیاره است-م]. پژوهشگران نتیجه گرفته‌اند که دستاورد چنین چیزی می‌تواند سیاره‌ای با فعالیت آتشفشانی باشد [احتمالا مانند کاری که مشتری با ماهش، آیو می‌کند-م].
پس این جوِ شگفت‌انگیز می‌تواند از گازهایی پدید آمده باشد که از سنگ‌های مذابِ این سیاره برمی‌خیزند. به طور ویژه، دانشمندان دنیایی مذاب را تصور می‌کنند که با یک پوسته‌ی نازک که احتمالا مانند پوست تخم مرغ ترک خورده پوشیده شده است. این ترک‌ها که می‌توانند دستاوردِ کشش ستاره بر سیاره باشند، می‌توانند به گازها اجازه دهد که از زیر پوسته بیرون بزنند و این جو دوم را بیافرینند.
دانشمندان امیدوارند تلسکوپ فضایی پُرتوانِ جیمز وب ناسا که اکنون برای پرتاب در پاییز برنامه‌ریزی شده بتواند سطح جی‌جی ۱۱۳۲بی را در طیف فروسرخ که پیوندی تنگاتنگ با دما دارد ببیند.
سوین می‌گوید: «اگر استخرهایی از تفتال (ماگما) یا آتشفشان‌هایی فعال روی آن باشد، جاهایی که آنها در آنند داغ‌تر خواهد بود. این تابشِ بیشتری پدید خواهد آورد و بنابراین خواهیم توانست به فعالیت‌های واقعی زمین‌شناسی نگاه کنیم- این هیجان‌انگیزست!»
پژوهشنامه‌ی این دانشمندان برای انتشار در آسترونومیکال جورنال پذیرفته شده و نگارش پیش چاپ آن هم در تارنمای arXiv در دسترس است.
----------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky
واژه‌نامه:
منبع: اسپیس دات کام
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر