رصد پس‌تاب‌های یک انفجار پرتو گاما
یک گروه از دانشمندان به بهترین شکلی که می‌توانسته‌اند یک فوران یا انفجار پرتو گاما (جی‌آربی) که بزرگ‌ترین گونه‌ی انفجار در کیهانست را رصد کرده‌اند.
به گمان اخترشناسان، برخی از این انفجارها هنگامی رخ می‌دهند که یک ستاره‌ی بزرگ به جرم پنج یا ده برابر خورشید منفجر می‌شود و ناگهان تبدیل به یک سیاهچاله می‌گردد. فوران‌های پرتو گاما شاید هم زمانی رخ دهند که دو ستاره‌ی نوترونی به هم کوبیده شده و اغلب یک سیاهچاله بسازند. و این فوران پرتوگاما که دانشمندان در چند شب از سال ۲۰۱۹ مشاهده کردند، به احتمال بسیار در فاصله‌ی تنها ۱ میلیارد سال نوری زمین رخ داده بوده، فاصله‌ای به نسبت نزدیک برای این رویدادهای سهمگین.
اندرو تیلور، فیزیکدان مرکز پژوهشی دِسی آلمان (DESY) و یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «ما هنگامی که این فوران پرتو گاما رخ داد واقعا در ردیف نخست برای دیدن نشسته بودیم. ما توانستیم پس‌تاب آن را تا چند روز و در انرژی‌های بی‌سابقه‌ی پرتو گاما ببینیم.»
نخستین بار دو رصدخانه‌ی فضایی ناسا، فرمی و سویفت این رویداد را که به نام جی‌آربی ۱۹۰۸۲۹ای خوانده شده (چون در ۲۹ اوت ۲۰۱۹ یافته شد) ردیابی کردند. نور این آتشبازی از صورت فلکی جوی می‌آمد، نوار گسترده‌ای از آسمان در نیمکره‌ی جنوبی.
هنگامی که دانشمندانِ پشت این پژوهش درباره‌ی دیده شدنِ این فوران پرتو گاما شنیدند، مجموعه‌ای از پنج تلسکوپ پرتو گاما در نامیبیا به نام "سامانه‌ی طیف‌سنجی پرانرژی" (هس، HESS) را بسیج کردند. این تلسکوپ‌ها برای پی بردن به آنچه رخ داده، این انفجار را روی هم رفته تا ۱۳ ساعت در سه شب رصد کردند.
با این رصدها، دانشمندان توانستند فوتون‌های بسیار پرانرژی‌تری را نسبت به جی‌آربی‌های دورتر بررسی کنند.
ادنا روییز-ولاسکو، اخترفیزیکدان بنیاد فیزیک هسته‌ای ماکس پلانک در هایدلبرگ آلمان می‌گوید: «چیزی که این فوران پرتو گاما را بسیار استثنایی کرده همین است. این فوران در حیاط خلوت کیهانی‌مان رخ داد، جایی که فوتون‌های بسیار پرانرژی در راه رسیدن به زمین، در اثر برخورد با تابش زمینه‌ی کیهانی درآشامیده (جذب) نشده بودند، چیزی که برای فاصله‌های دورتر کیهان رخ می‌دهد.»
این دانشمندان به هنگام این پژوهش پی بردند که الگوی پرتوهای ایکس و پرتوهای گامای بسیار پرانرژی آن با یکدیگر همخوانی دارند (ویژگی‌های طیفی و نمایه‌ی تباهی آنها یکسانست). این چیزی بود که دانشمندان انتظار نداشتند زیرا بر این باورند که پدیده‌های متفاوتی این دو گونه‌ی گسلیش را پدید می‌آورند.
دکتر دمیتری خانگلیان، اخترفیزیکدان دانشگاه ریکیو می‌گوید: «دیدنِ چنین همانندی چشمگیری میان ویژگی‌های طیفی و زمانیِ باندهای پرتو ایکس و پرتو گامای بسیار پرانرژی، اگر گسیلش در این دو دامنه‌ی انرژی سرچشمه‌های متفاوتی داشته باشند یک جورهایی نامنتظره است.»
ولی تا به امروز، دانشمندان تنها چهار نمونه از این انفجارهای درخشان را با تلسکوپ‌های روی زمین دیده‌اند، بنابراین امید دارند که دستگاه‌های نوین و رصدهای بیشتر بتواند بینش‌های بیشتری درباره‌ی جزییات فوران‌های پرتو گاما به آنها بدهد.
گزارش این دانشمندان در شماره‌ی ۳ ژوئن نشریه‌ی ساینس منتشر شده است.
-------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: اسپیس دات کام
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر