آیا آتشفشان‌های مریخ هنوز فعالند؟
 |
| تصویر ماهواره‌ای از ته‌نشسj آتشفشانی انفجاری تازه پیرامون یک شکاف در سامانه‌ی گوداله‌های سربروس در دشت الیسیوم |
* به نظر می‌رسد خاکسترهای تیره‌رنگ در سیاره‌ی بهرام (مریخ) دستاوردِ یک فوران آتشفشانی به نسبت تازه و انفجاری باشند. اگر به زبان زمین‌شناسی بخواهیم بگوییم، بهرام شاید چندان هم یک سیاره‌ی مُرده نباشد.
یک سازند آتشفشانی که به تازگی در این سیاره یافته شده نشان از یک فعالیت سطحی احتمالی در ۵۰ هزار سال گذشته میدهد. این دستاورد پژوهشی تازه توسط پژوهشگران آزمایشگاه ماه و سیاره‌ای و بنیاد علوم سیاره‌ای دانشگاه آریزونا در توسان است.
دکتر دیوید هوروِث، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از بنیاد علوم سیاره‌ای می‌گوید: «این شاید جوان‌ترین ته‌نشستِ آتشفشانی باشد که تاکنون در بهرام ثبت شده.»
تصویرهای مداری تازه از دشت یا هامونه‌ی الیسیوم یک شکاف آتشفشانی به درازای ۳۲ کیلومتر را نشان می‌دهند که با یک ته‌نشست از مواد تیره به پهنای ۱۳ کیلومتر در بر گرفته شده.
زمین‌شناسان بر این باورند که این ساختار دستاورد یک فوران آذرآواری است که در آن، گازهای درونِ سنگ مذاب به جای این که جریانی آرامی از تفتال (ماگما) به راه بیندازد و در سطح سیاره‌ی سرخ پخش شود، به انفجاری خشن انجامیده است.
بیشتر کُنش‌های (فعالیت‌های) آتشفشانی بهرام ۳ تا ۴ میلیارد سال پیش رخ داده‌اند. تا به امروز هیچ شواهدی که نشان دهد بهرام هنوز توانایی کنش آتشفشانی دارد به دست نیامده بوده.
هوروث می‌گوید: «این ساختار بر روی جریان‌های گدازه‌ی پیرامون جای دارد و به نظر می‌رسد ته‌نشستِ به نسبت تازه و نازکی از خاکستر و سنگ باشد که یک شیوه‌ی فورانی متفاوت با ساختارهای آذرآواریِ شناسایی شده‌ی گذشته را نشان میدهد.»
«این فوران می‌توانسته خاکستر را تا فرازای ۱۰ کیلومتری به درون جو بهرام بیفشاند. این احتمال هست که این گونه از ته‌نشست‌ها فراوان‌تر بوده‌اند ولی فرسایش یافته یا دفن شده باشند.»
 |
| دشت یا هامونه‌ی الیسیوم، جایگاه آتشفشان انفجاری تازه (چارگوش سفید) و سطح‌نشین اینسایت |
کاوشگر ایستگاهی اینسایت ناسا که اکنون سرگرم گوش دادن به بهرام‌لرزه‌ها است تاکنون دو رویداد لرزه‌ای را که از منطقه‌ی پیرامون این شکاف می‌آمدند اندازه گرفته، چیزی که نشانگر وجودِ فعالیت آتشفشانی زیر سطح است.
این منطقه همچنین تنها ۱۰ کیلومتر از جوان‌ترین دهانه‌ی بزرگ بهرام فاصله دارد، چیزی که نشان میدهد یک برخورد تازه می‌توانسته این فعالیت‌ها را به راه انداخته باشد.
جفری اندروز-هانا، استادیار دانشگاه آریزونا می‌گوید: «به نظر می‌رسد همه‌ی داده‌ها یک داستان را روایت می‌کنند: بهرام نمُرده.»
سیاره‌ی سرخ با چهار روبات روی سطح و ناوگانی از فضاپیماهای مدارگرد بیش از هر زمانی زیر نظر ماست. هیجان‌انگیزترین نتایج زمانی به دست می‌آیند که مشاهدات گوناگون بتوانند به هم گره بخورند.
فعالیت‌های آتشفشانی (مانند آنچه که این دانشمندان با بهره از داده‌های مدارگرد شناسایی بهرام ناسا یافته‌اند) شاید با مشاهدات خودروی کنجکاوی از "آروغها"ی متانی و احتمال وجود آن در جو بهرام جور شود.
متان، که هم می‌تواند در فعالیت آتشفشانی و هم چه بسا در فرآیندی زیستی پدید آمده باشد، هدف اصلی کاوشگر اروپایی "مدارگرد گازهای ناچیز" (یا مدارگرد گاز ردیاب) است، هرچند که تاکنون چیزی نیافته.
--------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: skyatnightmagazine
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر