موج‌نقش‌های غول‌آسای باستانی که از سیارکِ نابودگر دایناسورها به جا مانده‌اند
* این‌ها بزرگ‌ترین "موج‌نقش"هایی هستند که تاکنون روی زمین یافته شده.
موج‌نقش‌های باستانی غول‌آسایی به بلندی یک ساختمان پنج طبقه در ژرفای زیر زمین لوییزیانا پنهان شده و زمین‌شناسی ویژه‌شان نشان می‌دهد که آنها بی‌درنگ پس از برخورد سیارکی که دایناسورهای غیرپرنده را نابود کرد پدید آمده‌اند.
این مگا-موج‌نقش‌های ۱۶ متری حدود ۱۵۰۰ متر زیر منطقه‌ی دریاچه‌ی یات، در شمال مرکزی لوییزیانا یافته شده‌اند و به نوشته‌ی پژوهشگران، تاریخشان به پایان دوران گِل‌سفیدی (کرتاسه) در ۶۶ میلیون سال پیش می‌رسد، زمانی که بخشی از این ایالت زیر آب بود. اندازه‌ی این موج‌نقش‌ها و جهت‌گیریشان نشان می‌دهد که پس از آن پدید آمده‌اند که یک سنگ فضایی غول‌پیکر -به نام سیارک چیکشلوب- به شبه‌جزیره‌ی یوکاتان برخورد کرد و آبلرزه‌ی (سونامیِ) چیکشلوب را به راه انداخت که موج‌هایش به درون آب‌های کم‌ژرفا یورش برده و این مگاموج‌نقش‌ها را بر بستر دریا پدید آوردند.
گری کینزلند، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از دانشگاه لوییزیانا در لافایت می‌گوید: «شکل‌گیری موج‌نقش‌هایی در این اندازه به معنای آنست که چیزی بسیار بزرگ ستون آب را برآشفته بوده. این تنها یکی دیگر از گواه‌هایی (شواهدی) از اینست که برخورد چیکشلوب دوران کرتاسه را پایان داده بوده.»
این پروژه زمانی آغاز شد که شرکت نفت و گازِ "دوان انرژی" یک پیمایشِ (نقشه‌برداریِ) لرزه‌شناختی سه‌بعدی روی دریاچه‌ی یات انجام داد. در یک پیمایش لرزه‌شناختی، کارشناسان موج‌های صوتی بلندی پدید می‌آورند (به گفته‌ی کینزلند، اغلب با مواد انفجاری یا کوبش‌های بزرگ) و آشکارسازهایی روی سطح منطقه می‌گذارند تا تا موج‌های صدای بازگشتی را که در پی برخورد آن صداهای آغازین به لایه‌های سنگی گوناگون زیر زمین از آنها بازتابیده (پژواک) دریافت کنند. داده‌های به دست آمده از این موج‌های صوتی به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا از زمین‌شناسیِ زیرِ زمین نقشه بردارند.
نویسنده‌ی همکار این پژوهش، کاره اگدال از دانشگاه لوییزیانا در لافایت، داده‌های شرکت دوان انرژی را گرفت و یک تصویر لرزه‌ای از منطقه‌ی زیرزمینی پدید آورد. کینزلند می‌گوید: «کاره این [تصویر] را پیش من آورد و پرسید "این چیه؟"، زیرا بسیار متفاوت با هر آن چیزی بود که انتظار می‌رود در ته‌نشست‌های نهشته شده توسط دریا یا رود دیده شود.»«من نگاهش کردم و گفتم اوه خدای من!»
 |
| تصویر لرزه‌شناختی سیاه و سفید از مگاموج‌نقش‌ها. این تصویر لرزه‌شناختی پهنه‌ای حدود ۱۸ در ۱۱ کیلومتر را می‌پوشاند- تصویر بزرگ‌تر |
کینزلند پیش از این دهانه‌ی برخوردی چیکشلوب را بررسی کرده بود. وی می‌گوید هنگامی که به تصویر لرزه‌ای نگاه کردم: «بی‌درنگ موج‌نقش‌ها را دیدم و بی‌درنگ جهتی که آب [برای پدید آوردن آنها] می‌بایست حرکت می‌کرد را دریافتم.»«و فهمیدم که اگر در آن جهت به عقب بروید یکراست به چیکشلوب می‌رسید.»
کینزلند توانست جهت سونامی را تعیین کند زیرا مگاموج‌نقش‌ها نامتقارن هستند، چیزی که جهتِ روان شدن آب در زمانِ ساخته شدنِ آنها را نشان می‌دهد. در اینجا، پهلوی (ضلعِ) بلند و نامتقارنِ مگاموج‌نقش‌ها دارای یک دامنه‌ی رو به جنوب-جنوب خاوری است که به گفته‌ی کینزلند، به سوی دهانه‌ی برخوردی چیکشلوب برمی‌گردد.
طول موج میانگین این مگاموج‌نقش ها (از یک تاج به تاج بعدی) ۶۰۰ متر است. به نوشته‌ی پژوهشگران، این اندازه به همراه دامنه‌ی ۱۶ متریِ این موج‌نقش‌ها، آنها را "بزرگ‌ترین موج‌نقش‌های مستند شده روی زمین" می‌سازد.
افزون بر این، پژوهشگران نوشته‌اند این مگاموج‌نقش‌ها بر بالای مرز زمین‌شناختیِ کرتاسه/پالئوژن که تاریخش به ۶۶ میلیون سال پیش می‌رسد، و زیر لایه‌ای از آوارها که در پی برخورد چیکشلوب پرتاب شده بودند جای دارند.
 |
| این نقشه دهانه‌ی برخوردی چیکشلوب (پیکان سرخ) و جایگاه مگاموج‌نقش‌های نویافته (ستاره‌ی سرخ) را نشان می‌دهد. این موج‌نقش ها به احتمال بسیار توسط سونامی‌ای در پی برخورد سیارک در ۶۶ میلیون سال پیش پدید آمد به جا مانده‌اند. شماره‌ها نمایانگر ته‌نشست‌های سونامیِ همین رویداد است که در گذشته شناسایی شده بودند- تصویر بزرگ‌تر |
این مگاموج‌نقش‌ها نشان می‌دهند که پس از برخورد سنگ فضایی به زمین در ۶۶ میلیون سال پیش، یک سونامی بر پهنه‌ی خلیج مکزیک یورش برد و سپس به گفته‌ی پژوهشگران "با رسیدن به کاهش ناگهانی ژرفا در خلیج مکزیک، درون جایی که اکنون لوییزیانای مرکزی‌ست" شل شد و بیرون از ساحل شکست. "تپ‌هایی از آب که پدید آمد رو به شمال-شمال خاور بر پهنه‌ی ایوان خشکی (فلات قاره) روان شده و مگاموج‌نقش‌هایی که در داده‌های لرزه‌شناسی دیده شده را پدید آوردند."
ولی موج‌نقش‌های کوچکی که در اثر موج‌ها روی یک ساحل ماسه‌ای پدید می‌آیند عمر کمی دارند. پس این مگاموج‌نقش‌ها چگونه تا ۶۶ میلیون سال ماندگار شده‌اند؟
کینزلند می‌گوید این مگاموج‌نقش‌ها پس از شکل‌گیری در اثر سونامی، زیر آب ماندند. آنها در ژرفایی به اندازه‌ی کافی زیر آب بودند که هنگامی که توفان‌ها خلیج مکزیک را فرا می‌گرفتند، آنها دست‌نخورده بمانند. این مگاموج‌نقش‌ها سپس در درازنای یک دوره‌ی تقریبا ۵ میلیون ساله، به هنگام دوران پالئوسن (۶۶ تا ۵۶ میلیون سال پیش) زیرِ شیل -در اصل، یک سنگِ ته‌نشستی (رسوبی) ساخته شده از گِل و لای آمیخته با خاک رُس و اجزای کانی- دفن شدند. کینزلند افزود خود این شیل بعدها با ته‌نشست‌هایی از این هم جوان‌تر پوشیده شد.
پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در شماره‌ی برخط ۲ ژوییه‌ی نشریه‌ی "ارث اند پلنتری ساینس لترز" منتشر شده است.
 |
| نمونه‌ای از موج‌نقش‌های نامتقارن بیرون‌زده پس از یک بَرکشند (مَد). احتمالا این جریان کشندی از چپ به راست بوده |
-------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: لایوساینس
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر