برای نخستین بار یک قرص "ماه-ساز" پیرامون یک سیاره فراخورشیدی دیده شد
 |
| تصویر آرایه‌ی آلما از سامانه‌ی پی‌دی‌اس ۷۰. نماهای گسترده (چپ) و نزدیک (راست) ازقرص ماه‌ساز پیرامون سیاره‌ی پی‌دی‌اس ۷۰سی. قدر نمای نزدیک، سیاره‌ی پی‌دی‌اس ۷۰سی را با قرص پیراسیاره‌ایش می‌بینیم. سمت راستِ همین چارچوب هم بخشی از حلقه‌ی گسترده‌ی قرص پیراستاره‌ای دیده می‌شود. خود ستاره‌ی پی‌دی‌اس ۷۰ در مرکز چارچوب نمای گسترده در سمت چپ جای دارد- اندازه‌ای بزرگ‌تر: چارچوب سمت چپ، چارچوب سمت راست |
گویا برای نخستین بار می‌توانیم تماشاگرِ تولد یک فراماه (ماه فراخورشیدی) باشیم. اخترشناسان قرصی از آوار و پسماند را پیرامون یک فراسیاره‌ی دوردست به نام پی‌دی‌اس ۷۰سی دیده‌اند. این قرص به اندازه‌ای جرم دارد که چه بسا این سیاره‌ی جوان در فرآیند ساختنِ ماه‌هایی (قمرهایی) برای آن باشد.
هنگامی که یک سامانه‌ی ستاره‌ای دارد ساخته می‌شود، سیاره‌ها با فروکشیدن مواد از ابری از آوارها به نام قرص پیراستاره‌ای و افزودن به خود پدید می‌آیند. این سیاره‌ها هم سپس می‌توانند با مکیدن گاز و غبار از این ابر، برای خودشان یک قرص پیراسیاره‌ای بسازند که هم به رشد خود سیاره کمک می‌کند و هم مواد برای ساختن ماه‌ها را فراهم می‌کند.
پی‌دی‌اس ۷۰، ستاره‌ی مرکزی این سامانه که حدود ۳۷۰ سال نوری از زمین فاصله دارد، آزمایشگاهی بیمانند برای بررسی این فرآیند در اختیار پژوهشگران گذارده است. دو سیاره‌ی غول‌پیکر آن، پی‌دی‌اس ۷۰ بی و پی‌دی‌اس ۷۰سی تنها سیاره‌هایی هستند که در زمانی که هنوز در قرص پیراستاره‌ای غنوده‌اند دیده می‌شوند. اکنون میریام بنیستی از دانشگاه گرونوبل آلپ در فرانسه به همراه همکارانش تایید کرده‌اند که احتمالا پی‌دی‌اس ۷۰سی (و همچنین شاید پی‌دی‌اس ۷۰بی) خودشان هم دارای قرص پیراسیاره‌ای هستند.
الساندرو موربیدلی از رصدخانه‌ی کوت دازور فرانسه، که در این پژوهش همکاری نداشت می‌گوید: «ما فراسیاره‌های بسیاری را می‌شناسیم، ولی همگی سیاره‌های رسیده و کامل شده بودند و ما برای شناخت چگونگی پیدایش سیاره‌ها ناچار بودیم با نگاه کردن به محصول پایانی [همان سیاره‌های رسیده]، از مدلسازی بهره بگیریم.»«با این دو سیاره‌ی نویافته، به طور مستقیم می‌بینیم که سیاره‌های غول‌پیکر و ماه‌هایشان چگونه ساخته می‌شوند، بنابراین اینها [برای ما] سیاره‌هایی استثنایی‌اند.»
پژوهشگران این قرص را به کمک آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) در شیلی رصد کردند. پیش از این هم نشانه‌هایی از یک قرص پیراسیاره‌ای آنجا بود، ولی هیچگاه قطعی نشده بود.
آنها دریافتند که قرص پیرامون پی‌دی‌اس ۷۰سی، بسته به اندازه‌ی دانه‌های
غبار درونش، احتمالا دربردارنده‌ی جرم کلی حدود ۰.۷ تا ۳.۱ درصد جرم زمین
است. بنیستی می‌گوید: «ما نمی‌توانیم ماه‌هایی در دست ساخت را شناسایی
کنیم، ولی اینجا [در این قرص پیراسیاره‌ای] مواد کافی برای ساختن آنها وجود
دارد و بسیار احتمال دارد که ماه‌هایی در دست ساخت در آنجا باشند.» وی
می‌افزاید این سیاره چند برابر پرجرم‌تر از مشتری است، بنابراین شاید آن هم مانند مشتری سرانجام چندین ماه برای خودش بسازد.
ریچارد تیگ از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین در ماساچوست
می‌گوید: «اگر از این سیاره به بیرون نگاه کنیم، انگار داریم به راه شیری
در یک شب بسیار تاریک نگاه می‌کنیم، یک نوار درخشان در پهنه‌ی آسمان، ولی
بسیار بسیار گسترده‌تر.» بنیستی می‌گوید پی‌دی‌اس ۷۰بی هم شاید یک قرص
پیراسیاره‌ای داشته باشد، ولی به اندازه‌ی قرص پی‌دی‌اف ۷۰سی درخشان نیست، و
این می‌تواند بدین معنا باشد که از غباری با دانه‌های کوچک‌تر یا تنها از
گاز درست شده است.
پژوهشگران همچنین جریان‌هایی از غبار را دیدند که
از بخش بیرونیِ قرص پیراستاره‌ای به سوی ستاره، رو به ناحیه‌ای روان هستند
که، اگر این سامانه را مانند سامانه‌ی خودمان بدانیم، ناحیه‌ایست که
سیاره‌های سنگی کوچک در آن می‌توانند ساخته شوند. بنیستی می‌گوید: «این
جریان ها دارند مواد را از بخش بیرونی قرص به بخش درونی می‌آورند، و این نه
تنها برای پیدایش سیاره‌های زمین‌سان اهمیت دارد، بلکه برای پیدایش خود ستاره که هنوز نوپا است و دارد برای رشدش برخود مواد می‌افزاید هم مهم است.»
این سامانه پنجره‌ای برای بررسی پیدایش سیاره‌ها و ماه‌ها در کل به ما می‌دهد، ولی با دو سیاره‌ی غول‌پیکرش که همتای مشتری و کیوان هستند، یادآور سامانه‌ی خورشیدی
خودمان نیز هست، هر چند بزرگ‌تر. این سامانه می‌تواند به ما در شناخت
چگونگی پیدایش و فرگشت سیاره‌ها و ماه‌ها در سامانه‌ی خورشیدی کمک کند.
پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نگارش برخطِ آستروفیزیکال جورنال لترز در دسترس است.
در این ویدیو که یک برداشت هنری است، در آغاز نمای نزدیکی از فراسیاره‌ی پی‌دی‌اس ۷۰سی می‌بینیم. سپس نما گسترده‌تر می‌شود و قرص پیرامون این سیاره که می‌تواند ماه‌هایی هم بسازد پدیدار می‌شود، با یک نقطه‌ی سفید که نشانگر جایگاه احتمالی پیدایش یک ماه است.
نما که بازتر می‌شود، ستاره‌ی کوتوله‌ی نارنجی مرکز سامانه را می‌بینیم و همچنین سیاره‌ی پی‌دی‌اس ۷۰بی را، سیاره‌ی دیگری که در این سامانه یافته شده. همچنین یک حلقه‌ی بزرگ آواری را هم می‌بینیم که از قرصی که دو سیاره را ساخته به جا مانده.
در پایان ویدیو هم تصویر واقعی این سامانه که به کمک آرایه‌ی آلما گرفته شده دیده می‌شود
--------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky
واژه‌نامه:
منبع: نیوسانتیست
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر