گاز فسفین ناهید می‌تواند سرچشمه آتشفشانی داشته باشد

کوه ماعت، یک آتشفشان بزرگ در ناهید. این تصویر از داده‌های راداری که فضاپیمای ماژلان ناسا در ۱۹۹۱ گرد آورده بود پدید آمده

* یافتن نامنتظره‌ی گازی به نام فسفین در سیاره‌ی ناهید به گمانه‌زنی‌هایی درباره‌ی وجود زندگی شناور در ابرهای این سیاره انجامید- ولی سرچشمه‌ی این گاز می‌تواند از فوران‌های سهمگین آتشفشانی این سیاره باشد.

در سال ۲۰۲۰، گروهی از دانشمندان به رهبری جین گریوز در دانشگاه کاردیف بریتانیا شواهدی از فسفین را در ابرهای ناهید، که عمدتا انباشته از اسید سولفوریک هستند پیدا کرد. هنگامی که آنها روش‌های ساخت فسفین در ناهید را بررسی کردند، روشی را که بتواند فسفینی به اندازه‌ی کافی پدید بیاورد که سیگنالِ دیده شده را توضیح دهد پیدا نکردند. [از همین رو] پیشنهاد دادند که شاید این فسفین ریشه‌ی زیستی داشته باشد (از جاندارانی سرچشمه گرفته باشد)، چنان چه روی زمین، روش اصلیِ ساخته شدن این گاز همین موجودهای زنده‌اند.

اکنون نگوک ترونگ و جاناتان لونین از دانشگاه کرنل نیویورک محاسبه کرده‌اند که اگر ناهید هم به اندازه‌ی بیشترِ بخش‌های آتشفشانی زمین، کُنش (فعالیت) آتشفشانی داشته باشد، این کنش می‌تواند به اندازه‌ی کافی فسفین تولید کند که برای توضیح این سیگنال دیگر نیاز نباشد دست به دامانِ احتمالِ زندگی شویم.

جو انبوه و چگال ناهید کارِ بررسی سطحش را دشوار کرده، از همین رو به طور قطعی نمی‌دانیم که فعالیت آتشفشانی دارد یا نه. لونین می‌گوید: «بسیاری از فوران‌های آتشفشانی روی زمین به گونه‌ای هستند که اگر روی ناهید بودند، از چشم ما پنهان می‌ماندند، به دلیل وجودِ همین پتویی که از ابرهای اسید سولفوریکی آن را پوشانده.»

با این همه، نشانه‌هایی از این هست که شاید آتشفشان‌هایی در ناهید فعال باشند. تصویرهای راداریِ فضاپیماهای مدارگرد ساختارهایی را نشان می‌دهد که می‌توانند گدازه‌ی به نسبت تازه باشند، ولی روشن نیست که چنین باشند یا نه. و تغییرِ میزان دی‌اکسید گوگرد در هوای این سیاره می‌تواند با فوران‌هایی که ذرات را به بالا می‌افشانند توضیح داده شود. ترونگ و لونین می‌گویند فسفرِ درون گوشته‌ی ناهید می‌تواند در توده‌هایی غول‌آسا از آتشفشان‌های این سیاره بیرون بزند و سپس در برهمکنش با اسید سولفوریک، فسفین بسازد.

کارآمد بودن این توضیح را همگان نمی‌پسندند. یانوش پتکفسکی از بنیاد فناوری ماساچوست و عضو گروه گریوز می‌گوید: «فکر نمی‌کنیم توده‌های آتشفشانی که از ژرفای گوشته هستند بتوانند میزان بسنده‌ای از فسفین را که پاسخگوی مشاهدات باشد پدید بیاورد.» وی می‌گوید روشن نیست که گوشته‌ی ناهید، به اندازه‌ای که ترونگ و لونین در مقایسه با زمین پنداشته‌اند، فسفر داشته باشد یا نه.

افزون بر این، ما هنوز آگاهی کاملی از شیمی جو ناهید نداریم که بتوانیم با اطمینان بگوییم اگر فسفر به آسمانش فوران کند چه رخ خواهد داد. گریوز می‌گوید: «من اگر توده‌ی غول‌پیکری پدید آمده باشد انتظار افزایش ناگهانی گازهای دیگر را می‌داشتم.» ما چنین افزایش ناگهانی توضیح‌ناپذیری را در فراوانیِ گازهای دیگر در جو ناهید ندیده‌ایم.

لونین تایید می‌کند که داده‌های کافی برای این که با اطمینان بگوییم چه چیزی فسفین [در جو ناهید را] تولید می‌کند در دست نداریم، ولی او می‌گوید کُنشِ آتشفشانی توضیحِ کمتر بیگانه و ناهنجاری‌ست تا زندگی در ابرهای زهرآگین ناهید [توضیح منطقی‌تری است تا زندگی]: «بدبختانه ما اینجا نشسته‌ایم با این نشانه‌های اندکِ فعالیت آتشفشانی از همه‌ی این تکه‌های شواهد ضمنی، از جمله فسفین. ما نمی‌دانیم ناهید چه توانایی‌هایی دارد.»

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی PNAS منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام، توییتر، و اینستاگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky

واژه‌نامه:

 phosphine - Venus - planet - Jane Greaves - Cardiff University - UK - sulphuric acid - Earth - Ngoc Truong - Jonathan Lunine - Cornell University - New York - volcanic - Radar - sulphur dioxide - phosphorus - mantle - volcanism - Janusz Petkowski - Massachusetts Institute of Technology - PNAS - Maat Mons

منبع: نیوسانتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان