چرا دنباله‌دار اتلس از هم پاشید؟
 |
| تصویرهایی که در ۲۰ و ۲۳ آوریل ۲۰۲۰ از دنباله‌دار اتلس گرفته شدند و نشان می‌دادند که این دنباله‌دار دارد به ۳۰ تکه بخش می‌شود |
هنگامی که سال گذشته، اخترشناسان دنباله‌دار اتلس را یافتند، امیدوار بودند که درخشان‌ترین دنباله‌دار دهه شود. ولی این توده‌ی سنگ و یخ به گونه‌ی نامنتظرانه‌ای از هم پاشید و تکه تکه شد.
اکنون اخترشناسان فکر می‌کنند توانسته‌اند گره از دو راز درباره‌ی این که چرا اتلس دچار چنین مرگ نابهنگامی شد بگشایند. هسته، یا قلب دنباله‌دار سی/۲۰۱۹ وای۴ (اتلس) در زمانی میان ۲۰ و ۲۳ آوریل ۲۰۲۰ در هم شکست، زمانی که این دنباله‌دار در فاصله‌ی۱۴۶ میلیون کیلومتری زمین بود، تقریبا به اندازه‌ی فاصله‌ی خورشید از زمین. از همه شگفت‌آورتر، همه‌ی تکه‌های آن با نرخ یکسانی خُرد نشدند.
و شگفت این که، دانشمندان بر این باورند که اتلس خودش تکه‌ی شکسته شده‌ای از یک دنباله‌دارِ نیا بوده که حدود ۵۰۰۰ سال پیش، از فاصله‌ی به نسبت کمی از کنار زمین گذشته بوده. این دنباله‌دار غول‌پیکر تا فاصله‌ی تنها ۳۷ میلیون کیلومتری خورشید هم رفته بود (از مدار سیاره تیر هم نزدیک‌تر) و چه بسا مردمان آن روزگار هم آن را دیده بودند.
مقام‌های ناسا نوشته‌اند: «آن دنباله‌دار احتمالا چشم‌اندازی دیدنی برای تمدن‌های پایان عصر سنگ در اوراسیا و شمال آفریقا پدید آورده بوده.» ولی رسیدن به این نتیجه - با نبودِ هیچ گواهِ نوشتاری یا تصویری از این مهمان آسمانی- نیاز به کار "کارآگاهی" علمی داشت.
پژوهشی تازه نشان می‌دهد که اتلس همان مسیر مداری‌ای را دنبال می‌کرده که دنباله‌دار دیگری که در ۱۸۴۴ دیده شد و از سفرش به گرد خورشید جان به در برد پیموده بوده- دنباله‌داری که احتمالا هم‌خانواده‌ی این مهمانِ ۲۰۲۰ بوده (نخستین بار اخترشناس آماتور، مایک مه‌یر به این پیوند پی برد و سپس دانشمندان تاییدش کردند). خانواده‌های دنباله‌دار در جهان دانش نامعمول نیستند- یک نمونه‌ی پرآوازه‌ی آنها تکه‌های کم‌عمر دنباله‌دار شومیکر-لوی ۹ بود که در سال ۱۹۹۴ به مشتری برخورد کردند.
ولی به گفته‌ی نویسنده‌ی اصلی این پژوهش، کوانژی یی، اخترشناس دانشگاه مریلند در کالج پارک، اتلس "ناهنجار" به نظر می‌رسید. وی نتوانست بفهمد چرا اتلس از هم پاشید ولی دنباله‌دار مادری‌اش با آن که بسیار به خورشید نزدیک‌تر شد یکپارچه ماند.
یی می‌گوید: «اگر اکنون در چنین فاصله‌ی دوری از خورشید در هم شکست، پس چگونه از گذرِ پیشینش در ۵۰۰۰ سال پیش جان به در برد؟ پرسش یزرگ اینست.»«این بسیار نامعمول است زیرا ما انتظارش را نداشتیم. این نخستین بارست که می‌بینیم عضو یک خانواده‌ی دنباله‌داری بلند-دوره پیش ازنزدیک‌تر شدن به خورشید از هم می‌پاشد.»
دیدن این تکه‌ها نشان می‌دهد که بخش‌هایی از دنباله‌دار اتلس دارای ساختارها یا همنهش‌های متفاوت هستند، به ویژه از این رو که یکی از تکه‌های دنباله‌دار در چند روز گداخته و نابود شد ولی تکه‌ی دیگر تا چند هفته پایید. یی می‌گوید: «این به ما می‌گوید که بخشی از هسته نیرومندتر از بخش دیگر بوده.»
این پژوهشگران چند نظریه برای تفاوت عمرِ این تکه‌ها دارند، که به نوبه‌ی خود می‌تواند ربطی به همنهشِ ناشناخته‌ی دنباله‌دارِ باستانیِ مادری داشته باشد. یک نظریه اینست که به گفته‌ی ناسا، "جریان‌های مواد پرتابی" دنباله‌دار را با نیروهای گریز از مرکز (مرکزگریز) شکافته و از هم گسیخته‌اند. ناسا می‌افزاید نظریه‌ی دیگر اینست که یخ‌های گریزا (فرّار) تکه‌ی سست‌ترِ دنباله‌دار را مانند "یک چارچوب انفجار هوایی" ترکانده‌اند.
خود اتلس دیگر وجود ندارد، ولی هم‌خانواده‌اش باید سرانجام روزی از زمین دیده شود- هرچند در آینده‌ی دور. بهترین گمانه‌ی اخترشناسان اینست که هم‌خانواده‌ی اتلس در سده‌ی ۵۰ میلادی برای دیدار با سیاره‌مان خواهد آمد.
پژوهشنامه‌ای این دانشمندان در این باره در شماره‌ی ۲۱ ژوییه‌ی آسترونومیکال جورنال منتشر شده است.
--------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: اسپیس دات کام
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر