رفتار دنباله‌دار-مانند سیارک فیتون به دلیل گازدهی بخار سدیم از آنست
 |
| برداشت هنری از سیارک فیتون که در نزدیکی خرشید گرم شده و سدیم آزاد می‌کند |
سیارک ۵.۸ کیلومتریِ نزدیک-زمینِ "۳۲۰۰ فِیتون"، که سرچشمه‌ی بارش شهابی دوپیکری (جوزایی) است، هنگامی که به نزدیکی خورشید می‌رسد درخشان می‌شود. مدار کشیده و ۵۲۴ روزه‌ی این سیارک آن را تا درون مدار سیاره‌ی تیر می‌برد. در زمان رسیدن به آن نقطه از مسیرش، خورشید سطحش را تا دمای ۷۵۰ درجه‌ی سانتیگراد گرم می‌کند.
دکتر جوزف مازیه‌رو، پژوهشگر مرکز آیپک در کلتک می‌گوید: «فیتون جرم شگفت‌انگیزیست که با نزدیک شدن به خورشید فعال می‌شود.»«می‌دانیم که یک سیارک است و سرچشمه‌ی برش دوپیکری‌ست. ولی تقریبا هیچ یخی در بر ندارد، از همین رو ما به این فکر افتادیم که شاید عنصر سدیم -که درسیارک‌ها به نسبت فراوان است- بتواند همان عنصری باشد که این فعالیت را به پا می‌کند.»
دکتر مازیه‌رو و همکارانش این را از تصویرهای شهاب‌های دوپیکری الهام گرفتند.
هنگامی که شهاب‌واره‌ها وارد جو زمین شده و تبدیل به شهاب می‌شوند، از هم می‌پاشند. ولی آنها پیش از واپاشی، به دلیل اصطکاک با هوای پیرامون تا هزاران درجه داغ شده و نور پدید می‌آورند. رنگ این نور نشان‌دهنده‌ی عنصرهای درونِ آنهاست. برای نمونه، سدیم یک ته‌رنگِ نارنجی پدید می‌آورد.
[ولی] شهاب‌های دوپیکری به کم-سدیم بودن شناخته شده‌اند [با این که سیارک مادریشان باید پُر-سدیم باشد]. تا به امروز گمان بر این بوده که این تکه سنگ‌های کوچک (شهاب‌واره‌های دوپیکری) پس از جدا شدن از سیارک فیتون، یک جوری سدیم خود را از دست می‌دهند.
بر پایه‌ی پژوهش تازه، سدیم می‌تواند عملا نقشی کلیدی در بیرون زدنِ شهاب‌واره‌های دوپیکری از سطح فیتون داشته باشد. پژوهشگران فکر می‌کنند با نزدیک شدن فایتون به خورشید، سدیمش گرم شده و بخار می‌شود.
این فرآیند باید مدت‌ها پیش سدیمِ سطح فیتون را تخلیه کرده باشد، ولی سدیمِ درونِ فیتون هنوز هست و [با رسیدن به نزدیکی خورشید] گرم و بخار می‌شود و از راه ترک‌ها و شکاف‌های بیرونی‌ترین پوسته‌ی این سیارک بیرون می‌زند. این فواره‌ها[ی سدیمی] می‌توانند نیروی کافی برای پرتاب و بیرون انداختن تکه‌های سنگ از سطح فراهم کنند.
بنابراین سدیمِی که با فشار بیرون زده نه تنها می‌تواند درخشش دنباله‌دار-مانندِ فیتون را توضیح دهد، بلکه چگونگیِ بیرون زدنِ شهاب‌واره‌های دوپیکری از سیارک و نیز دلیلِ کم-سدیم بودن آنها را نیز به ما می‌گوید.
دکتر بیورن داویدسون، پژوهشگر آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا می‌گوید: «سیارک‌هایی مانند فیتون گرانش بسیار کمی دارند، بنابراین پرتاب تکه سنگ‌ها از سطح یا بیرون زدن آنها از شکاف‌هایشان به نیروی چندانی نیاز ندارد.»«مدل‌های ما نشان می‌دهند که برای انجام این کار، تنها مقدارهای بسیار اندکی سدیم کافیست- هیچ چیز انفجاری‌ای مانند فوران بخار از سطح یک دنباله‌دار یخی در کار نیست؛ این بیشتر یک گازدهی پیوسته و پایادار است.»
پژوهشگران برای این که آیا سدیم بخار می‌شود و از سنگ‌های سیارک بیرون می‌زند دست به آزمایشِ نمونه‌هایی از "شهاب‌سنگ آلنده" زدند. این شهاب‌سنگ می‌توانسته از سیارکی همانند فیتون جدا شده باشد و در رده‌ای از شهاب‌سنگ‌ها به نام کندریت‌های کربن‌دار باشد که در نخستین روزهای تاریخ سامانه‌ی خورشیدی ساخته شده‌اند.
دانشمندان سپس تراشه‌هایی از این شهاب‌سنگ را تا بالاترین دمایی که فیتون می‌تواند با نزدیک شدن به خورشید تجربه کند داغ کردند.
دکتر یانگ لیو، او هم از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا می‌گوید: «این دما تقریبا همان نقطه‌ی دمایی است که سدیم از اجزای سنگی سیارک می‌گریزد.»«بنابراین ما این اثر گرمایی را در بازه‌ی یک "روز" در فیتون (دوره‌ی سه ساعته‌ی چرخش آن) شبیه‌سازی کردیم و کانی‌های درونِ نمونه سنگ‌ها را پیش و پس از آزمایش‌هایمان همسنجیدیم (مقایسه کردیم) و دیدیم که سدیمِ درونشان ناپدید شده ولی عنصرهای دیگر هنوز سر جایشان هستند.»
وی می‌افزاید: «این نشان می‌دهد که چنین چیزی هم می‌تواند روی فیتون رخ دهد و به نظر می‌رسد با نتیجه‌های مدل‌هایمان سازگار است.»
این دانشمندان پژوهشنامه‌ی خود را در پلَنِتری ساینس جورنال منتشر کرده‌اند.
-------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: sci-news
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر