تیکو و کلاویوس روی ماه
 |
| این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
قطب جنوب ماه نزدیک بالای این تصویر تلسکوپیِ پرجزییات از بلندی‌های ناهموار جنوب ماه است.
در این چشم‌اندازِ ماه در روز ۲۰ ژوییه به تصویر کشیده شده، دو دهانه‌ی آن، یکی پیر و یکی جوان خودنمایی می‌کنند- دهانه‌های تیکو و کلاویوس.
دهانه‌ی جوان و تقریبا ۱۰۰ میلیون ساله‌ی تیکو با قطر حدود ۸۵ کیلومتر و دیواره‌هایی با شیب تند را نزدیک مرکز چارچوب می‌بینیم، با کوه مرکزی‌اش به بلندی ۲ کیلومتر که غرق در نور خورشید و سایه‌های تیره است.
آوارهای بیرون پاشیده در برخوردی که دهانه‌ی تیکو را پدید آورد هنوز هم روی سطح ماه دیده می‌شوند، به ویژه هنگامی که ماه نزدیکِ گام کامل است، مانند سامانه‌ای از رگه‌های شعاعی رنگ روشن که از دهانه بیرون زده و بر روی سطحِ نیمه‌ی پیدای ماه کشیده شده‌اند دیده می‌شوند.
در حقیقت بخشی از موادی که فضانوردان آپولو ۱۷ از سنگ و خاکِ جایگاه فرودشان، حدود ۲۰۰۰ کیلومتر دورتر از دهانه‌ی تیکو نمونه‌برداری کرده بودند به احتمال بسیار از دهانه‌ی تیکو سرچشمه گرفته بودند.
دهانه‌ی کلاویوس که یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین دهانه‌های سمتِ پیدای ماه است، با پهنای ۲۲۵ کیلومتری‌اش سمت جنوبِ دهانه‌ی تیکو (بالای آن در این تصویر) دیده می‌شود.
این دهانه هم سامانه‌ی رگه‌ای داشته که در برخوردِ آغازینش پدید آمده بودند، ولی این رگه‌ها دیرزمانی‌ست که رنگ باخته و ناپدید شده‌اند.
امروز لبه‌های کهنه‌ی فرسوده و هموار شده‌ی این دهانه با دهانه‌های کوچک‌تری که پس از پیدایش دهانه‌ی کلاویوس رخ داده بودند پوشانده شده است.
بررسی مشاهداتی که به کمک رصدخانه‌ی پوش‌سپهری اخترشناسی فروسرخ ناسا (سوفیا، SOFIA) انجام گرفته و سال ۲۰۲۰ منتشر شده نشانگر وجود آب در دهانه‌ی کلاویوس است.
گفتنی‌ست هم دهانه‌ی جوان تیکو و هم دهانه‌ی پیر کلاویوس از جایگاه‌های فرود روی ماه در داستان علمی-تخیلی "۲۰۰۱: اودیسه‌ی فضایی" بودند.
در این چشم‌اندازِ ماه در روز ۲۰ ژوییه به تصویر کشیده شده، دو دهانه‌ی آن، یکی پیر و یکی جوان خودنمایی می‌کنند- دهانه‌های تیکو و کلاویوس.
دهانه‌ی جوان و تقریبا ۱۰۰ میلیون ساله‌ی تیکو با قطر حدود ۸۵ کیلومتر و دیواره‌هایی با شیب تند را نزدیک مرکز چارچوب می‌بینیم، با کوه مرکزی‌اش به بلندی ۲ کیلومتر که غرق در نور خورشید و سایه‌های تیره است.
آوارهای بیرون پاشیده در برخوردی که دهانه‌ی تیکو را پدید آورد هنوز هم روی سطح ماه دیده می‌شوند، به ویژه هنگامی که ماه نزدیکِ گام کامل است، مانند سامانه‌ای از رگه‌های شعاعی رنگ روشن که از دهانه بیرون زده و بر روی سطحِ نیمه‌ی پیدای ماه کشیده شده‌اند دیده می‌شوند.
در حقیقت بخشی از موادی که فضانوردان آپولو ۱۷ از سنگ و خاکِ جایگاه فرودشان، حدود ۲۰۰۰ کیلومتر دورتر از دهانه‌ی تیکو نمونه‌برداری کرده بودند به احتمال بسیار از دهانه‌ی تیکو سرچشمه گرفته بودند.
دهانه‌ی کلاویوس که یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین دهانه‌های سمتِ پیدای ماه است، با پهنای ۲۲۵ کیلومتری‌اش سمت جنوبِ دهانه‌ی تیکو (بالای آن در این تصویر) دیده می‌شود.
این دهانه هم سامانه‌ی رگه‌ای داشته که در برخوردِ آغازینش پدید آمده بودند، ولی این رگه‌ها دیرزمانی‌ست که رنگ باخته و ناپدید شده‌اند.
امروز لبه‌های کهنه‌ی فرسوده و هموار شده‌ی این دهانه با دهانه‌های کوچک‌تری که پس از پیدایش دهانه‌ی کلاویوس رخ داده بودند پوشانده شده است.
بررسی مشاهداتی که به کمک رصدخانه‌ی پوش‌سپهری اخترشناسی فروسرخ ناسا (سوفیا، SOFIA) انجام گرفته و سال ۲۰۲۰ منتشر شده نشانگر وجود آب در دهانه‌ی کلاویوس است.
گفتنی‌ست هم دهانه‌ی جوان تیکو و هم دهانه‌ی پیر کلاویوس از جایگاه‌های فرود روی ماه در داستان علمی-تخیلی "۲۰۰۱: اودیسه‌ی فضایی" بودند.
--------------------------------------------
تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
Moon - California - planet - Earth - quarter - terminator - crater Tycho - crater - Clavius - Observations by the Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy - SOFIA - 2001: A Space Odyssey.
منبع: apod.nasa
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر