یک ستاره در هفت آسمان: هابل بخار آب ماندگار را در جو اروپا، ماه یخی مشتری پیدا کرده

در گذشته داده‌های رصدیِ فرابنفش-دورِ تلسکوپ فضایی هابل از ماه‌های یخیِ سیاره‌ی مشتری برای ردیابی اکسیژن مولکولی در جوهای تُنُکِ آنها به کار رفته بود.

نتیجه‌های یک بررسی روی تصویرها و طیف‌های گانیمد، ماه مشتری به تازگی نشان داده که این داده‌های گفته شده همچنین دربردارنده‌ی آگاهی‌هایی در این باره هستند که افزون بر اکسیژن، بخار آب هم در جو آن فراوان است.

بخار آب در یک نیمکره‌ی اروپا، ماه یخی مشتری- اندازه‌های بزرگ‌تر: ۱ مگ- ۷.۶ مگ

اکنون یک پژوهشگر سیاره‌ای از بنیاد فناوری سلطنتی کی‌تی‌اچ از همین بررسی‌ها برای اروپا، ماه دیگرِ مشتری بهره جسته و جوی از بخار آب را در آن هم یافته، ولی به گونه‌ای رازآمیز، این جو تنها بر فرازِ نیمکره‌ی پشتی یا "پس‌رونده‌ی" آن دیده می‌شود (نیمه‌ای از ماه که همیشه در خلاف جهت حرکت آنست).

اروپا دارای جو نازکی است که گمان می‌رود پیوسته با فرسایش سطحش که از آب یخزده است بازیابی و باز-پُر می‌شود. انتظار بر اینست که گونه‌های اصلی درون این جو اکسیژن مولکولی (O2)، هیدروژن مولکولی (H2) و مولکول آب (H2O) هستند.

نخستین شواهد برای این جو به کمک یک طیف فرابنفش-دور که هابل در دهه‌ی ۱۹۹۰ از اروپا گرفته بود فراهم آمد.

دکتر لورنتس روث، پژوهشگر بنیاد فناوری سلطنتی کی‌تی‌اچ می‌گوید: «مشاهدات تازه‌ی بخار آب در گانیمد و در سمت پشتیِ اروپا شناخت ما را از جو ماه‌های یخی افزایش می‌دهد.»«شناسایی یک فراوانیِ پایدارِ H2O روی اروپا شگفت‌انگیز است زیرا دماهای سطح [آن] بسیار پایین است.»

دکتر روث برای دستیابی به این کشف به واکاوی در پایگاه داده‌های بایگانی هابل پرداخت و تصویرهای فرابنفشِ اروپا از سال‌های ۱۹۹۹، ۲۰۱۲، ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ را که این ماه در جایگاه‌های مداری گوناگون بود برگزید.

این تصویرهای فرابنفش همگی با طیف‌نگار تصویربرداری تلسکوپ فضایی هابل (اس‌تی‌آی‌اس) گرفته شده بودند و به این دانشمند اجازه دادند تا فراوانی اکسیژن -یکی از اجزای آب- را در جو اروپا تعیین کند؛ وی با تفسیر گسیلش در طول موج‌های گوناگون توانست به حضور بخار آب پی ببرد.

مشاهدات پیشین از بخار آب در اروپا مربوط به توده‌های گذرایی بوده که از درون یخ‌ها به بیرون می‌پاشیدند. پدیده‌هایی که در بررسی این توده‌ها دیده شدند ظاهرا ناهمگونی‌ها یا حباب‌هایی گذرا در جو بودند.

ولی یافته‌های تازه همین میزان بخار آب را نشان می‌دهند که در عکس‌هایی از ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۵، بر فراز ناحیه‌ای گسترده‌تر پخش شده است.

این نشان‌دهنده‌ی حضور درازمدتِ یک جوِ بخار آب در نیمکره‌ی پشتیِ اروپا است. در نیمکره‌ی جلویی، داده‌های هابل با یک جو اکسیژن خالص در سرتاسر قرص این ماه سازگاری دارد.

دکتر روث می‌گوید: «این نتیجه زمینه را برای کارهای علمی آینده بر پایه‌ی ماموریت‌های آینده به ماه‌های مشتری فراهم می‌کند.»«تا پیش از رسیدن فضاپیماهای آینده مانند "جوس" (JUICE) و "اروپا کلیپر" (Europa Clipper)، هرچه بیشتر بتوانیم درباره‌ی این ماه‌های یخی بدانیم، بهتر می‌توانیم از زمان رصدی محدودمان در سامانه‌ی مشتری بهره ببریم.»

یافته‌های این دانشمندان در نشریه‌یجئوفیزیکال ریسرچ لترز منتشر شده است.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

NASA - ESA - Hubble Space Telescope - ultraviolet - Jupiter - moon - molecular - oxygen - Ganymede - KTH Royal Institute of Technology - Europa - trailing - erosion - O2 - hydrogen - H2 - H2O - Lorenz Roth - Space Telescope Imaging Spectrograph - STIS - wavelength - leading - Jovian - JUICE - Europa Clipper - Geophysical Research Letters -