شناسایی دو سیاره فراخورشیدی با مدارهایی عمود بر هم در یک منظومه
بر پایه‌ی پژوهش گروهی از اخترشناسان به رهبری رصدخانه‌ی اخترشناسی دانشگاه ژنو، سیاره‌ی ابرزمینِ "اچ‌دی ۳۱۶۷بی" تقریبا درون صفحه‌ی استوایی ستاره‌اش به گرد آن می‌گردد، ولی ریزنپتونِ اچ‌دی ۳۱۶۷سی در مدارش از فراز قطب‌های ستاره‌ی میزبان می‌گذرد؛ مدارهای این دو سیاره تقریبا بر هم عمودند (با کجی یا انحرافِ دوسویه‌ی ۱۰۲.۳ درجه).
 |
| برداشت هنری از یک سامانه‌ی سه-سیاره‌ای |
ستاره‌ی اچ‌دی ۳۱۶۷ ستاره‌ای درخشان از رده‌ی "کی۰" است که با فاصله‌ی حدود ۱۴۹ سال نوری از زمین، در صورت فلکی ماهی دیده می‌شود.
این ستاره که با نام‌های "اپیک ۲۲۰۳۸۳۳۸۶" و "۲ام‌ای‌اس‌اس جی۰۰۳۴۵۷۵۲+۰۴۲۲۵۳۱" هم شناخته می‌شود، دارای شعاع و جرمی تقریبا ۸۶ درصد شعاع و جرم خورشید است و تقریبا ۸ میلیارد سال از زندگی‌اش می‌گذرد. اچ‌دی ۳۱۶۷ دستکم میزبان سه فراسیاره (sیاره‌ی فراخورشیدی) است: اچ‌دی ۳۱۶۷بی، سی و دی.
درونی‌ترین سیاره، اچ‌دی ۳۱۶۷بی یک ابرزمین با دوره‌ی مداری بسیار کوتاهِ ۰.۹۶ روز است و بیرونی‌ترین سیاره، اچ‌دی ۳۱۶۷سی هم یک ریزنپتون است که مداری ۲۹.۸۴ روزه دارد.
این دو، اچ‌دی ۳۱۶۷ بی و سی از روی هم "گذر" انجام می‌دهند، ولی اچ‌دی ۳۱۶۷دی که دارای مداری ۸.۵۱ روزه و در میان این دو است چنین کاری را نمی‌کند.
دکتر ونسان بوریه از رصدخانه‌ی اخترشناسی دانشگاه ژنو و همکارانش می‌گویند: «نظریه‌های ریشه‌ی سامانه‌های سیاره‌ای پیش‌بینی می‌کنند که سیاره‌ها در صفحه‌ی استوایی ستاره‌هایشان ساخته می‌شوند و همانجا به فرگشت خود ادامه می‌دهند، مگر این که در اثر رویدادی ویژه دچار آشفتگی شوند.»
وی می‌افزاید: «در سامانه‌ی خورشیدی، جایی که سیاره‌هایمان نزدیک به صفحه‌ی استوایی خورشیدند چنین نشده. در این مورد گفته می‌شود سیاره‌ها با ستاره‌شان هم‌ترازند.»«ولی یک پژوهش در سال ۲۰۱۹ نشان داد که دو تا از سیاره‌های پیرامون ستاره‌ی اچ‌دی ۳۱۶۷ با آن هم‌تراز نیستند. اچ‌دی ۳۱۶۷سی و دی عملا از فراز قطب‌های ستاره می‌گذرند، تقریبا [با زاویه‌ی] ۹۰ درجه از صفحه‌ی استوایی آن.»
در این پژوهش تازه، اخترشناسان با طیف‌نگارِ "اسپرسو" در تلسکوپ بسیار بزرگِ اِسو و طیف‌نگارِ هارپز-ان در تلسکوپ ۳.۵۸ متریِ ملی گالیله به رصد سامانه‌ی اچ‌دی ۳۱۶۷ پرداختند.
آنها با بهره از ترفند گردش‌های اثر راسیتر-مک لافلین (آرام‌آر) توانستند زاویه‌های چرخش-مدارِ اچ‌دی ۳۱۶۷ بی و اچ‌دی ۳۱۶۷سی را اندازه بگیرند. [اثر آرام‌آر یک پدیده‌ی طیفی‌ست که به هنگام گذشتنِ یک جرم از برابر قرص یک ستاره دیده می‌شود-ویکیپدیا]
پژوهشگران می‌گویند: «دو سیاره مدارهایی عمود بر هم دارند.»«این را می‌توان چنین توضیح داد که اچ‌دی ۳۱۶۷بی به شدت با ستاره جفت شده و ترازمندی آغازینِ خود را نگه داشته است [همچنان در صفحه‌ی استوایی ستاره است-م]، ولی اچ‌دی ۳۱۶۷سی در پی برهم‌کنش‌های گرانشی با یک همدم بیرونی، به مداری تقریبا قطبی کشانده شده است.»
این دانشمندان در ادامه می گویند: «برای جستجوی این همدم و بررسی احتمالِ رخ دادن این سناریو، نیاز به ادامه‌ی رصدِ این سامانه و شبیه‌سازی‌ها از فرگشت پویایی (دینامیکی) آن داریم.»«اچ‌دی ۳۱۶۷بی کوچک‌ترین فراسیاره با یک نشانه‌ی طیفیِ تاییدشده‌ی راسیتر-مک لافلین است.»«ترفند آرام‌آر راهی برای تعیین معماریِ مداری این ابرزمین و جمعیت‌های سیاره‌های ابرزمین می‌گشاید.»
یافته‌های این پژوهشگران در نشریه‌ی آسترونومی اند آستروفیزیکز منتشر شده است.
-------------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: sci-news
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر