یک ستاره در هفت آسمان: نگاه به نادیدنی‌های آسمان

اینجا آنتن‌های آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) را می‌بینیم که بر پس‌زمینه‌ای از غروبی باشکوه بر فراز فلات چاخناتور در بیابان آتاکامای شیلی چیده شده و نگاهشان را به آسمان‌ها دوخته‌اند. آلما، که با رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (اسو) همباز است، بزرگ‌ترین پروژه‌ی اخترشناسی کنونی روی زمین است.

فام‌های زیبای سرخ و نارنجی که آسمان را به هنگام فرو رفتن خورشید پشت افق روشن می‌کنند درس فیزیکی جالبی به ما می‌آموزند.

نور آفتاب با گذشتن از درونِ هوای زمین، طول موج‌های کوتاه‌تر و آبی‌تَرَش توسط مولکول‌ها گاز و نیز غبار جَو پراکنده می‌شوند و این پراکندگی برای آنها بیش از طول موج‌های کوتاه‌تر و سرخ‌تر رخ می‌دهد. ولی با نزدیک شدنِ خورشید به افق، نوری که از آن به سطح زمین می‌رسد ناچارست مسیر درازتری را در هوا بپیماید و در نتیجه بیشترِ بخشِ آبیِ طیف دیدنی یا مرییِ آن پراکنده می‌شود. نوری که به چشم ما می‌رسد هم آسمان پیرامون خورشیدِ رو به غروب را به فام‌های خیره‌کننده‌ی سرخ رنگ‌آمیزی می‌کند.

با این همه، آلما چیزی از زیباییِ آسمان خون‌رنگ نمی‌بیند زیرا برایش نادیدنی است. از ۶۶ تلسکوپی که آرایه‌ی ـآلما را ساخته‌اند هیچ یک مانند ما آسمان را در بخش دیدنیِ (مرییِ) طیف الکترومغناطیسی نگاه نمی‌کنند- آنها آسمان را در طیف‌های میلیمتری و زیرمیلیمتری می‌کاوند. پرتوهای الکترومغناطیسیِ این طول موج‌ها توسط بخار آب در هوای زمین درآشامیده (جذب) می‌شود، و از همین روست که تلسکوپ‌های ویژه‌ی اخترشناسی زیرمیلیمتری باید در جاهایی بی‌اندازه خشک، با فرازای بلند برپا شود- جاهایی که درآشامش جَوی، آنها را از رصدهایشان بازنمی‌دارد.

آنتن‌های پرقدرت آلما در فرازای ۵۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا به ما توان دیدنِ رازهای کیهان در نوری فرادیدنی را می‌دهند.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Chajnantor Plateau - Atacama Desert - Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - ESO - Sun - Earth - wavelength - molecule - scatter - electromagnetic spectrum - wavelength - absorption