دنباله‌دار غول‌پیکری که بسیار زود و از جایی بسیار دور از خورشید فعال شده
 |
| برداشت هنری از دنباله‌دار غول‌پیکر برناردینلی-برنشتاین- اندازه‌ی بزرگ‌تر |
تلسکوپ سیاره‌یابِ ناسا نشان داده که یکی از بزرگ‌ترین دنباله‌دارهای یافته شده تا به امروز، بسیار زودتر از آنچه دانشمندان می‌پنداشتند فعال بوده است.
دنباله‌دارها از یخ و غبارِ به جا مانده از نخستین روزهای سامانه‌ی خورشیدی ساخته شده‌اند. هنگامی که دنباله‌داری از نزدیک خورشید می‌گذرد، یخ‌هایش آغاز به تبخیر کرده و پوششی به نام گیسو پیرامون آن می‌سازند و با این کار، دنباله‌دار "فعال" می‌شود. ولی فاصله‌ای از خورشید که یک دنباله‌دار در آن فعال می‌شود تا اندازه‌ی بسیاری به گونه ای از یخ که در آنست بستگی دارد- برای نمونه یخ آب، دی‌اکسید کربن یا مونوکسید کربن.
بررسی تازه‌ای که به رهبری اخترشناسان دانشگاه مریلند انجام شده نشان می‌دهد که دنباله‌دار "برناردینلی-برنشتاین" (سی/۲۰۱۴ یوان۲۷۱، دنباله‌دار بی‌بی) نسبت به آنچه نتظار می‌رفت، از جایی بسیار دورتر از خورشید فعال شده بوده. در جایی به آن دوری، دما بسیار سردتر از آنست که یخ آب بتواند بخار شود. بنابراین، این یافته‌ها می‌توانند به تعیین این که دنباله‌دار دقیقا از چه ساخته شده کمک کند و نیز بینش‌هایی تازه درباره‌ی شرایط روزگار آغازین سامانه‌ی خورشیدی به ما بدهد.
برآوردهای آغازین نشان می‌دهند که قطر دنباله‌دار بی‌بی (که از ابر اورت می‌آید) می‌تواند به ۱۰۰ کیلومتر برسد و یکی از بزرگ‌ترین دنباله‌دارهای یافته شده تا به امروز باشد؛ دانشمندان نخستین بار این جرم را زمانی که هنوز آن سوی مدار سیاره‌ی اورانوس بود یافتند.
برای همسنجی (مقایسه)، بیشتر دنباله‌دارها پهنایی کمتر از ۱ کیلومتر دارند و در جاهایی بسیار نزدیک‌تر به خورشید یافته می‌شوند. در حقیقت، دانشمندان تاکنون تنها یک دنباله‌دار فعال دیگر را در جایی به آن دوری از خورشید دیده‌اند که بسیار کوچک‌تر از دنباله‌دار بی‌بی هم بوده.
تونی فارنهام، نویسنده‌ی اصلی پژوهش و اخترشناس دانشگاه مریلند می‌گوید: «این مشاهدات دارند فاصله‌ها را برای دنباله‌دارهای فعال به گونه‌ی چشمگیری دورتر از آنچه می‌دانستیم می‌برند.»
اخترشناسان نخستین بار هسته‌ی درخشان دنباله‌دار بی‌بی را در ژوئن ۲۰۲۱، با بهره از داده‌های "پیمایش انرژی تاریک" (یک تلاش بین‌المللی برای بررسی آسمان نیمکره‌ی جنوبی) یافتند. ولی در آن زمان، نماها واگشود (وضوح) کافی برای نشان دادن گیسوی این دنباله‌دار را نداشتند.
 |
| تصویر "پیمایش انرژی تاریک" که در ژوئن ۲۰۲۱ گرفته شد و دنباله‌دار برناردینلی-برنشاین نخستین بار در آن شناسایی شد- اندازه‌ی بزرگ‌تر |
ولی در این پژوهش تازه از عکس‌های ماهواره‌ی پیمایش فراسیاره‌های گذران ناسا (تس، TESS) بهره گرفته شده، ماهواره‌ای که در سال ۲۰۱۸ به فضا رفت و بیشتر زمانش را به جستجوی سیاره‌های پیرامون دیگر ستارگان می‌پردازد. ولی برای انجام این کار، تس نوردهی‌های بلندتری را ثبت می‌کند و در نتیجه نماهایی پرجزییات‌تر از آسمان می‌گیرد، که می‌تواند برای اجرام گوناگونی به کار رود.
پژوهشگران هزاران عکسی که تس میان ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ گرفته بود را به هم آمیختند تا دیدگاه روشن‌تری از این دنباله‌دار و پرتوی افشانِ غبارهای پیرامونش به دست آورند. این دانشمندان با لایه‌بندی این عکس‌ها به گونه‌ای که دنباله‌دار در هر نما (فریم) هم‌تراز باشد، گیسوی دنباله‌دار را نمایان کرده و ثابت کردند که دنباله‌دار در آن زمان فعال بوده است.
دانشمندان در گذشته فعالیت در این دنباله‌دار را در عکس‌هایی دیده بودند که از دنباله‌دار در فاصله‌ی ۲۰ ای‌یو گرفته شده بود (هر ای‌یو یا "یکای اخترشناسی" هم‌ارز فاصله‌ی زمین تا خورشید است، برابر با ۱۵۰ میلیون کیلومتر).
مشاهدات تس نشان می‌دهد که دنباله‌دار بی‌بی از فاصله‌ای به دوریِ ۲۳ ای‌یو از خورشید فعال بوده، هر چند که اخترشناسان گمان می‌برند اگر چنین مشاهداتی چند سال پیش انجام شده بود هم می‌توانستند یک گیسو را شناسایی کنند- اگر تس در آن زمان کار می‌کرد.
یافته های این دانشمندان در شماره ۲۹ نوامبر نشریه‌ی دِپلَنِتری ساینس جورنال منتشر شده است.
-------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: اسپیس دات کام
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر