یک سیاره با دو ستاره غول‌پیکر میزبانش نظریه‌های ما درباره پیدایش سیاره‌ها را به چالش می‌کشند
 |
| جرم درخشان و بزرگی که بالا، سمت چپ تصویر دیده می‌شود همان جفت ستاره‌ی "بی قنطورس" است. حلقه‌های تاریک و روشن پیرامونش هم خطای اپتیکی هستند. سیاره به شکل نقطه‌ی روشن در گوشه‌ی پایین، سمت راست دیده می‌شود. نقطه‌ی روشن بالا، سمت راست هم یک ستاره در پیش‌زمینه است |
یک سیاره‌ی غول گازی که به گرد دو ستاره با جرم کل دستکم شش برابر خورشید می گردد، بزرگ‌ترین سامانه‌ی سیاره-داری است که تاکنون یافته شده و می‌تواند نظریه‌های کنونی ما درباره‌ی پیدایش سیاره‌ها را به چالش بکشد.
تاکنون پنداشت بر این بوده که سیاره‌ها نمی‌توانند پیرامون ستارگانی با جرم
بیش از سه برابر خورشید ساخته شوند، ولی سیاره‌ی "بی قنطورس (ای‌بی) بی"
این پنداشت را به چالش می‌کشد.
پژوهش‌های پیشین بر روی سیاره‌هایی با مدارهایی نزدیک به ستارگان پرجرم نشان داده که سیاره‌هایی که به گرد ستارگانی با جرم بیش از سه برابر خورشید می‌گردند می‌توانند کمیاب باشند یا حتی وجود نداشته باشند. دلیلش اینست که هرچه ستاره‌ای پرجرم‌تر باشد، پرتوافشانی‌اش بیشتر است، چیزی که می‌تواند باعث شود قرص‌های چگالِ گاز و غبار پیرامون چنین ستارگانی پیش از آنکه بتوانند چگالیده شوند و سیاره‌ای بسازد، تبخیر شوند.
با این همه، مارکوس یانسون از دانشگاه استکهلم در سوئد به این فکر افتاد
که آیا امکانش هست که سیاره‌های غول‌پیکر در مدارهایی به اندازه‌ی کافی گسترده پیرامون ستارگان پرجرم ساخته شوند یا نه.
اکنون یانسون و همکارانش یک چنین سیاره‌ای را یافته‌اند: یک غول گازی که به گرد یک سامانه‌ی دوستاره‌ای جوان به نام "بی قنطورس" با جرمی میان شش تا ۱۰ برابر خورشید می‌گردد. این سامانه با فاصله‌ی ۳۲۵ سال نوری از زمین، در صورت فلکی قنطورس دیده می‌شود.
پژوهشگران نخستین بار این سامانه را در مارس ۲۰۱۹، به کمک تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی) در شیلی به طور مستقیم تصویربرداری کردند و سپس مشاهدات بعدی را در آوریل ۲۰۲۱ انجام دادند. آنان پی بردند که این سیاره با نام "بی قنطورس (ای‌بی)بی" دارای جرم ۱۰.۹ برابر مشتری است و با فاصله‌ی ۵۶۰ برابر فاصله‌ی زمین و خورشید (۱۰۰ برابر فاصله‌ی مشتری تا خورشید) به گرد این دو ستاره می‌چرخد.
 |
| برداشت هنری از سیاره‌ی فراخورشیدی "بی قنطورس بی" که به گرد دو ستاره می‌گردد. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
یانسون می‌گوید: «ا برای نخستین بار فهمیدیم که سیاره‌ها به راستی می‌توانند پیرامون ستارگان بسیار پرجرم وجود داشته باشند.»
این دانشمندان می‌گویند این سیاره باید در زمانی به نسبت سریع از راه ناپایداری گرانشی پدید آمده باشد، یعنی هنگامی که توده‌های بزرگ گاز و غبار سرد شده و با فشدن و چگالیده شدن، یک سیاره می‌سازند. این روش بسیار سریع‌تر از مدل سنتیِ "برافزایش هسته" است که در آن، ذرات جامد [سنگریزه‌هایی] به هم برخورد می‌کننند به آهستگی بزرگ شده و سیاره‌ای می‌سازند. چنین قرص موادی که سیاره می‌سازند [قرص برافزایشی پیش سیاره‌ای] حتی در فاصله‌ای که این سیاره از ستارگانش دارد هم به احتمال بسیار به سرعت بخار می‌شود.
اخترشناسان همچنین دریافتند که این سیاره دارای مدار دایره‌ای معقولی است. این نشان می‌دهد که بی قنطورس (ای‌بی)بی در جایی نزدیک به همین مدار کنونی‌اش ساخته شده، زیرا سیاره‌هایی که از مدارهای آغازینشان بیرون انداخته می‌شوند، معمولا وارد مدارهایی بیضی پیرامون ستاره‌شان می‌شوند.
اینها بینش‌های مهمی برای شناخت محدودمان از سیاره‌زایی پرامون ستارگان پرجرم هستند.
میجی نگوین از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی می‌گوید: «این پیشرفت بزرگی‌ست زیرا نشان می‌دهد که یافتن فراسیاره‌هایی با مدارهای گسترده پیرامون یک ستاره‌ی پرجرم امکان‌پذیر است.»«اگرچه من فکر نمی‌کنم این پژوهش بتواند به طور قطعی هیچ یک از نظریه‌های اصلی ما را درباره‌ی چگونگی پیدایش چنین فراسیاره‌هایی ثابت کند، ولی تکه‌ی تازه و هیجان‌انگیزی از شواهد را در پشتیبانی از بخشی از شناخت کنونی‌مان برایمان فراهم می‌کند.»
این دانشمندان یافته‌های خود را در نشریه‌ی نیچر منتشر کرده‌اند.
-------------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: نیوساینتیست
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر