یک ستاره در هفت آسمان جاودانه شد

درود بر همراهان گرامی؛

مدیر و مترجم وبلاگ یک ستاره در هفت آسمان پس از سالها مبارزه با بیماری آسمانی شد.

2531-2581

پریان کوه‌پیکر کیهانی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۶.۱ مگ)

توده‌های تراشیده‌شده‌ی غبارِ سحابی عقاب دارند ناپدید می‌شوند.

پرتوی نیرومند ستارگان با کنار زدن و تراشیدن این کوه‌های سرد کیهانی تندیس‌هایی در آنها پدید آورده‌اند که شاید جانورانی افسانه‌ای را به ذهن بیاورند.

در این تصویر یکی از این ستون‌های خیره‌کننده‌ی غبار در سحابی عقاب را می‌بینیم که شاید بتوان آن را مانند یک پری بیگانه‌ی غول‌پیکر پنداشت، هرچند که این پری ده سال نوری بلندی دارد و پرتوهایی داغ‌تر از آتش معمولی می‌گسیلد.

خود سحابی بزرگ عقاب یا ام۱۶ در حقیقت یک پوسته‌ی غول‌پیکراز گاز و غبار است که دارد توسط ستارگان نوزاد یک خوشه‌ی ستاره‌ای باد می‌شود. این ستارگان نوزاد دارند یک خوشه‌ی باز پدید می‌آورند و سرانجام پوسته‌ی سحابی عقاب را محو خواهند کرد.

ستون بزرگ غبار درون این تصویر حدود ۷۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و تا حدود ۱۰۰ هزار سال دیگر از میان خواهد رفت.

این تصویرِ رنگ‌آمیزی شده در سال ۲۰۰۵، به مناسبت پانزدهمین سالگرد پرتاب تلسکوپ فضایی هابل منتشر شده بود.

------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Eagle Nebula - fairy - M16 - open cluster - star - Hubble Space Telescope

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سایه‌های بامدادی شهریور و مهر

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

لحظه‌ی تعیین‌کننده‌ی اخترشناختی برای هموگان (اعتدال) پاییزی امسال در روز ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۲ (یکم مهرماه ۲۵۸۱)، ساعت ۰۱:۲۳ به وقت جهانی فرارسید، زمانی که خورشید در مسیر سالانه‌اش رو به جنوب در آسمان سیاره‌ی زمین، از استوای آسمانی گذشت.
این دَم آغاز فصل پاییز در نیمکره‌ی شمالی و فصل بهار در نیمکره‌ی جنوبی بود، زمانی که شب و روز در سسرتاسر زمین با هم برابر می‌شود.
بی‌گمان، اگر می‌خواهید تغییر فصل نجومی را با دیدن طلوع آفتاب جشن بگیرید، می‌توانید به دنبال پرتوهای نیمتابی (شفقی) هم بگردید.
سایه‌هایی که توسط ابرها فتاده‌اند می‌توانند در آسمان گرگ‌ومیش به هنگام هر طلوع یا غروبی نمایی چشمگیر داشته باشند.
در زمان‌های نزدیک به اعتدال فصلی و به دلیل پدیده‌ی چشم‌انداز (پرسپکتیو)، به نظر می‌رسد که ردِ این سایه‌های همراستا به خورشید بامدادی در جایی از افق خاوری رسیده و در آنجا با یکدیگر همگرا می‌شوند.
این تصویر آسمان و دریا به هنگام سر زدن آفتاب بامدادی ۱۵ سپتامبر در ساحل مدیترانه، نزدیک دهکده‌ی پتاچاتو در ایتالیا گرفته شده و پرتوهای نیمتابی و بازتاب‌های آینه‌وار در آب‌های این ناحیه را نشان می‌دهد.

------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

equinox - Sun - celestial equator - planet - Earth - fall - spring - crepuscular rays - perspective - specular reflection - Mediterranean - Petacciato - Italy

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

روشی تازه برای یافتن سیاره‌های نوزاد در ابرهای پیش‌سیاره‌ای

برداشت هنری از یک سیاره‌ی کیوان-مانند کوچک که در سامانه‌ی "ال‌کی‌کا ۱۵" یافته شده. این سیاره درون حلقه‌ی چگالی از گاز و غبار که ستاره‌ی درخشان و زردفام مرکزی را در بر گرفته جای دارد

هنگامی که پای جستجوی سیاره‌های نوزادی که ده‌ها، اگر نگوییم صدها، اگر نگوییم هزاران سال نوری دورترند به میان می‌آید، اغلب چندان خوش‌شانس نیستیم.

سیاره‌ها در ابرهای انبوه و چگالی از گاز و غبار به نام قرص پیش‌سیاره‌ای که به گرد یک ستاره در چرخشند ساخته می‌شوند. از همین رو، دیدن سیاره‌های جوان به طور مستقیم ار میان این آوارها بسیار دشوار است. به جای آن، دانشمندان باید بر سرنخ‌هایی تکیه کنند که می‌توان از آنها به وجود یک پیش‌سیاره پی برد، ولی بیشتر این سرنخ‌ها در بهترین حالت، کاملا ضمنی هستند.

ولی فنگ لانگ، پژوهشگر پسادکترا از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین سرنخی تازه یافته که می‌تواند وجود یک پیش‌سیاره را نشان دهد: موادی در نقاط لاگرانژی.

وی می‌گوید با غربال کردن داده‌های رصدخانه‌ی آلمای شیلی از قرص پیش‌سیاره‌ایِ "ال‌کی‌کا ۱۵" (LkCa 15) در فاصله‌ی ۵۱۸ سال نوری زمین متوجه «حلقه‌ای غبارآلود با دو دسته‌ی جدا و درخشان از مواد که در آن می‌چرخید شدم.» یکی از این دو دسته در کمانی پخش شده بود و دسته‌ای دیگر پیکره‌ای توده‌ای داشت.

وی می‌گوید: «این کمان و توده حدود ۱۲۰ درجه از هم جدا بودند. این درجه از جدایی همینجور شانسی رخ نمی دهد- از دید ریاضی اهمیت دارد.»

این زاویه نشان می‌دهد که آن دو دسته‌ی مواد در دو نقطه‌ی لاگرانژی جای دارند. هنگامی که دو جرم کیهانی در بند گرانش یکدیگرند، مانند یک ستاره و یک سیاره، پنج نقطه در فضا وجود دارد که گرانش و چرخش مداری آنها اساسا یکدیگر را در این نقطه‌ها خنثا می‌کنند. در این نقطه‌های لاگرانژی که با نام‌های ال۱ تا ال۵ شناخته می‌شوند، مواد یکجا و اساسا ثابت در [همان نقطه از] فضا می‌مانند. لانگ بر پایه‌ی جدایی ۱۲۰ درجه‌ای دیده شده میان این دو دسته‌ی مواد بر این گمانست که آنها در نقطه‌های ال۴ و ال۵ جای  گرفته‌اند، با یک سیاره که در ۶۰ درجه‌ی میان آنها جای دارد.

لانگ می‌گوید: «ما داریم می‌بینیم که این مواد آزادانه پیرامون ستاره شناور نشده‌اند، بلکه پایدارند و ترجیح داده‌اند جایگیری‌اشان بر پایه‌ی فیزیک و چیزهای درگیر باشد.»

فناوری اخترشناسی کنونی به لانگ اجازه‌ی تایید انگاره‌اش (نظریه‌اش) را نمی‌دهد ولی او بر این گمانست که رصدهای بیشترِ ال‌کی‌کا ۱۵ با آلما در آینده بتواند شواهد بیشتری در پشتیبانی از انگاره‌ی وی فراهم کند. تا آن زمان، لانگ امیدوارست که دیگران از ترفند وی برای جستجوی آوارها در نقاط لاگرانژی برای یافتن پیش‌سیاره‌های احتمالی بیشتر بهره بگیرند. وی می‌گوید: «من امیدوارم این روش بتواند در آینده به گونه‌ای گسترده پذیرفته شود.»

پژوهشنامه‌ی لونگ در نشریه‌ی دی آستروفیزیکز جورنال لترز منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

planet - protoplanetary disk - star - protoplanet - Feng Long - Center for Astrophysics - Harvard and Smithsonian - Lagrange point - Chile - ALMA Observatory - LkCa 15 - angle - The Astrophysical Journal Letters - Saturn

منبع: اسپیس دات کام

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

حبابی از الکترون‌های داغ در چرخش به گرد ابرسیاهچاله مرکز راه شیری دیده شد

* برای بیش از دو ساعت، حبابی از الکترون‌های بی‌اندازه داغ، با سرعتی ۳۰ درصد سرعت نور به گرد ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان راه شیری چرخید و سپس نابود شد.

اینجا تصویر واقعی تلسکوپ ایونت هورایزن (ئی‌اچ‌تی) از ابرسیاهچاله‌ی کمان ای* در مرکز کهکشان راه شیری را می‌بینیم با نمایی هنری که جایگاه آن حباب داغ و مدارش را بر پایه‌ی داده‌های آلما نشان می‌دهد- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

اخترشناسان  چیزی را یافتند که به نظر می‌رسد حبابی از الکترون‌ها باشد که داشت با سرعتی باورنکردنی به گرد کمان ای*، سیاهچاله‌ی کلان‌جرم مرکز راه شیری می‌چرخید. این حباب شگفت‌انگیز می‌تواند به ما در آموختن درباره‌ی این که سیاهچاله‌ها چگونه مواد پیرامونشان را می‌بلعند یاری کند.

ماچیک ویِلگوس از بنیاد اخترشناسی رادیویی ماکس پلانک در آلمان به همراه همکارانش برای رصد ناحیه‌ی پیرامون کمان ای* که داشت شراره‌ی بزرگی از پرتوهای ایکس می‌گسیلید به سراغ آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) در شیلی رفتند. آنان چند دقیقه پس از این شراره، یک "تفتگاه" یا لکه‌ی داغ غول‌پیکری از پرتوها را دیدند که به احتمال بسیار از الکترون‌های داغ شده تا میلیاردها درجه ساخته شده بود و داشت در مداری در حدود فاصله‌ی سیاره‌ی تیر از خورشید به گرد ابرسیاهچاله می‌چرخید.

سیاره‌ی تیر ۸۸ روز زمان می‌برد تا خورشید را دور بزند ولی این حباب تنها ۷۰ دقیقه زمان برد تا یک دور به پرد کمان ای* بزند، یعنی داشت با سرعتی نزدیک به ۳۰ درصد سرعت نور حرکت می‌کرد. پژوهشگران توانستند این حباب را تنها برای دو مدار ببینند و سپس از دیده پنهان شد، که یا نابود شده بوده یا دیگر در طول موج‌هایی که آلما می‌توانست ببیند پرتو نمی‌گسیلید.

ویلگوس می‌گوید: «این حباب نمی‌توانست چندان کوچک باشد، زیرا یک حباب کوچک به این سرعت ناپدید نمی‌شود.» یک حباب کوچک که به هنگام چرخش به گرد سیاهچاله دستخوش نیروی برشی کمتری می‌شود، پس عمر درازتری خواهد داشت. «این یک حباب غول‌پیکر است، یک چیز کوچک نیست.»

پژوهشگران با مشاهده‌ی تنها همین دو مدار توانستند بفهمند که به نظر می‌رسد میدان‌های مغناطیسی‌ای که بر این حباب اثر می‌گذارند همراستا هستند زیرا انتظار داریم آنها بر پایه‌ی مدلی از سیاهچاله‌ها به نام مدل "قرص مهارشده با مغناطیس" (magnetically arrested disc) باشند. ویلگوس می‌گوید: «این به ما می‌گوید که شاید مدل‌هایمان از این سامانه‌ها براستی پیوندی (ارتباطی) با واقعیت داشته باشند.»

همچنین از مدار این حباب چنین برمی‌آید که نزدیک‌ترین مواد پیرامون سیاهچاله، در مداری به گرد آن می‌چرخند که عمود بر قرص کهکشانست، بدین معنا که ما روی زمین، با این که در لبه‌ی قرص کهکشانیم، ولی داریم این مدار را از روبرو می‌بینیم (مدار رونما)، چیزی که در مشاهدات پیشین هم به آن اشاره شده بود. ویلگوس می‌گوید: «ما در صفحه‌ی کهکشانی هستیم، بنابراین به نظر می‌رسد این مدار را باید از لبه‌اش ببینیم ولی این همان چیزی‌ست که هست [آن را از روبرو می‌بینیم]. این شگفت‌آور است.»

بررسی دقیق‌ترِ این ناحیه می‌تواند به ما کمک کند تا درباره‌ی چگونگی بلعیده شدن ماده توسط سیاهچاله‌ها و این که چرا شراره‌هایی سهمگین به بیرون می‌افشانند بیشتر بیاموزیم، ولی ناچاریم این پژوهش را از راه دور انجام دهیم.

ویلگوس می‌گوید: «نمای این حباب می‌تواند گونه‌ای زیبابین (کلایدسکوپ) جادویی باشد- در یک جهت به آن نگاه می‌کنید ولی به دلیل خمش نور در اثر گرانش سیاهچاله، آن را در جهتی به کلی متفاوت می‌بینید- ولی باید بسیار تاب‌آور (resilient) باشید تا بتوانید چندین میلیارد درجه را تاب بیاورید. اگر به گونه‌ای جادویی از درون این حباب سر درآوردید، به همان سرعت ناپدید خواهید شد.»

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی آسترونومی اند آستروفیزیکز منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

electron - Milky Way - supermassive black hole - Sagittarius A* - black hole - Maciek Wielgus - Max Planck Institute for Radio Astronomy - Germany - Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - Chile - flare - X-rays - Mercury - sun - wavelength - shear force - magnetic field - magnetically arrested disc model - galaxy - Earth - face-on - galactic plane - kaleidoscope - Astronomy & Astrophysics - Event Horizon Telescope - EHT

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تصویر خیره‌کننده جیمز وب از نپتون و حلقه‌هایش

تصویر تازه‌ی  تلسکوپ فضایی جیمز وب هشت ماه از ماه‌های سیاره‌ی نپتون و چهار حلقه‌ی آن را نشان می‌دهد که دوتای آنها در بیش از ۳۰ گذشته دیده نشده بودند. این تصویربرداری در روز ۱۲ ژوییه‌ی ۲۰۲۲، با بهره از دوربین فروسرخ نزدیک جیمز وب (نیرکم، NIRCam) انجام شده.

تلسکوپ فضایی جیمز وب (جی‌دبلیواس‌تی) سیاره‌ی نپتون را با جزییاتی فراباور دیده است. در این تصویر تازه، حلقه‌های این سیاره، شماری از ماه‌های آن و نوارهایی از گرما پیرامون سطح آن را می‌بینیم.

اگرچه نپتون به دلیل وجود گاز متان در جوَش، در طول موج‌های نور دیدنی (مریی) به رنگ آبی دیده می‌شود، ولی متان نور فروسرخ را درمی‌آشامد (جذب می‌کند) و از همین رو اگر در این طول موج‌ها به آن نگاه شود، به گونه‌ای به رنگ سفید می‌درخشد. درخشان‌ترین بخش‌های آن ابرهای یخی در بلندای جو آنند که نور خورشید را پیش از آن که متان بتواند آن را درآشامد، بازمی‌تابانند.

این تصویر تازه همچنین دو حلقه‌ی درخشان نپتون را به همراه دو حلقه‌ی کم‌نورترش نشان می‌دهد. این حلقه‌ها انباشته از غبارند و همین آنها را کم‌نورتر و دیدنشان را سخت‌تر از حلقه‌های یخی تابناک، مانند آنهایی سیاره‌ی کیوان (زحل) را در بر گرفته‌اند می‌کند.

دانشمند جی‌دبلیواس‌تی، هِیدی هامّل می‌گوید: «بیش از سه دهه از آخرین باری که این حلقه‌های تیره و پرغبار را دیده‌ایم می‌گذرد و این نخستین باری‌ست که آنها را در فروسرخ می‌بینیم.»

واپسین -و تنها- باری که کم‌نورترین حلقه‌های نپتون را دیدیم زمانی بود که فضاپیمای وویجر ۲ی ناسا در ۱۹۸۹ از کنار این سیاره گذشت.

هشت تا از ماه‌های نپتون مانند نقطه‌هایی از نور در این تصویر دیده می‌شوند که درخشان‌ترینِ آنها، بزرگ‌ترین ماه سیاره است: تریتون. این سامانه‌ی ماه‌ها ویژگی شگرفی دارند- برای نمونه، تریتون رو به عقب به گرد نپتون می‌چرخد (چرخش پَس‌رو)- بنابراین مشاهدات بیشترِ جیمز وب هم از نپتون و هم از تریتون برای اواخر سال برنامه‌ریزی شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

 James Webb Space Telescope - Neptune - moon - ring - Near-Infrared Camera - NIRCam - JWST - planet - visible - wavelength - methane - infrared - reflect - absorb - Saturn - Heidi Hammel - NASA - Voyager 2 - Triton - backwards

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کهکشانی همسان با کهکشان راه شیری خودمان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵ مگ)

کهکشان مارپیچی بزرگ و زیبای ان‌جی‌سی ۷۳۳۱ اغلب به عنوان همسان راه شیری خودمان معرفی می‌شود.

این کهکشان که با حدود ۵۰ میلیون سال نوری فاصله، در صورت فلکی شمالی اسب بالدار جای دارد، در آغاز یک سحابی مارپیچی تشخیص داده شده بود و در حقیقت یکی از کهکشان‌های پرنوریست که در فهرست پرآوازه‌ی سده‌ی ۱۸ شارل مسیه گنجانده "نشده" است.

از آنجا که صفحه‌ی این کهکشان نسبت به خط دید ما کج است، نوردهی‌های درازمدت تلسکوپی اغلب به ثبت تصویری از آن می‌انجامند که حس ژرفا و عمق بسیار نیرومندی در بیننده بر می‌انگیزد.

در این تصویرِ نمای نزدیک از تلسکوپ فضایی هابل بازوهای مارپیچی باشکوه این کهکشان را می‌بینیم که با رگه‌های تیره‌ی غبار، خوشه‌های درخشان و آبی‌فام ستارگان بزرگ و جوان، و تابش ویژه‌ی سرخ‌فامِ منطقه‌های فعال در ستاره‌زایی آراسته شده‌اند.

مرکز درخشان و زردفام ان‌جی‌سی ۷۳۳۱ از نور انبوهِ ستارگان سرد و پیر می‌درخشد. و مانند راه شیری خودمان، هسته‌ی ان‌جی‌سی ۷۳۳۱ هم جایگاه یک ابرسیاهچاله (سیاهچاله‌ی ابرپرجرم) است.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

NGC 7331 - spiral galaxy - Milky Way - constellation Pegasus - spiral nebula - Charles Messier - Hubble Space Telescope - spiral arm - cluster - star - star forming - supermassive black hole - core

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

چیزی به برخورد فضاپیمای ناسا با یک سیارک نمانده!

برداشت هنری از فضاپیمای دارت و خواهرش، فضاپیمای لیشیاکیوب

فضاپیمای "دارت" ناسا (DART، آزمایش تغییر مسیر سیارک دوتایی) هفته‌ی آینده در نخستین ماموریت واقعی پدافند سیاره‌ای به یک سیارک کوبیده خواهد شد.

فضاپیمای ۵۰۰ کیلوگرمی دارت در روز ۲۴ نوامبر سال گذشته به فضا پرتاب شد و در راه رسیدن به مقصدش، سیارک ۷۸۰ متری دیدیموس در روز ۲۶ سپتامبر است. دارت با رسیدن به این سیارک، به گونه‌ای عمدی خود را به ماهِ دیدیموس که سیارکی ۱۶۰ متری به نام دیمورفوس است خواهد کوباند تا مدار این سنگ کوچک به گرد سیارک مادرش را منحرف کند.

نه دیدیموس و نه دیمورفوس با ۱۱ میلیون کیلومتر فاصله از زمین، خطری برای سیاره‌مان ندارند، ولی دانشمند این ماموریت، اندی ریوکین از دانشگاه جانز هاپکینز در مریلند، به همراه گروهش امیدوارند که این سامانه‌ی سیارکی بتواند به عنوان یک بستر آزمایشی برای رویارویی با سنگ‌های فضایی خطرناک رفتار کند.

ریوکین در یک نشست رسانه‌ای که روز ۱۹ سپتامبر در کنگره‌ی علمی یوروپلنت در گرانادای اسپانیا برگزار شد گفت: «این یک آزمایش در سنجه‌هایی (مقیاس‌هایی) است که می‌خواهیم به کار ببریم یا شاید اگر براستی نیاز به کج کردن مسیر یک سیارک داشتیم به کار خواهیم برد.»

پژوهشگران زمانی این ماموریت را پیروزمندانه خواهند پنداشت که برخورد دارت، که با سرعت حدود ۶.۶ کیلومتر بر ثانیه انجام خواهد شد، بلندی مدار دیمورفوس را تا دستکم ۷۳ ثانیه کم کند، کمابیش ۱۰ درصد- ولی آنها فکر می‌کنند انحراف واقعی می‌تواند به حدود ۱۰ دقیقه نزدیک‌تر باشد.

اگرچه دات یک دوربین با خود دارد، ولی این فضاپیما در این برخورد نابود خواهد شد، از همین روو نخواهد توانست پیامدهای برخورد را ببیند. به جای آن، گروه دانشمندان برای مشاهدات دقیق بر "ماهواره‌ی مینیاتوری سبک ایتالیا برای تصویربرداری از سیارک‌ها" (لیشیاکیوب، LICIACube) تکیه خواهند کرد- یک فضاپیمای خواهد از سازمان فضایی ایتالیا که در روز ۱۱ سپتامبر از دارت جدا شد.

تصویری که نور سیارک دیدیموس و ماهکش، دیمورفوس را نشان می‌دهد و پیوندی از ۲۴۳ عکس است که فضاپیمای دارت در روز ۲۷ ژوییه‌ی ۲۰۲۲ از فاصله‌ی حدود ۳۲ میلیون کیلومتری، با دستگاه "دراکو" (دوربین "شناسایی دیدیموس و دوربین سیارک برای ناوبری نوری، DRACO) گرفته بود- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در فاصله‌ی ۵۵ کیلومتری دهانه‌ی برخوردی، لیشیاکیوب دو دوربین را برای گرفتن تصویر و ثبت داده‌های برخورد، همچنین اندازه‌گیری برخورد و اثر جنبشی (kinetic impact) بر دیمورفوس و هر توده‌ی آمده از جای برخورد به کار خواهد گرفت. استاورو ایوانوفسکی از رصدخانه‌ی اخترشناسی تریسته در ایتالیا در این نشست رسانه‌ای گفت: «برخوردی در کار خواهد بود که مسیر را تغییر خواهد داد، دهانه‌ای پدید خواهد آمد و سپس پرتابه‌هایی خواهیم داشت که در فضا پخش خواهند شد و لیشیاکیوب از آنها تصویربرداری خواهد کرد.»

همچنین چندین تلسکوپ زمینی و رصدخانه‌ی فضایی هم پشتیبانی خواهند کرد، از جمله هابل و جیمز وب که اندازه‌گیری‌ها و سنجش‌هایی روی دوره‌ی [مداری] دیمورفوس انجام خواهند داد و آن را با داده‌های گذشته خواهند سنجید [مقایسه خواهند کرد]. ریوکین می‌گوید: «هنگامی که دیمورفوس از جلوی دیدیموس می‌گذرد، می‌توانیم یک اُفت روشنایی به دلیل سایه ببینیم. با اندازه‌گیری این اُفت و خیزِ روشنایی، خواهیم توانست دوره‌ی زمانیِ چرخشِ دیمورفوس به گرد دیدیموس را اندازه بگیریم.»

به گفته‌ی ریوکین، اگرچه تصویرهای خود برخورد اندکی پس از رخ دادن به زمین تراگسیلیده خواهد شد، ولی هفته‌ها و یا حتی ماه‌ها زمان خواهد برد تا اثر آن روی مدار دیمورفوس با دقت بالا اندازه‌گیری شود و در نتیجه روشن شود که ماموریت پیروزمندانه بوده یا نه. در کنار سنجش‌های لیشیاکیوب، سازمان فضایی اروپا هم برنامه‌ای برای پرتاب یک فضاپیما به نام "هرا" (Hera) در سال ۲۰۲۴ دارد تا پیامدهای برخورد را با جزییات بیشتری ثبت کند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Double Asteroid Redirection Test - asteroid - Didymos - NASA - DART - moon - Dimorphos - Earth - Andy Rivkin - Johns Hopkins University - Maryland - Europlanet Science Congress - Granada - Spain - LICIACube - Italian Space Agency - crater - Stavro Ivanovski - Astronomical Observatory of Trieste - Italy - Hubble - James Webb - period - European Space Agency - Hera -  moonlet - Didymos Reconnaissance and Asteroid Camera for Optical navigation - DRACO

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نخستین تصویرهای جیمز وب از سیاره سرخ

نخستین تصویرهای تلسکوپ جیمز وب از سیاره‌ی بهرام که در روز ۵ سپتامبر ۲۰۲۲ با دوربین فروسرخ نزدیک خود (نیرکم، NIRcam) گرفت. سمت چپ: نقشه‌ی موجود بهرام. بالا، راست: تصویر فروسرخ از همین ناحیه که ساختارهای سطحی مانند دهانه‌ها و لایه‌های غبار را نشان می‌دهد. پایین، چپ: تصویر فروسرخ که دمای بهرام را نشان می‌دهد- تصویر بزرگ‌تر (پی‌ان‌جی، ۱۱ مگ)

تصویرهای فروسرخی که تلسکوپ فضایی جیمز وب از بهرام (مریخ) گرفته می‌توانند به ما در بهتر شناختنِ جو تیم سیاره کمک کنند.

تلسکوپ فضایی جیمز وب (جی‌دبلیواس‌تی) نخستین تصویرهایش را از سیاره‌ی بهرام به همراه داده‌های جَوی برای سرتاسر سیاره منتشر کرده که به اخترشناسان در شناسایی پدیده‌ها و گازهایی که دستگاه‌های پیشین توان انجامش را نداشتند یاری می‌کند.

جرونیمو ویلانووا از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در مریلند می‌گوید: «اکنون می‌توانید این تصویرهای کامل از سیاره را در سرتاسر دامنه‌ی فروسرخ با حسمندی باورنکردنی دریافت کنید.»

تصویرهای جیمز وب نیمکره‌ی خاوری بهرام را در دو طول موج متفاوت فروسرخ نشان می‌دهند. طول موج کوتاه‌تر (بالا سمت راست) دستاورد بازتاب نور خورشید است و ویژگی‌های سطحی را که اغلب در تصویرهای نور دیدنی (مریی) دیده می‌شوند را نشان می‌دهد. ولی طول موج بلندتر (پایین سمت راست) آگاهی‌هایی درباره‌ی  گرمای گسیلیده از [خودِ] سطح و جو بهرام و همچنین انباشت‌های دی‌اکسید کربن در جو را نمایان می‌کند.

تصویربرداری از سیاره‌های نزدیکی مانند بهرام برای دستگاهی مانند جیمز وب که برای دیدن اجرام بسیار دوردست و کم‌نور طراحی شده دشوار است. آفتابِ بازتابیده از روی بهرام، آشکارسازهای جیمز وب را گرانبار می‌کند، بنابراین ویلانووا و گروهش ناچار شدند با نوردهی‌های کوتاه و تنها نمونه‌گیری از بخشی از نورِ آشکارسازها، [تصویربرداری را] تراز و سازگار کنند.

تصویر گرفتن از بهرام دشواری ویژه‌ای داشت زیرا جایجایی این سیاره در سامانه‌ی خورشیدی به نسبت سریع است ولی جیمز وب معمولا از اجرامی که به سختی نسبت به دیگر ستارگان حرکت می‌کنند تصویر می‌گیرد. سارا فاجی، یکی از دانشمندان این گروه می‌گوید: «این واقعیت که، هنگامی که تصویرها را باز کردیم و هنگامی که طیف‌ها را دریافت کردیم، در حقیقت توانستیم داده‌ها را دریافت کنیم و داده‌های خوبی هم بودند، هیجان‌انگیز بود.»

نخستین نقشه‌ی طیفی فروسرخ-نزدیک که تلسکوپ فضایی جیمز وب در روز ۵ سپتامبر ۲۰۲۲ با دستگاه طیف‌نگار فروسرخ نزدیک خورد (نیرسپک، NIRSpec) به دست آورده- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این نخستین تصویرها و طیف‌های جیمز وب از بهرام چیزی را که پیش‌تر درباره‌ی این سیاره نمی‌دانستیم آشکار نکرده، شناسایی غبار، سنگ‌های سطح و ویژگی‌های جوی مانند آب و دی‌اکسید کربن، ولی آنها به عنوان اثبات مفهومی برای گردآوری داده‌هایی به درد می‌خورند که تلسکوپ‌های دیگر نمی‌توانند.

یک سودمندیِ به کارگیری جیمز وب اینست که می‌توان کل چهره‌ی سیاره را با واگشودِ (وضوحِ) بالا در یک دَم و با زمان نوردهی کوتاه به تصویر کشید، چیزی که امکان بررسی رویدادهایی را می‌دهد که در یک سنجه‌ی زمانی کوتاه رخ می‌دهند، مانند توفان‌های غبار، الگوهای آب و هوایی و دگرگونی‌های فصلی.

این تصویر کامل همچنین به دانشمندان امکان می‌دهد تا سرچشمه‌های گازهای ناچیزی که می‌بینند را آسان‌تر ردیابی کنند. جولیانو لیوتزی، یکی دیگر از دانشمندان گروه می‌گوید: «شکارِ این گونه‌های [شیمیاییِ] ویژه و سرانجام، شناسایی سرچشمه‌های این گونه‌ها کاری‌ست که با جیمز وب می‌توان آن را به روشی بسیار امیدوارکننده‌تر انجام داد.»

این گازهای ناچیز یا ردیاب (trace gases)، مانند متان یا کلرید هیدروژن، در مقدارهایی بسیار کم در جوو بهرام وجود دارند و برای شناسایی فرآیندهای زیست‌شناختی یا زمین‌شناختی احتمالی مهمند. در ماموریت‌های پیشین که این گازهای ناچیز را پیرامون بهرام سنجیده‌اند از مدارگردهایی بهره گرفته شده که تنها می‌توانند از ناحیه‌هایی کوچک در سیاره عکس بگیرند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

infrared - Mars - James Webb Space Telescope - JWST - planet - Geronimo Villanueva - NASA - Goddard Space Flight Center - Maryland - wavelength - reflect - carbon dioxide - solar system - star - Sara Faggi - dust storm - trace gas - Giuliano Liuzzi- methane - hydrogen chloride - NIRcam - Near-Infrared Spectrograph - NIRSpec

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

زیبایی‌های یک شب توفانی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

زیبایی در این تصویر لایه لایه است.
در لایه‌ی پایینی دهکده ی زیبا و خوش‌نمای مانیو در بارسلون، اسپانیا را می‌بینیم.
نوردهی شش دقیقه‌ای باعث شده نور چراغ‌های خودروها به رگه‌هایی روشن تبدیل شوند.
لایه‌ی دوم یک رشته کوه است- "سرا د بلمون" که بخشی از رشته کوه پرآوازه‌ی پیرنه در اروپاست.
لایه‌ی بعدی توفان تندر و آذرخش هراس‌انگیزی‌ست که از یک ابر سندانی با پیکره‌ی کلاسیک سرچشمه گرفته. نوردهی چند-دقیقه‌ای به آشکارسازی چندین آذرخش پیچیده انجامیده.
و سرانجام در بالاترین و دورترین لایه، ستارگان دوردست را می‌بینیم که آنها هم در اثر نوردهی بلند به ردهایی روشن تبدیل شده‌اند.
رد این ستارگان دستاورد چرخش زمین است و خمیدگی (انحنای) این ردها هم فاصله‌ی آنها از قطب چرخشی شمال زمین در آن بالا را می‌نمایاند.
این توفان آذرخش که در اوایل ماه ژوییه، پس از غروب به تصویر کشیده شد به زودی فروکش کرد و رفت. ولی ستارگان تا هنگامی که زمین بچرخد- بی‌شک تا میلیاردها سال دیگر- به چرخش خود به دور قطب زمین ادامه خواهند داد.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Manlleu - Barcelona - Spain - Serra de Bellmunt - Europe - Pyrenees - lightning - anvil cloud - lightning bolt - star - Earth - spin pole

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سحابی مجسمه آزادی، زاینده احتمالی زندگی در آینده

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در سحابی "مجسمه‌ی آزادی" ستارگان درخشان و مولکول‌های جالبی دارند ساخته شده و به آزادی می‌رسند.

این سحابی پیچیده در یک منطقه‌ی ستاره‌زا به نام آرسی‌دبلیو ۵۷ جای دارد، و به جز مجسمه‌ی آزادی، به چیزهای دیگری هم مانند شده، از جمله یک ابرقهرمان پرنده و یک فرشته‌ی گریان.

اینجا تصویری از این سحابی می‌بینیم که ستارگانش در آن به روش دیجیتالی حذف شده‌ و گره‌های چگالی از غبار تیره‌ی میان‌ستاره‌ای، میدان‌هایی از گاز برافروخته‌ی هیدروژن که توسط همین ستارگان یونیده شده‌‌اند، و حلقه‌های بزرگی از گاز که از ستارگانِ رو به مرگ پس زده شده‌ را نشان می‌دهد.

سحابی مجسمه‌ی آزادی به نام‌های رده‌بندی ان‌جی‌سی ۳۵۷۶، ان‌جی‌سی ۳۵۸۲، و ان‌جی‌سی ۳۵۸۴ هم شناخته می‌شود، و در بررسی دقیقی که روی آن انجام شده دستکم ۳۳ ستاره‌ی بزرگ در واپسین گام‌های پیدایش، و همچنین نشانه‌های آشکاری از وجود مولکول‌های پیچیده‌ای از کربن به نام هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای (PAHها) در آن یافته شده.

گمان می‌رود مولکول‌های PAH در گازهای سرد شونده‌ی مناطق ستاره‌زا پدید می‌آیند، و شکل‌گیری آنها در سحابی زاینده‌ی خورشید در ۵ میلیارد سال پیش می‌توانسته گامی مهم در رشد و نمو زندگی روی زمین بوده باشد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

NGC 3576 - Statue of Liberty Nebula - Statue of Liberty - star - molecule - star forming region - RCW 57 - hydrogen - ionized - NGC 3582 - NGC 3584 - carbon - polycyclic aromatic hydrocarbons - PAH - Sun - nebula - Earth

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آیا زمین می‌تواند منظومه خورشیدی را ترک کند؟

لیو سیشین در داستان کوتاه خود به نام "زمین سرگردان" که نخستین بار در زوییه‌ی ۲۰۰۰ در مجله‌ی چینی "ساینس فیکشن ورد" منتشر شد، سناریویی را به تصویر می‌کشد که در آن، رهبران سیاره‌ی زمین همرای می شوند تا زمین را برای گریز از یک شراره‌ی خورشیدی که انتظار می‌رود همه‌ی سیاره‌های سنگی را نابود کند، به بیرون از سامانه‌ی خورشیدی برانند.

گفتن ندارد که این داستانی تخیلی است، ولی آیا براستی زمین می‌تواند سامانه‌ی خورشیدی را ترک کند؟

ماتئو چریوتی، مهندس هوافضا و مدرس مهندسی سامانه‌های فضایی در دانشگاه گلاسگو در بریتانیا در ایمیلی به لایوساینس گفت: «این بسیار بعید است.» هرچند چنانچه وی توضیح می‌دهد، "بعید" به معنای "ناممکن" نیست. و او راهی پیشنهاد می‌کند که از دید نظری این کار انجام شود.

او می‌گوید: «زمین می‌تواند از راه کُنشی با یک جرم بزرگ میان‌ستاره‌ای از مدار خود دور شود، جرمی که با سفر در فضای میان‌ستاره‌ای وارد سامانه‌ی خورشیدی شده و از کنار زمین می‌گذرد. در این گذر نزدیک، زمین و آن جرم با هم انرژی و تکانه دادوستد می کنند و مدار زمین آشفته می‌شود. اگر آن جرم به اندازه‌ی کافی سریع، بزرگ و نزدیک باشد، می‌تواند زمین را به درون یک مدار گریز رو به بیرون از سامانه‌ی خورشیدی پرتاب کند.»

تیموتی دیویس، سخنران ارشد فیزیک و اخترشناسی در دانشگاه کاردیف، بریتانیا هم موافق است که زمین می‌تواند از دید نظری از سامانه‌ی خورشیدی به بیرون رانده شود و برانگاشت خود را هم برای چگونگی این رویداد دارد.

دیویس هم در ایمیلی به لایوساینس گفت: «سیاره‌ها، چنانچه هم‌اکنون وجود دارند، در مدارهایی پایدار به گرد خورشید می‌گردند. ولی اگر خورشید با ستاره‌ی دیگری رویارویی نزدیک انجام دهد، برهم‌کنش‌های گرانشیِ هر دو می‌تواند این مدارها را برآشوبد و چه بسا باعث شود زمین به بیرون از سامانه‌ی خورشیدی پرتاب گردد.»

با این همه، دیویس یادآوری کرده که اگرچه این سناریو شُدنی است، ولی رخ دادنش در آینده‌ی پیش‌بینی‌پذیر به گونه‌ای باورنکردنی شک‌دار است.

دیویس می‌گوید: «چنین رویارویی‌های ستاره‌ایی بسیار کمیابند. برای نمونه، می‌دانیم که انتظار می‌رود ستاره‌ی گلیزه ۷۱۰ تا حدود یک میلیون سال آینده به زبان نجومی، بسیار به خورشید نزدیک شود- ولی حتی این گذر نزدیک هم  بعیدست که [مدار] سیاره‌ها را برآشوبد.»

خوب اکنون که امکانش نیست نیروهای بیرونی بتوانند به این زودی زمین را از سامانه‌ی خورشیدی بیرون کنند، آیا خود انسان‌ها می‌توانند دستگاهی بسازند که بتواند زمین تا تا درجه‌ای جابجا کند که سرانجام به بیرون پرتاب شود؟

دیویس می‌گوید: «انرژی موردنیاز برای بیرون کردن زمین از مدارش و پرتاب آن به بیرون از سامانه‌ی خورشیدی به اندازه‌ای بزرگ است -هم ارز یک سکستیلیون (۱ با ۲۱ صفر به دنبالش) مگاتُن بمب هسته‌ای که یکجا منفجر شود- که بعید به نظر می‌آید.»

حتی اگر چنین رویدادی بسیار دور از باور و امکان باشد، اگر براستی زمین از سامانه‌ی خورشیدی جدا شود چه رخ خواهد داد؟ اگر سیاره‌مان برای همیشه به ژرفای کیهان راه پیدا کند، چه اثرهایی روی خواهند داد؟

چریوتی می‌گوید: «زمین تا هنگامی که توسط ستاره‌ای دیگر یا یک سیاهچاله به دام بیفتد یا توسط آنها بلعیده شود به پرواز در فضای میان‌ستاره‌ای ادامه خواهد داد.» وی می‌افزاید اگر زمین سامانه‌ی خورشیدی را بدرود گوید، احتمالا سرانجامش نابودی بیشترِ -اگر نه همه‌ی- زندگی زمینی خواهد بود.

چریوتی همچنین می‌گوید: «بعیدست جو زمین برجا بماند: آب و هوای سرتاسری زمین به دلیل یک ترازِ (تعادلِ) ظریف میان تابش‌های آمده از خورشید و دسترفت و پراکندگی انرژی به ژرفای فضا، بسیار شکننده است. اگر این تراز به هم بخورد، دماها بی‌درنگ و به گونه‌ی چشمگیری تغییر خواهند کرد.»

دیویس موافق است که بیشتر زندگی زمینی از این دور شدنِ فاجعه‌بار از سامانه‌ی خورشیدی جان به در نخواهد برد: «اگر زمین از سامانه‌ی خورشیدی برود، به احتمال بسیار بیشینه‌ی نزدیک به همه‌ی زندگی از گونه‌ای که می‌شناسیم ناپدید خواهد شد. تقریبا همه‌ی انرژی‌ای که جانداران زمین به کار می‌برند ازخورشید ریشه می‌گیرد، چه مستقیم (مانند گیاهانی که نورساخت یا فتوسنتز می‌کنند) و چه نامستقیم (مانند گیاهخوارانی که گیاهان را می‌خورند و گوشتخوارانی که گیاهخواران را می‌خورند).»

وی می‌افزاید: «در این سناریو، هرچه زمین از خورشید دورتر می‌شود، دمایش پایین‌تر می‌رود. سرانجام به کلی یخ خواهد زد. تنها سرچشمه‌ی طبیعی به جا مانده برای گرما، واپاشی عنصرهای پرتوزا (رادیواکتیو) در پوسته‌ی زمین که از پیدایش سامانه‌ی خورشیدی به جا مانده‌اند خواهد بود.»

دیویس توضیح می‌دهد که برخی از زندگی‌ها شاید بپایند (ادامه یابند) ولی آنها هم سرانجامشان نابودی خواهد بود: «برخی از "سختی‌دوست‌ها" (اکسترموفیل‌ها، جانوران/گیاهانی که می‌توانند در محیط‌های خشن زندگی کنند) شاید بتوانند با جان کندن به کمک این انرژی زندگی کنند، ولی زندگیِ پیچیده به احتمال بسیار به کلی نابود خواهد شد. این گرمای رادیواکتیو تنها به زمین اجازه می‌دهد تا در دمای حدود منفی ۲۳۰ درجه بماند. در چنین دمایی، بیشتر جو زمین هم یخ خواهد زد و زمین همچون دنیایی مُرده و یخ‌زده، سرگردان در میان ستارگان به جا خواهد ماند.»

با نگاهی به آینده‌ی دور، چریوتی می‌افزاید که سامانه‌ی خورشیدی ما سرانجام به اندازه‌ای دچار آشفتگی خواهد شد که زمین یا از آن بیرون می‌افتد یا به کلی نابود می‌شود.

چریوتی می‌گوید: «ما پیش‌بینی می‌کنیم که کهکشانمان در راه برخورد با کهکشان زن در زنجیر [آندرومدا، نزدیک‌ترین همسایه‌ی بزرگمان] تا حدود ۴.۵ میلیارد سال دیگر است. چنین برخورد بزرگ-مقاسی میان میلیون‌ها ستاره می‌تواند به یک آشفتگی بزرگ در سامانه‌ی خورشیدی بیانجامد! همچنین پیش‌بینی می‌شود که خورشید تا حدود ۵ میلیارد سال دیگر پف کند و زمین را در خود فروببرد.»

بنابراین، اگرچه زمین سرانجام سامانه‌ی خورشیدی را به هر روشی ترک خواهد کرد، ولی [احتمالا] چیزی نیست که مایه‌ی نگرانی ما تا چند میلیارد سال آینده باشد.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه نامه:

Liu Cixin - The Wandering Earth - Chinese - Science Fiction World - planet - Earth - solar system - solar flare - terrestrial planet - Matteo Ceriotti - University of Glasgow - U.K. - momentum - Timothy Davis - Cardiff University - Sun - star - Gliese 710 - sextillion - nuclear bomb - black hole - plant - photosynthesize - herbivore - carnivore - radioactive element - crust - extremophile - galaxy - Andromeda

منبع: لایوساینس

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جبهه هوای سرد در سیاره سرخ

این تصویر پویا (gif) در اندازه‌ی کمی بزرگ‌تر

سیاره‌ی بهرام (مریخ) دارد در مدارش به زمین نزدیک می‌شود تا در اوایل دسامبر نزدیک‌ترین دیدار را با آن انجام دهد. ولی این سیاره‌ی سرخ پیشاپیش به اندازه‌ی کافی در آسمان بزرگ شده تا بشود آن را با جزییات از پشت تلسکوپ‌های کوچک دید. هفته‌ی گذشته، اخترشناس آماتور تیم ویلسون، یک جبهه‌ی سرد را دید که از قطب شمال بهرام بیرون می‌زند.

ویلسون یادآوری می‌کند که: «این تصویرها نشان می‌دهند که گردوغبار دارد از پشت جبهه‌ی سرد به هوا برمی‌خیزد.» در حقیقت این یکی از راه‌های آغاز شدنِ توفان‌های غبار در بهرام است.

این شب‌ها بهرام را می‌توان دید که نیمه‌های شب، سرخ و درخشان از افق خاوری بالا می‌آید.این سیاره‌ی سرخ در ماه‌های اکتبر و نوامبر به بزرگ‌تر و درخشان‌تر شدن ادامه خواهد داد تا این که در اوایل دسامبر، درخشان‌تر از هر ستاره‌ای در آسمان شود. تنها ماه و سیاره‌های مشتری و ناهید بر آن برتری خواهند داشت.

------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Mars - Earth - red planet - Tim Wilson - cold front - Martian north pole - dust storm - star - Jupiter - Venus - Moon

منبع: اسپیس‌ودر

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان