یک ستاره در هفت آسمان: تلسکوپ فضایی جیمز وب نخستین بار چه چیزی را نگاه خواهد کرد؟

* "تصویرهای آغازین زشت خواهند بود."

با آغاز فرآیند دور و درازِ تراز کردنِ ۱۸ تکه‌ی آینه‌ی اصلی تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST)، این پرسش در جامعه‌ی اخترشناسی داغ شده: "این تلسکوپ غول‌پیکر نخستین بار به چه چیزی نگاه خواهد کرد؟"

وب در روز ۲۵ دسامبر پیروزمندانه راهی فضا شد و حدود دو هفته بعد نیز همزمان با پیشروی به سوی مقصدش، فرآیندهای اصلی برپا شدن خود را پیروزمندانه کامل کرد. مقصد این تلسکوپ یکی از نقطه‌های لاگرانژ سامانه‌ی زمین-خورشید به نام نقطه‌ی لاگرانژ ۲ یا ال۲ است، یک نقطه‌ی پایدار گرانشی در فاصله‌ی حدود ۱.۵ میلیون کیلومتری زمین.

این تلسکوپ دارای ۱۸ تکه آینه‌ی شش ضلعی است که باید کم کم با یگدیگر همتراز شده و یک سطح یگانه و تقریبا کاملِ گردآورنده‌ی نور را بسازند. یک بخش ضروری در این فرآیند گرفتن عکس‌هایی از آسمان است تا ببینیم این فرآیندِ همترازی چگونه پیش می‌رود، ولی جین ریگبی، دانشمند پروژه‌ی عملیات وب به همگان هشدار می‌دهد که چندان از "نور نخست" [نخستین تصویرِ] جیمز وب انتظار نداشته باشند.

ریگبی در جریان یک نشست خبری پخش زنده که روز شنبه، ۸ ژانویه درباره‌ی جایگیری پیروزمندانه‌ی آینه‌ی اصلی ۶.۳ متری وب برگزار شد گفت: «نخستین تصویرها زشت خواهند بود. آنها تار خواهند بود. ۱۸ نمونه تصویر کوچک در سراسر آسمان خواهیم داشت.» ریگبی از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در مریلند سخن می‌گفت، جایی که عملیات تلسکوپ در آن تمرکز یافته.

اعضای گروه جیمز وب در این نشست خبری نگفتند که آیا برنامه دارند این عکس‌های آغازینِ "زشت" را منتشر کنند یا نه. تکه‌های آینه‌ی اصلی در آغاز به اندازه‌ی چند میلیمتر از هم دور خواهند بود، که هنگام کانونی شدن روی یک فراسیاره‌ی دوردست یا دیدن ستارگان در یک کهکشان دور، به درجه‌ی بالایی از بی‌دقتی می‌انجامد.

ولی چشمداشت مهندسان اینست که تقریبا تا روز ۱۲۰م ماموریت، که حدود ۲۴ آوریل می‌شود، تلسکوپ با تکمیل فرآیند همترازی تکه‌ها بسیار دقیق‌تر ببیند.

ریگبی می‌گوید: «من دلم می‌خواهد اینگونه نگاه کنم که ۱۸ آینه داریم که فعلا، خواننده‌هایی هستند که هر یک ساز خود را می‌زند و آهنگ خود را در هر کلیدی که در آنست می‌خواند.»«ما باید آنها را وادار کنیم که مانند یک گروه کر کار کنند و این یک فرآیند رَوِشمند و پُرزحمت است.»

پرسش بزرگ بعدی اینست که جیمز وب نخستین بار چشمان خود را به چه چیزی خواهد دوخت. این رصدخانه که به عنوان جانشین تلسکوپ فضایی پیشگامِ هابل که در ۱۹۹۰ به فضا رفت پرتاب شده، درخواست‌های بسیاری برای "زمان تلسکوپ" [وقتِ رصدی-م] از سوی اخترشناسان دریافت کرده و بیشتر آنها باید رد شوند. چند برنامه‌ی "دانش آغازین" در تارنمای ناسا فهرست شده، ولی این که جیمز وب نخستین بار کجا را نگاه خواهد کرد هنوز آشکار (فاش) نشده.

با این همه، ما از برخی از هدف‌های تراز مهندسی که این رصدخانه در راه‌اندازی آغازین بررسی خواهد کرد آگاهیم.

ریگبی می‌گوید: «ما چشمه‌هایی (هدف‌هایی) با درخشش خوب و یکدست داریم.»«پس می‌توانیم چگونگیِ کارِ آشکارسازها را چک و بررسی کنیم ... بسیاری از این هدف‌ها در ابر ماژلانی بزرگ هستند، زیرا همیشه می‌توانیم قطب‌های برجگاهی (دایره‌البروجی) شمال و جنوب را ببینیم. آنها همیشه در دسترسند.»

ریگبی می‌افزاید گروه آنها بسیاری از هدف‌های دوره‌ی راه‌اندازی را در ابر ماژلانی بزرگ، یک کهکشان کوتوله‌ی به نسبت نزدیک به راه شیری برگزیدند، زیرا جیمز وب هر زمان پرتاب می‌شد، آنها همیشه در دیدرس می‌بودند. وی می‌گوید: «ما می‌دانستیم که اگر تاریخ پرتاب تغییر هم کند، نیاز به برنامه‌ریزی دوباره نخواهیم داشت.»

با توجه به امروز، این پایستگی گزینش خردمندانه‌ای بود، زیرا تنها در چند هفته‌ی پایانی، تاریخ پرتاب جیمز وب پی در پی به دلیل مشکلات دقیقه‌ی پایانی به تاخیر می‌افتاد، از جمله یک کابل داده‌ی نادرست و رها شدنِ برنامه‌ریزی نشده‌ی گیره‌ی باند در زمان آماده‌سازی‌های پرتاب. همه‌ی این مشکلات پیروزمندانه تا پیش از پرتاب حل شدند.

--------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:
James Webb Space Telescope - primary mirror - Earth - sun - Lagrange Point 2 - L2 - gravitationally stable - planet - hexagonal mirror - Jane Rigby - NASA - Goddard Space Flight Center - Maryland - exoplanet - star - galaxy - Hubble Space Telescope - Large Magellanic Cloud - dwarf galaxy - ecliptic pole - Milky Way