نگاه هابل به یک درگیری کهکشانی که در آن یک "مثلث فضایی" پدید آمده!
 |
| این تصویر بدون نوشته در همین اندازه، در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۴ مگ) |
در تصویر تازه‌ای که تلسکوپ فضایی هابل ناسا گرفته یک برخورد دیدنیِ شاخ به شاخ میان دو کهکشان را که با هم به نام آرپ ۱۴۳ شناخته می‌شوند می‌بینیم که به یک ستاره‌زایی آتشین در ساختاری سه‌گوش-مانند (مثلثی) انجامیده است. آرپ ۱۴۳ با فاصله‌ی حدود ۱۸۱ سال نوری از زمین، در صورت فلکی سیاهگوش جای دارد.
در سمت راستِ این برهم‌کنش کهکشانی، کهکشان مارپیچی ستاره‌زا با پیکره‌ی دگرگون شده به نام ان‌جی‌سی ۲۴۴۵ را می‌بینیم و در سمت چپ نیز همدم ساده‌ترش، ان‌جی‌سی ۲۴۴۴ را. رویارویی دیوانه‌وار آنها در برابر زمینه‌ی پرنقش و نگاری از از کهکشان‌های دوردست که برخی از آنها از پشت این دو هماورد هم دیده می‌شود رخ می‌دهد.
اخترشناسان می‌گویند این دو کهکشان از درون یکدیگر گذشته‌اند و آتشِ یک ستاره‌فشانی با ساختاری بی‌مانند را در ان‌جی‌سی ۲۴۴۵ برافروخته‌اند، ساختاری که هزاران ستاره دارند در آن به دنیا می‌آیند. این کهکشان انباشته از ستارگان تازه شده چرا که سرشار از گاز است، ماده‌ی خامی که ستارگان از آن ساخته می‌شوند. ولی این گازها هنوز از چنگال گرانشی همدم سمت چپی نگریخته‌اند. این دو درگیر یک طناب‌کشی کیهانی شده‌اند که به نظر می‌رسد ان‌جی‌سی ۲۴۴۴ دارد در آن پیروز می‌شود. این کهکشان گازهایی را از ان‌جی‌سی ۲۴۴۴ بیرون کشیده و این سه‌گوش شگفت‌انگیز از ستارگان نوزاد را پدید آورده است.
ان‌جی‌سی ۲۴۴۴ همچنین دارد رشته‌هایی از گاز را از همدمش جدا می‌کند و جریان‌هایی از ستارگان جوان و آبی‌فام می‌سازد که به نظر می‌رسد پلی میان دو کهکشان ساخته‌اند. این جریان‌ها نخستین جریان در چیزی هستند که به نظر می‌رسد موجی از ستاره‌زایی باشد که در لبه‌های کهکشان آغاز شده رو به درون کهکشان ادامه یافته. به برآورد اخترشناسان؛ ستارگان درون این جریان‌ها ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون سال پیش پدید آمده‌اند [سنشان به ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون سال می‌رسد]. ولی با کم کم دور شدنِ ان‌جی‌سی ۲۴۴۵ از ان‌جی‌سی ۲۴۴۴، این نوزادان هم دارند رها می‌شوند.
ستارگانی که سنشان بیش از یک یا دو میلیون سال نیست دارند در جاهایی نزدیک‌تر به مرکز ان‌جی‌سی ۲۴۴۵ ساخته می‌شوند. چشم تیزبین هابل برخی تک‌ستارگان، درخشان‌ترین و پرجرم‌ترین‌ها، را در کهکشان آشکار کرده است. بیشتر توده‌های آبی درخشان، گروه‌های ستاره‌ای هستند و توده‌های صورتی‌رنگ هم ابرهای برافروخته‌ی گازی هستند که خوشه‌های ستاره‌ای بزرگ و جوان را در خود پنهان کرده‌اند.
اگرچه بیشترِ کُنش‌ها دارند در ان‌جی‌سی ۲۴۴۵ رخ می‌دهند، ولی این بدان معنی نیست که همدم دیگر زخمی بر نداشته. کشمکش گرانشی باعث کش آمدن و دگرگونی پیکره‌ی ان‌جی‌سی ۲۴۴۴ شده و گازها را بسیار از آن دور کرده است. ان‌جی‌سی ۲۴۴۴ در بردارنده‌ی ستارگان پیر است و چون دیزمانی در گذشته، بسیار پیش از این رویارویی کهکشانی، گازهایش را از دست داده، ستاره‌زایی تازه‌ای ندارد.
جدای از ستاره‌زایی در ان‌جی‌سی ۲۴۴۵، ویژگی جالب دیگری که هابل از آن پرده برداشته وجود رشته‌های تیره‌ای از گاز در هسته‌ی درخشانِ کهکشانِ ستاره‌زا است. این ویژگی‌ها می‌توانند دستاورد برون‌ریزی‌های مواد بوده باشند. رصدهای رادیویی چشمه‌ی نیرومندی را در این هسته آشکار کرده که می‌تواند پیشگام و راهبرِ این برون‌ریزی‌ها باشد. این چشمه‌ی رادیویی احتمالا یا توسط ستاره‌زایی آتشین پدید آمده یا توسط یک سیاهچاله که دارد موادی که به به سوی مرکز روانست را می‌بلعد.
این چیز نامعمولی نیست که برهم‌کنش‌ها باعثِ به راه افتادنِ ستاره‌زایی در مرکز کهکشان‌ها شود. گازهای بسیاری در رویارویی‌های کهکشانی به سوی مرکز سرازیر می‌شود که می‌توانند ستاره‌زایی‌های تازه به پا کنند. برون‌ریزی‌ها از این ستارگان می‌تواند مواد را بیرون براند، ولی غبارهایی که در اثر این برون‌ریزی‌ها پدید می‌آیند هسته و دیگر مناطق در جای جایِ ان‌جی‌سی ۲۴۴۵ را پوشانده و پنهان می‌کنند و کار هابل را برای بررسی در طیف دیدنی (مریی) دشوار می‌سازند.
ولی تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا دیدِ فروسرخ برای نگاه کردن به درون غبارهایی که این مناطق را پوشانده‌اند و رونمایی از خوشه‌های ستاره‌ای جوانی که در تصویرهای نور دیدنی پنهان شده‌اند را دارد. بنابراین هابل و جیمز وب سرشماری کاملی از ستارگان در ان‌جی‌سی ۲۴۴۵ را برای ما فراهم خواهند کرد. این سرشماری به اخترشناسان کمک خواهد کرد تا به پرسش‌هایی مانند این که نرخ ستاره‌زایی چقدر است، چقدر زمان می‌برد تا ستارگان پدید بیایند و آیا ستاره‌فشانی در ان‌جی‌سی ۲۴۴۵ دارد فروکش می‌کند یا تازه دارد گرم می‌شود پاسخ دهند.
بررسی خوشه‌های ستارگان بزرگ و جوان که هنوز در پیله‌های گاز و غبار پوشیده شده‌اند برای شناختِ چگونگی تاثیر ستاره‌زایی بر فرگشت کهکشان‌ها اهمیت دارد. ستارگان بزرگی که دستخوش انفجارهای ابرنواختری می‌شوند، عنصرهای شیمیایی سنگین‌تر از هیدروژن و هلیوم را در محیط خود می‌پراکنند.
نام سامانه‌ی آرپ ۱۴۳ در فهرستی از ۳۳۸ کهکشان برخوردی با نمای نامعمول به نام "اتلس کهکشان‌های اَفد (ویژه)" گنجانده شده، اتلسی که نخستین بار هالتون آرپ اخترشناس در سال ۱۹۶۶ منتشر کرد.
--------------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: esahubble
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر