مارپیچ تنها

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این تصویر که تلسکوپ فضایی هابل با دوربین میدان‌گسترده‌ی شماره ۳ی خود (دبلیواف‌سی۳) گرفته یک کهکشان مارپیچی تنها به نام "یوجی‌سی ۹۳۹۱" را می‌بینید. فاصله‌ی این کهکشان از زمین ۱۳۰ میلیون سال نوریست و در صورت فلکی اژدها، نزدیک قطب شمال آسمانی دیده می‌شود.

این کهکشان که به نام‌های "دی‌دی‌او ۱۹۳"، "لیدا ۵۲۰۹۱" و "اس‌دی‌اس‌اس جی۱۴۳۴۳۷.۰۱+۵۹۲۰۱۶" هم شناخته می‌شود، عضو هیچ گروه کهکشانی‌ای نیست و دارد با سرعت ۱۹۳۹ کیلومتر بر ثانیه هم از راه شیری دور می‌شود. بازوان مارپیچی پرستاره‌ی آن در تنهاییِ باشکوه، بر زمینه‌ای از کهکشان‌های دوردستی که به دلیل دوریِ بسیارشان از زمین، تنها مانند پیچه‌ها یا لکه‌هایی مبهم دیده می‌شوند خودنمایی می‌کنند.

در این تصویر همچنین ستارگان بسیار درخشان‌تری را هم می‌بینیم که در پیش‌زمینه و از آنِ کهکشان خودمانند. این ستارگان نزدیک‌تر با تیزی‌های پراش دیده می‌شوند- تیزی‌های برجسته‌ای که دستاوردِ برهم‌کنش نور با کارکردهای درونیِ دستگاه اپتیکیِ پیچیده‌ی هابل هستند.

این تصویر از دسته‌ای از مشاهدات هابل است که اخترشناسان از آن برای ساختن "نردبان فاصله‌ی کیهانی" بهره می‌گیرند؛ این نردبان، دسته‌ای از اندازه‌گیری‌های پیوسته به هم است که امکانِ اندازه‌گیریِ فاصله‌ی دوردست‌ترین اجرام کیهانی را برای اخترشناسان فراهم می‌کند.

فاصله‌های کیهانی را تنها برای اجرامِ به نسبت نزدیک می‌توان به طور مستقیم اندازه گرفت- اجرامی نزدیک‌تر از حدود ۳۰۰۰ سال نوری. برای فاصله‌های دورتر، اخترشناسان بر دسته‌ای از همبستگی‌های اندازه گیری شده تکیه دارند که در برابر اجرام نزدیک، واسنجیده (کالیبره) شده‌اند.

یوجی‌سی ۹۳۹۱ با فراهم آوردنِ یک آزمایشگاه طبیعی که در آن می‌شود دو تکنیکِ اندازه‌گیری را با هم سنجید به اخترشناسان کمک کرده تا برآورد خود از فاصله‌ها را بهبود ببخشند؛ این دو تکنیک، انفجارهای ابرنواختری و متغیرهای قیفاووسی هستند که یوجی‌سی ۹۳۹۱ هر دو را در بر دارد.

بهبودِ دقتِ اندازه‌گیری فاصله‌ها به اخترشناسان در تعیین نرخ گسترش (انبساط) کیهان کمک می‌کند؛ این یکی از هدف‌های علمی کلیدی هابل بوده است.

این تصویر رنگی یوجی‌سی ۹۳۹۱ در بردارنده‌ی داده‌های فروسرخ، دیدنی (مریی) و فرابنفشِ دوربین دبلیواف‌سی۳ی هابل است. چهار فیلتر در آن برای نمونه‌برداری از طول موج‌های گوناگون به کار رفته و برای تصویر پایانی، هر تصویرِ تک‌رنگ که با هر فیلتر به دست آمده بود به رنگی ویژه‌ی آن فیلتر رنگ‌آمیزی شده و سپس همگی بر هم نهاده شِده‌اند.

--------------------------------------------------
در همین زمینه: * این تنهاترین کهکشان کیهان است

--------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:spiral galaxy - UGC 9391 - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - Wide Field Camera 3 - WFC3 -   Earth - constellation Draco - north celestial pole -  star - spiral arm - DDO 193 - LEDA 52091 - SDSS J143437.01+592016.1 - Milky Way - diffraction spike - optics - Cosmic Distance Ladder - calibrated - supernova - Cepheid variable - infrared - optical - ultraviolet - filter - wavelength - monochromatic

منبع: هابل

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پویانمایی: پیدایش یک "اورک"

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد، می‌توانید آن را در تلگرام و یا فیسبوکِ یک ستاره در هفت آسمان ببینید

پیش از این درباره‌ی اورک‌ها (دایره‌های رادیویی شگرف، ORCs) در این وبلاگ خوانده بودید [برچسب ORC را در وبلاگ جستجو کنید].
پدیده‌هایی رازگونه که تنها در بسامد رادیویی دیده می‌شوند و تاکنون تنها ۵ نمونه از آنها یافته شده‌اند.
اورک۱ یکی از این ۵ نمونه است که به گونه‌ای شانسی به کمک آرایه‌ی رادیویی پث‌فایندر استرالیا یافته شده.
در این ویدیو، تصویر پایانی با بهره از داده‌های آرایه‌ی میرکت آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۱ به دست آمده و جزییات بیشتری را از این اورک نشان می‌دهد.
اینجا داده‌های رادیویی که به رنگ فیروزه‌ای نمایانده شده‌اند، به تصویر نور دیدنی/فروسرخِ  پیمایش انرژی تاریک افزوده شده.
این پویانمایی هنری تنها یک نظریه درباره‌ی ریشه‌ی اورک‌ها را بازمی‌نمایاند: اگر دو ابرسیاهچاله در مرکز یک کهکشان با هم ادغام شوند، موج‌های شوکِ (موج‌های ضربه‌ی) این ادغام می‌توانند حلقه‌هایی [دایره‌هایی] از پرتوی رادیویی پدید بیاورند.
در ویدیو، این حلقه‌ها بزرگ و گسترده می‌شوند و همه‌ی چارچوب ویدیو را در بر می‌گیرند.
در ادامه با بازتر شدنِ میدان دیدِ ویدیو، می‌توانیم گسترش اورک را تا جایی که پهنایش به حدود یک میلیون سال نوری برسد ردیابی کنیم.
خوشبختانه، راه افتادنِ آرایه‌ی کیلومتر مربعی در آینده می‌تواند به آزمودن این نظریه و پنداشت‌های امیدوارکننده‌ی دیگر کمک کند.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Odd Radio Circle - ORC - ORC-1 - radio frequeny - Australian SKA Pathfinder - radio array - South Africa - MeerKAT - Dark Energy Survey - optical - IRsupermassive black hole - galaxy - shockwave - Square Kilometer Array

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رکوردشکنی هابل با یافتن دورترین ستاره

بزرگنمایی پرجزییاتِ جایگاه ستاره‌ی دوردست ایرندل- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵.۸ مگ)

* این ستاره در کهکشانی که اکنون بیش از ۲۷ میلیارد سال نوری با ما فاصله دارد شاید به ما امکان دهد تا نخستین ستارگان پدید آمده پس از مهبانگ (انفجار بزرگ) را بشناسیم.

یک ستاره که بیش از ۲۷ میلیارد سال نوری از زمین فاصله دارد، دوردست‌ترین تک‌ستاره‌ایست که تاکنون دیده‌ایم. از آنجایی که زمان می‌برد تا نور بتواند پهنه‌ی کیهان را بپیماید، این فاصله بدین معناست که ما داریم این ستاره را آن گونه که تنها ۹۰۰ میلیون سال پس مهبانگ بوده می‌بینیم، چیزی که می‌تواند برای ما دریچه‌ای ارزشمند به روی کیهان آغازین بگشاید.

برایان ولش از دانشگاه جانز هاپکینز در مریلند به همراه همکارانش این ستاره را به کمک تلسکوپ فضایی هابل و با بهره از فرآیندی به نام همگرایی گرانشی یافتند. در این فرآیند، یک کهکشان یا خوشه‌ای از ستارگان که به ما نزدیک‌تر است، نورِ آمده از یک جرم دورتر را خم و بزرگنمایی کرده و با رفتاری مانند یک عدسی، به ما امکان می‌دهد تا اجرام بسیار دوردستی را از درونش ببینیم که بدون این فرآیند، بسیار کم‌نور و ناپیدا می‌بودند.

کهکشانی که میزبان این ستاره است به نام "کمان طلوع آفتاب" (Sunrise Arc) نامیده شده زیرا به گفته‌ی ولش، پیکره‌اش در اثر همگرایی گرانشی مانند هلالی بلند و کشیده در آمده. پژوهشگران خود این ستاره را هم "ایرندل" (Earendel) نام نهادند، واژه‌ای در زبان انگلیسی باستان (زبانِ آنگلو-ساکسون‌ها) به معنای "ستاره‌ی بامدادی" یا "نور طلوع" (rising light).

ما نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم که ستاره در اثر همگرایی چقدر بزرگنمایی شده و این شناخت ما از اندازه‌ی ستاره را نامطمئن می‌کند، ولی به احتمال بسیار جرمی میان ۵۰ و ۱۰۰ برابر خورشید دارد.

در این تصویر بزرگنمایی شده‌ی پرجزییات جایگاه ستاره‌ی دوردست ایرندل نشان داده شده. خط‌چینِ زردرنگ خمِ فضازمان را نشان می‌دهد که ستاره را به گونه‌ای بزرگنمایی کرده که تلسکوپ هابل توانسته آن را از ۱۲.۹ میلیارد سال دورتر ببیند. اینجا همچنین یک خوشه‌ی ستاره‌ای را هم می‌بینیم تصویر آینه‌ایش در دو سوی خطِ بزرگنمایی پدید آمده

گسترش (انبساط) کیهان شتابدار است و این بدان معناست که در ۱۲.۹ میلیارد سالی که زمان برده تا نور این ستاره به زمین برسد، فاصله‌ی ما با آن هم کش آمده و احتمالا به چیزی نزدیک به ۲۷.۷ میلیارد سال نوری رسیده است. ولش می‌گوید: «نور آن به روزگاری برمی‌گردد که کیهان [ما] بسیار متفاوت با چیزی که امروز هست بوده.» رصدهای بیشتر از این ستاره می‌تواند به پژوهشگران امکان دهد تا تفاوت میان ستارگان در کیهان آغازین با ستارگانی که تازه‌تر پدید آمده‌اند را دقیقا تعیین کنذد.

بسته به اندازه‌ی واقعی ستاره‌ی ایرندل، این می‌تواند در رازگشایی از چگونگی پیدایش ابرسیاهچاله‌ها (سیاهچاله‌های کلان‌جرم) در کیهان آغازین هم به ما کمک کند. ولش می‌گوید: «اگر بفهمیم که این ستاره واقعا ستاره‌ای بسیار بزرگ است، شاید همان چیزی باشد که می‌تواند یک سیاهچاله‌ی میان‌جرم را پدید بیاورد، گونه‌ای سیاهچاله که می‌تواند تخمِ یک ابرسیاهچاله باشد.»

جایزه‌ی این پژوهشگران گرفتنِ وقتِ رصدی با تلسکوپ فضایی جیمز وب بوده تا بتوانند ایرندل را به کمک این تلسکوپ بررسی کنند و اندازه و دمای واقعی‌اش را دریابند.

گزارش این پژوهشگران در نشریه‌ی نیچر منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

-- star - Earth - big bang - Brian Welch - Johns Hopkins University - Maryland - Hubble Space Telescope - gravitational lensing - galaxy - cluster of stars - lens - Sunrise Arc - Earendel - Old English - Anglo-Saxons - morning star - lensing - sun - supermassive black hole - intermediate black hole - James Webb Space Telescope - Nature

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یخ‌فشان‌های پلوتو شاید هنوز هم فعال باشند

یک چشم‌انداز بیمانندِ زِبر و ناهموار در پلوتو احتمالا دستاوردِ تراوش و برون‌ریزی یخ از دلِ گرم‌تر از انتظارِ آن بوده که به پیدایش کوه‌های یخ‌فشانی به بزرگی آتشفشان‌های زمین انجامیده است- و چشمگیر این که این کُنش‌های یخ‌فشانی هنوز هم می‌توانند ادامه داشته باشند.

یکی از عکس‌هایی که فضاپیمای نیوهورایزنز در گذر خود در سال ۲۰۱۵ از کنار پلوتو از آن گرفته بود و نشانه‌هایی از یخ‌فشانی احتمالی در آن به رنگ آبی نمایانده شده

پلوتو آتشفشان‌های یخی (یخ‌فشان‌های) غول‌پیکری دارد که شاید هنوز هم فعال باشند. یک بررسی فراگیر روی داده‌هایی که از دیدار فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا با این سیاره‌ی کوتوله در ۲۰۱۵ به دست آمده نشان داده که ناحیه‌ی پهناوری از سطح آن -دستکم ۱۸۰ هزار کیلومتر مربع- از یخ‌هایی ساخته شده که در زمانی به نسبت نزدیک، در فرآیندهای یخ‌فشانی از زیر سطحش بیرون زده‌اند.

این ناحیه که با دو کوهستان به نام‌های کوهستان رایت و کوهستان پیکار در بر گرفته شده، از تپه ماهورهای یخی موج‌داری ساخته شده که به نظر می‌رسد ویژه ی پلوتو باشند. کلسی سینگر از بنیاد پژوهش جنوب باختر در کلرادو می‌گوید: «واقعا چیزی که مانند این به نظر برسد در هیچ جای دیگری از سامانه‌ی خورشیدی وجود ندارد.»«آنها بسیار ناهموارند، سنگلاخ، پر از تخته سنگ، زبر و ناهموار- پیاده‌روی در آن دشوار خواهد بود.»

سینگر و همکارانش برای تعیین این که چنین زمینه‌ی بی‌مانندی چگونه پدید آمده به بررسی و آزمودن عکس‌ها، آمیزه‌ی داده‌ها و نقشه‌های جانگاری (توپوگرافی) پرداختند و دریافتند که این می تواند از راه چیزی که به نام یخ‌فشانی موثر شناخته می‌شود پدید آمده باشد، پدیده‌ای که در آن، یخ‌های مایع و به نسبت نرم از زیر سطح بیرون می‌زنند و کم کم کوه‌های بزرگ و تپه ماهورهای همپوشان و روی هم افتاده می‌سازند. اگرچه کوهستان رایت و پیکار به نظر می‌رد یخ‌فشان‌هایی دستکم به بزرگیِ بزرگ‌ترین آتشفشان‌های فعال زمین باشند، هیچ نشانه‌ای از فوران‌های انفجاری دیده نمی‌شود، تنها تراوش آهسته و برون‌ریز.

سرشت همپوشاننده‌ی تپه ماهورها نشان می‌دهد که احتمالا آنجا در درازنای زمان چندین دوره‌ی یخ‌فشانی داشته و نبودِ دهانه‌های برخوردی هم نشانگر اینست که این رویداد در زمانی به نسبت تازه رخ داده است. سینگر می‌گوید: «همه چیز به نسبت جوان است.»«شاید در چند صد میلیون سال گذشته پدید آمده باشند، ولی نمی‌دانیم که هنوز هم ادامه دارد یا نه.»

یک چنین چشم‌انداز آتشفشانی [یخ‌فشانی] گسترده‌ای بدین معناست که یخ‌فشان‌ها بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر مکعب یخ را در این منطقه بیرون ریخته‌اند. بر پایه‌ی  چیزی که از ساختار درونی پلوتو می دانیم، این همه فعالیت یخ‌فشانی نیاز به این دارد که درونِ این سیاره‌ی کوتوله از آنچه پژوهشگران انتظار داشتند گرم‌تر باشد. سینگر می‌گوید: «ما شناخت خوبی از این که این اجرام کوچک سامانه‌ی خورشیدی چگونه می‌توانند چنین زمین‌شناسی فعال و پُرکُنشی داشته باشند و تنها دنیاهایی سرد و مرُده نباشند نداریم.»

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر کامیونیکیشنز منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

 Pluto - volcano - Earth - cryovolcanism - NASA - New Horizons - Wright Mons - Piccard Mons - hummock - solar system - Kelsi Singer - Southwest Research Institute - Colorado - topographical map - mound - effusive - volcanism - impact crater - volcanic landscape - cryovolcano - Nature Communications

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

گذشتن دو شبچراغ از کنار یکدیگر

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

هنگامی که دو سیاره از آسمان شب می‌گذرند، معمولا برای حدود یک هفته کنار هم دیده می‌شوند [این کنار هم بودن به نام پدیده‌ی همیستان یا مقارنه شناخته می‌شود].
در یک نمونه از همیستان سیاره‌ای، ناهید و بهرام (مریخ) که در نیمه‌های اسفندماه گذشته با فاصله‌ی کمتر از ۴ درجه از کنار هم گذشتند.
این تصویر چند روز پیش از آن دیدار گرفته شده، هنگامی ناهید داشت به آرامی و شب به شب در آسمانِ سپیده‌دم بالا می‌رفت و بهرام هم به همین روال پایین می‌رفت.
این تصویر یک موزاییک ۴-تکه است که از شهرک تره‌زپولیس در برزیل گرفته شده.
اینک به جز ناهید و بهرام، آسمان بامدادی میزبان یک سیاره‌ی دورتر نیز هست: کیوان (زحل).
گفتن ندارد که این همیستان‌ها تنها زاویه‌ای (دیداری) هستند و نه واقعی، زیرا ناهید، بهرام و کیوان هر یک در بخش‌‌های بسیار گوناگونی از سامانه‌ی خورشیدی، سرشان به پیمودن مدارهای خود به گرد خورشید گرم است.
هفته‌ی آینده، زاویه‌ی میان کیوان و بهرام تا کمتر از یک چهارم درجه کاهش خواهد یافت.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

planet - planetary conjunction - Venus - Mars - Brazil - Teresópolis - Saturn - angular - Sun - Solar System

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیاره دخترانه!

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

اگر می‌توانستیم به این سیاره‌ی غول‌پیکر سفر کنیم دنیایی را می‌دیدیم که هنوز از گرمای پیدایش خود می‌درخشد، آن هم با رنگی همانند شکوفه‌ی گیلاس ولی تیره‌تر، یک سرخابی مات.

اخترشناسان در سال ۲۰۱۳ به کمک داده‌های فروسرخِ تلسکوپ سوبارو در هاوایی این غول گازی را در مدار پیرامون ستاره‌ای درخشان به نام جی‌جِی ۵۰۴ (گلیزه ۵۰۴) یافتند و آن را که هم‌اندازه‌ی مشتری ولی با جرمی چند برابر آنست، جی‌جی ۵۰۴بی نامیدند.

جی‌جی ۵۰۴بی کم‌جرم‌ترین سیاره‌ایست که تاکنون با بهره از تکنیک تصویربرداری مستقیم، پیرامون یک ستاره‌ی خورشیدسان یافته شده. این سیاره حدود ۲۶۰ سال زمان می‌برد تا ستاره‌اش را یک بار دور بزند. فاصله‌ی آن از ستاره‌اش ۹ برابر فاصله‌ی مشتری-خورشید است و این چیزی‌ست که نظریه‌ها درباره‌ی پیدایش سیاره‌های غول‌پیکر را با چالش روبرو می‌کند.

این فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی) چهار برابر مشتری جرم دارد و دمای موثرش به حدود ۲۳۷ درجه‌ی سلسیوس می‌رسد. ستاره‌اش، جی‌جی ۴۰۵ یک ستاره‌ی رشته‌ی اصلی از رده‌ی "جی۰" است که کمی داغ‌تر از خورشید ماست و با چشم نامسلح، مانند ستاره‌ای کم‌نور در صورت فلکی دوشیزه دیده می‌شود. این ستاره ۵۷ سال نوری از زمین دور است و پژوهشگران سن سامانه‌اش را بر پایه‌ی روشی که رنگ و دوره‌ی چرخش ستاره را به سن آن پیوند می‌دهند، حدود ۱۶۰ میلیون سال برآورد کرده‌اند.

--------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
 planet - cherry blossom - magenta - infrared - Subaru Telescope - Hawaii - gas giant - star - GJ 504 - Jupiter - GJ 504b - sun - effective temperature - G0-type - constellation Virgo - rotation period .

منبع: ناسا

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

زیبایی‌های آسمان مالدیو

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

بخش جنوبی کهکشان راه شیری نه تنها ستارگان چلیپای جنوبی (صلیب جنوبی) را در بر دارد، بلکه جایگاه نزدیک‌ترین سامانه‌ی ستاره‌ای به خورشید هم هست: آلفا قنطورس.
بر بالای خود چلیپای جنوبی با ستاره‌ی درخشان و زردفام گاما چلیپا جای دارد.
اگر در این تصویر که اوایل ماه مارس گرفته شده، خطی را که گاما چلیپا را به ستاره‌ی آبی‌فامِ پایینیِ چلیپا، یعنی ستاره‌ی آلفا چلیپا پیوند می‌دهد ادامه دهید به قطب جنوب آسمانی می‌رسیم که درست بالای این جزیره‌ی کوچک می‌رسد، جزیره‌ی مادیواروی مالدیو در اقیانوس هند.
سحابی تاریک گونی زغال بر زمینه‌ی پرستاره‌ی راه شیری و درست سمت چپ چلیپا دیده می‌شود.
کمی بیشتر به سمت چپ، در راستای کمان راه شیری هم ستارگان تابناک آلفا قنطورس (چپ) و بتا قنطورس (یا "حَضار").
"آلفا قنطورس ای" یک ستاره‌ی خورشیدسانست که خود بخشی از یک سامانه‌ی سه-ستاره‌ای با چند فراسیاره است و تنها ۴.۳ سال نوری از زمین دور است.
اگر از آنجا به خورشیدمان نگاه کنیم، یک ستاره‌ی درخشان با ته‌رنگ زرد را در صورت فلکی ذات‌الکرسی (خداوند اورنگ) خواهیم دید.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Milky Way - star - Southern Cross - star system - Sun - Alpha Centauri - Gamma Crucis - Acrux - celestial pole - island - Madivaru - Maldives - Indian Ocean - Coal Sack Nebula - Beta Centauri - Hadar - Alpha Centauri A - exoplanet - constellation Cassiopeia

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جواهر تازه رصدخانه لاسیا

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۶ مگ)

این عکس خانوادگی از تلسکوپ‌هایی در رصدخانه‌ی لاسیای اِسو (رصدخانه‌ی جنوبی اروپا) در سال ۲۰۱۹ و به هنگام یک غروب زیبا و خیره‌کننده بر فراز لبه‌های بیابان آتاکامای شیلی گرفته شده بود.

در پیش‌زمینه‌ی این چشم‌انداز یکی از اعضای تازه و بلندبالای خانواده‌ی لاسیا را می‌بینیم: "بلک‌جم" (BlackGEM) یا گوهر سیاه، آرایه‌ای از تلسکوپ‌های نوری که به زودی به گروه شکارچیانِ برخی از نیرومندترین و چشمگیرترین رویدادهای کیهان، مانند ادغام ستارگان نوترونی و سیاهچاله‌ها خواهد پیوست. این آرایه‌ی روباتیک توسط دانشگاه رادبود (جایی که در آن از راه دور اداره می‌شود)، دانشکده‌ی پژوهش اخترشناسی هلند (نووا) و دانشگاه کی‌یو لوون گسسترش یافته.

این رویدادهای شگرف چین و شکن‌هایی به نام موج گرانشی در بافت فضازمان می‌اندازند. "بلک‌جم" در همکاری با آشکارسازهای موج گرانشی‌ای مانند لایگو و ویرگو به ردیابیِ نور دیدنیِ (مرییِ) چشمه‌هایی می‌پردازد که موج گرانشی را پدید می‌آورند. این به تلسکوپ‌های بزرگ‌تری مانند تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی) امکان خواهد داد تا رصدهای دقیق‌تر و تکمیل‌کننده را انجام دهند. این به اخترشناسان بینشی در برخی از سهمگین‌ترین رویدادهای کیهان می‌دهد و به آنها در پرده‌برداری از برخی از رازهای کیهان کمک خواهد کرد.

--------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

ESO - La Silla Observatory - Chilean Atacama Desert - BlackGEM - neutron star - black hole - Radboud University - Netherlands Research School for Astronomy - NOVA - KU Leuven - spacetime - gravitational wave - LIGO - Virgo - visible light - Very Large Telescope - VLT

منبع: ESO

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

بازتاب‌های آینه‌ای از روی دریاچه‌های تیتان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

چرا جاهایی از سطح تیتان با نورهایی کورکننده می‌درخشد؟
دلیلش یک چیز است: بازتاب نور خورشید از روی دریاهای مایع آن.
تیتان، ماه سیاره‌ی کیوان (زحل) دارای چنین دریاچه‌ی هموار از متان است که اگر زاویه‌ی آفتاب مناسب باشد، نور خورشید را مانند آینه بازمی تابانند.
فضاپیمای روباتیک کاسینی که از ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۷ مهمان مداری کیوان بود این تصویر رنگ زیف (کاذب) از تیتانِ ابر-پوشیده را در سال ۲۰۱۴ و در باندهای گوناگونی از نور فروسرخ که در ابرها نفوذ می‌کند گرفته بود.
این بازتاب آینه‌ای به اندازه‌ای درخشان بود که یکی از دوربین‌های فروسرخ کاسینی را سیر (اشباع) کرد.
این درخشش آفتاب اگرچه آزاردهنده بود، ولی سودمند هم بود.
منطقه‌های بازتابنده تایید می‌کنند که شمال تیتان جایگاه آرایه‌ی گسترده و پیچیده‌ای از دریاها با هندسه‌ایست که نشانگرِ دوره‌هایی از تبخیرِ چشمگیر است.
کاسینی در درازنای ماموریتش بارها از کنارِ این رازآلودترین ماهِ سامانه‌ی خورشیدی گذشت و نشان داد که تیتان دنیایی با آب و هوای فعال است- و همچنین با زمان‌هایی از بارندگی، که در آنها به جای آب، نمونه‌های مایعِ گاز طبیعی می‌بارد.

شمال تیتان، سسرزمین هزاردریاچه! نقشه‌ی نیمکره‌ی شمالی تیتان، رو به قطب شمال آن. درباره‌ی این تصویر اینجا بخوانید.
این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

-------------------------------------------------
* درباره‌ی تیتان و آب و هوایش بارها در این وبلاگ نوشته شده که می‌توانید با جتجوی برچسب‌های "تیتان" و "فضاپیمای کاسینی" آنها را بخوانید.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Titan - Saturn - lake - methane - false-color - Cassini spacecraft - infrared - specular reflection - Solar System - natural gas

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان