رکوردشکنی هابل با یافتن دورترین ستاره
 |
| بزرگنمایی پرجزییاتِ جایگاه ستاره‌ی دوردست ایرندل- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵.۸ مگ) |
* این ستاره در کهکشانی که اکنون بیش از ۲۷ میلیارد سال نوری با ما فاصله دارد شاید به ما امکان دهد تا نخستین ستارگان پدید آمده پس از مهبانگ (انفجار بزرگ) را بشناسیم.
یک ستاره که بیش از ۲۷ میلیارد سال نوری از زمین فاصله دارد، دوردست‌ترین تک‌ستاره‌ایست که تاکنون دیده‌ایم. از آنجایی که زمان می‌برد تا نور بتواند پهنه‌ی کیهان را بپیماید، این فاصله بدین معناست که ما داریم این ستاره را آن گونه که تنها ۹۰۰ میلیون سال پس مهبانگ بوده می‌بینیم، چیزی که می‌تواند برای ما دریچه‌ای ارزشمند به روی کیهان آغازین بگشاید.
برایان ولش از دانشگاه جانز هاپکینز در مریلند به همراه همکارانش این ستاره را به کمک تلسکوپ فضایی هابل و با بهره از فرآیندی به نام همگرایی گرانشی یافتند. در این فرآیند، یک کهکشان یا خوشه‌ای از ستارگان که به ما نزدیک‌تر است، نورِ آمده از یک جرم دورتر را خم و بزرگنمایی کرده و با رفتاری مانند یک عدسی، به ما امکان می‌دهد تا اجرام بسیار دوردستی را از درونش ببینیم که بدون این فرآیند، بسیار کم‌نور و ناپیدا می‌بودند.
کهکشانی که میزبان این ستاره است به نام "کمان طلوع آفتاب" (Sunrise Arc) نامیده شده زیرا به گفته‌ی ولش، پیکره‌اش در اثر همگرایی گرانشی مانند هلالی بلند و کشیده در آمده. پژوهشگران خود این ستاره را هم "ایرندل" (Earendel) نام نهادند، واژه‌ای در زبان انگلیسی باستان (زبانِ آنگلو-ساکسون‌ها) به معنای "ستاره‌ی بامدادی" یا "نور طلوع" (rising light).
ما نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم که ستاره در اثر همگرایی چقدر بزرگنمایی شده و این شناخت ما از اندازه‌ی ستاره را نامطمئن می‌کند، ولی به احتمال بسیار جرمی میان ۵۰ و ۱۰۰ برابر خورشید دارد.
 |
| در این تصویر بزرگنمایی شده‌ی پرجزییات جایگاه ستاره‌ی دوردست ایرندل نشان داده شده. خط‌چینِ زردرنگ خمِ فضازمان را نشان می‌دهد که ستاره را به گونه‌ای بزرگنمایی کرده که تلسکوپ هابل توانسته آن را از ۱۲.۹ میلیارد سال دورتر ببیند. اینجا همچنین یک خوشه‌ی ستاره‌ای را هم می‌بینیم تصویر آینه‌ایش در دو سوی خطِ بزرگنمایی پدید آمده |
گسترش (انبساط) کیهان شتابدار است و این بدان معناست که در ۱۲.۹ میلیارد سالی که زمان برده تا نور این ستاره به زمین برسد، فاصله‌ی ما با آن هم کش آمده و احتمالا به چیزی نزدیک به ۲۷.۷ میلیارد سال نوری رسیده است. ولش می‌گوید: «نور آن به روزگاری برمی‌گردد که کیهان [ما] بسیار متفاوت با چیزی که امروز هست بوده.» رصدهای بیشتر از این ستاره می‌تواند به پژوهشگران امکان دهد تا تفاوت میان ستارگان در کیهان آغازین با ستارگانی که تازه‌تر پدید آمده‌اند را دقیقا تعیین کنذد.
بسته به اندازه‌ی واقعی ستاره‌ی ایرندل، این می‌تواند در رازگشایی از چگونگی پیدایش ابرسیاهچاله‌ها (سیاهچاله‌های کلان‌جرم) در کیهان آغازین هم به ما کمک کند. ولش می‌گوید: «اگر بفهمیم که این ستاره واقعا ستاره‌ای بسیار بزرگ است، شاید همان چیزی باشد که می‌تواند یک سیاهچاله‌ی میان‌جرم را پدید بیاورد، گونه‌ای سیاهچاله که می‌تواند تخمِ یک ابرسیاهچاله باشد.»
جایزه‌ی این پژوهشگران گرفتنِ وقتِ رصدی با تلسکوپ فضایی جیمز وب بوده تا بتوانند ایرندل را به کمک این تلسکوپ بررسی کنند و اندازه و دمای واقعی‌اش را دریابند.
گزارش این پژوهشگران در نشریه‌ی نیچر منتشر شده است.
--------------------------------------------
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر