چیزی تازه در چرخ ارابه
 |
تلسکوپ فناوری نوین (ان‌تی‌تی) در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا تصویری خیره‌کننده از "اس‌ان ۲۰۲۱ای‌اف‌دی‌ایکس"، یک ابرنواختر گونه‌ی ۲ که در کهکشان چرخ ارابه رخ داده گرفته است.
کهکشان چرخ ارابه یک کهکشان عدسی در فاصله‌ی حدود ۵۰۰ میلیون سال نوری زمین، در صورت فلکی سنگتراش است. این کهکشان که با نام‌های "اِسو ۳۵۰-۴۰"، "آیراس ۰۰۳۵۲-۳۳۵۹" و "لیدا ۲۲۴۸" هم شناخته می‌شود، دارای قطر ۱۵۰ هزار سال نوری و جرمی حدود ۳ میلیارد برابر خورشید است.
نمای چرخ ارابه-مانندِ آن دستاورد یک برخورد کهکشانی سهمگین است. اخترشناسان اِسو می‌گویند: «کهکشان چرخ ارابه روزگاری یک کهکشان مارپیچی معمولی بوده که میلیون‌ها سال پیش دستخوش برهم‌کنشی سر به سر با یک همدم کوچک‌تر شد و نمای ویژه‌ی یک چرخ گاری را پیدا کرد.»
آنها می‌افزایند: «ولی چیزهای شگفت‌انگیز دیگری هم درباره‌ی این جرم وجود دارد. چیزی جالب دارد در گوشه‌ی پایین، سمت چپِ آن رخ می‌دهد- یک ابرنواختر.» [تصویر سمت راست را نگاه کنید]
تصویر سمت چپ در اوت ۲۰۱۴ به کمک دستگاه کاوشگر طیفی چندیگانی (میوز، MUSE) در تلسکوپ بسیار بزرگ اسو (وی‌ال‌تی) گرفته شده و این کهکشان را پیش از انفجار ابرنواختر نشان می‌دهد.این ابرنواختر با نام اس‌ان ۲۰۲۱ای‌اف‌دی‌ایکس، به عنوان یک ابرنواختر از گونه‌ی ۲ رده‌بندی شده؛ رویداد فاجعه‌باری که برای یک ستاره‌ی بزرگ در پایان زندگی و فرگشتش رخ می‌دهد.
پژوهشگران می‌گویند: «ابرنواخترها می‌توانند کاری کنند که یک ستاره از کل کهکشان میزبانش درخشان‌تر شود و رصدگران بتوانند آن را تا چند ماه یا حتی چند سسال (چشم بر هم زدنی در مقیاس زمان نجومی) ببینند. ابرنواختران یکی از دلایلی هستند که می‌گوییم ما همگی از غبار ستاره‌ای ساخته شده‌ایم: آنها عنصرهای سنگینی را که ستاره‌ی زادارشان ساخته بود در فضای پیرامون می‌پراکنند، عنصرهایی که می‌توانند خود بخشی از ستارگان نسل‌های بعد، سیاره‌های آنها و زندگی‌هایی که ممکن است در آنها بروید شوند. آشکارسازی و بررسی این رویدادهای پیش‌بینی ناپذیر نیاز به همکاری بین‌المللی دارد.»
اس‌ان ۲۰۲۱ای‌اف‌دی‌ایکس نخستین بار در نوامبر ۲۰۲۱، با تلسکوپ "سامانه‌ی آخرین هشدار برخورد سیارک به زمین" (اتلس، ATLAS) یافته شد. این رویداد سپس توسط یکی از دستگاه‌های پیشرفته‌ی اِسو به نام "پیمایش طیفی همگانی اسو برای اجرام گذرا" (ئی‌پستو+، ePESSTO+) پیگیری شد.
دانشمندان می‌گویند: «ئی‌پستو+ برای بررسی اجرامی طراحی شده که تنها در یک بازه‌ی زمانی بسیار کوتاه در آسمان شب پدیدار می‌شوند، مانند ابرنواخترها. این پیمایش این کار را با بهره از دستگاه‌های افوسک۲ (EFOSC2) و سوفی (SOFI) در تلسکوپ ان‌تی‌تی که در رصدخانه‌ی لاسیای اسو در شیلی است انجام می‌دهد.»«افوسک۲ ل نه تنها این تصویر زیبا رو گرفته، بلکه طیف‌هایی را که به دانشمندان کمک کرد تا این رویداد را به عنوان یک ابرنواختر گونه‌ی ۲ بشناسند هم فراهم کرد.»
کهکشان چرخ ارابه یک کهکشان عدسی در فاصله‌ی حدود ۵۰۰ میلیون سال نوری زمین، در صورت فلکی سنگتراش است. این کهکشان که با نام‌های "اِسو ۳۵۰-۴۰"، "آیراس ۰۰۳۵۲-۳۳۵۹" و "لیدا ۲۲۴۸" هم شناخته می‌شود، دارای قطر ۱۵۰ هزار سال نوری و جرمی حدود ۳ میلیارد برابر خورشید است.
نمای چرخ ارابه-مانندِ آن دستاورد یک برخورد کهکشانی سهمگین است. اخترشناسان اِسو می‌گویند: «کهکشان چرخ ارابه روزگاری یک کهکشان مارپیچی معمولی بوده که میلیون‌ها سال پیش دستخوش برهم‌کنشی سر به سر با یک همدم کوچک‌تر شد و نمای ویژه‌ی یک چرخ گاری را پیدا کرد.»
آنها می‌افزایند: «ولی چیزهای شگفت‌انگیز دیگری هم درباره‌ی این جرم وجود دارد. چیزی جالب دارد در گوشه‌ی پایین، سمت چپِ آن رخ می‌دهد- یک ابرنواختر.» [تصویر سمت راست را نگاه کنید]
تصویر سمت چپ در اوت ۲۰۱۴ به کمک دستگاه کاوشگر طیفی چندیگانی (میوز، MUSE) در تلسکوپ بسیار بزرگ اسو (وی‌ال‌تی) گرفته شده و این کهکشان را پیش از انفجار ابرنواختر نشان می‌دهد.این ابرنواختر با نام اس‌ان ۲۰۲۱ای‌اف‌دی‌ایکس، به عنوان یک ابرنواختر از گونه‌ی ۲ رده‌بندی شده؛ رویداد فاجعه‌باری که برای یک ستاره‌ی بزرگ در پایان زندگی و فرگشتش رخ می‌دهد.
پژوهشگران می‌گویند: «ابرنواخترها می‌توانند کاری کنند که یک ستاره از کل کهکشان میزبانش درخشان‌تر شود و رصدگران بتوانند آن را تا چند ماه یا حتی چند سسال (چشم بر هم زدنی در مقیاس زمان نجومی) ببینند. ابرنواختران یکی از دلایلی هستند که می‌گوییم ما همگی از غبار ستاره‌ای ساخته شده‌ایم: آنها عنصرهای سنگینی را که ستاره‌ی زادارشان ساخته بود در فضای پیرامون می‌پراکنند، عنصرهایی که می‌توانند خود بخشی از ستارگان نسل‌های بعد، سیاره‌های آنها و زندگی‌هایی که ممکن است در آنها بروید شوند. آشکارسازی و بررسی این رویدادهای پیش‌بینی ناپذیر نیاز به همکاری بین‌المللی دارد.»
اس‌ان ۲۰۲۱ای‌اف‌دی‌ایکس نخستین بار در نوامبر ۲۰۲۱، با تلسکوپ "سامانه‌ی آخرین هشدار برخورد سیارک به زمین" (اتلس، ATLAS) یافته شد. این رویداد سپس توسط یکی از دستگاه‌های پیشرفته‌ی اِسو به نام "پیمایش طیفی همگانی اسو برای اجرام گذرا" (ئی‌پستو+، ePESSTO+) پیگیری شد.
دانشمندان می‌گویند: «ئی‌پستو+ برای بررسی اجرامی طراحی شده که تنها در یک بازه‌ی زمانی بسیار کوتاه در آسمان شب پدیدار می‌شوند، مانند ابرنواخترها. این پیمایش این کار را با بهره از دستگاه‌های افوسک۲ (EFOSC2) و سوفی (SOFI) در تلسکوپ ان‌تی‌تی که در رصدخانه‌ی لاسیای اسو در شیلی است انجام می‌دهد.»«افوسک۲ ل نه تنها این تصویر زیبا رو گرفته، بلکه طیف‌هایی را که به دانشمندان کمک کرد تا این رویداد را به عنوان یک ابرنواختر گونه‌ی ۲ بشناسند هم فراهم کرد.»
--------------------------------------------------
تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
ESO- New Technology Telescope - SN 2021afdx - Type II supernova -
Cartwheel Galaxy - lenticular galaxy - constellation of Sculptor - ESO
350-40 - IRAS 00352-3359 - LEDA 2248 - solar mass - galactic collision
- spiral galaxy - Multi Unit Spectroscopic Explorer - MUSE - Very Large Telescope - VLT - star - element - planet - Asteroid Terrestrial-impact
Last Alert System - ATLAS - Public ESO Spectroscopic Survey for
Transient Objects - ePESSTO - EFOSC2 - SOFI - NTT - La Silla Observatory - Chile - spectra
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر