یافته شدن میدانی از دهانه‌های برخوردی در آمریکا که در یک برخورد سیارکی در میلیون‌ها سال پیش پدید آمده بوده
* دانشمندان اثرهای یک برخورد سیارکی را که دیرزمانی گم شده بود یافته‌اند، برخوردی آنچنان بزرگ که تنها آوارهایش بیش از ۳۰ دهانه‌ی پخش شده در سراسر جنوب خاوری وایومینگ را پدید آورده.
 |
| بافته شدن یک دهانه‌ی برخوردیِ دوُمینه (ثانویه) در جنوب خاوری وایومینگ. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۶.۴ مگ) |
پرتاب شدن و کمانه کردنِِ آوارها در پی برخورد یک شهاب‌سنگ با زمین، "میدان" بسیار پهناوری از دهانه‌ها را پدید آورده که تا به امروز تنها نمونه‌هایی از آن را در سیاره‌های دیگر دیده بودیم.
به گفته‌ی پژوهشگران در پژوهشی تازه، این جایگاه ویژه در جنوب خاوری وایومنیگ بیش از ۳۰ دهانه‌ی برخوردی دارد که حدود ۲۸۰ میلیون سال پیش پدید آمده بودند. این دهانه‌ها پس از آن شکل گرفتند که یک شهاب‌سنگ در جایی صدها کیلومتر دورتر، به سطح زمین برخورد کرد و تخته‌سنگ‌هایی از سنگ بستر را به هوا پرتاب کرد.
نویسنده‌ی اصلی این پژوهش، توماس کنکمان، زمین‌شناس دانشگاه فرایبورگ در آلمان، در گفتگویی از انجمن زمین‌شناسی آمریکا گفت: «مسیرها نشانگرِ یک سرچشمه‌ی یگانه هستند و نشان می‌دهند که دهانه‌ها توسط تخته‌سنگ‌های پرتاب شده از یک دهانه‌ی بزرگِ آغازین پدید آمده‌اند.»
کنکمان می‌افزاید: «دهانه‌های دوُمینه (ثانویه) پیرامون دهانه‌های بزرگ‌تر در سیاره‌ها و ماه‌های دیگر به خوبی شناخته شده‌اند. ولی تاکنون روی زمین یافته نشده بودند» برای نمونه در ماه خودمان، دهانه‌های دومینه تا دوردست‌های چهار دهانه‌ی آغازین پراکنده شده‌اند: دهانه‌های فینسن، فون کارمان ال، فون کارمان ال' و آنتونیادی. (این منطقه‌ای بود که ماه‌نشین چینی "چانگ‌یی ۴" به بررسی‌اش پرداخت.)
به جز ۳۱ دهانه که دانشمندان به طور قطع به عنوان ساختارهای دومینه شناسایی کردند، بیش از ۶۰ مدعی دیگر را هم یافتند.
به گفته‌ی پژوهشگران در پژوهشی تازه، این جایگاه ویژه در جنوب خاوری وایومنیگ بیش از ۳۰ دهانه‌ی برخوردی دارد که حدود ۲۸۰ میلیون سال پیش پدید آمده بودند. این دهانه‌ها پس از آن شکل گرفتند که یک شهاب‌سنگ در جایی صدها کیلومتر دورتر، به سطح زمین برخورد کرد و تخته‌سنگ‌هایی از سنگ بستر را به هوا پرتاب کرد.
نویسنده‌ی اصلی این پژوهش، توماس کنکمان، زمین‌شناس دانشگاه فرایبورگ در آلمان، در گفتگویی از انجمن زمین‌شناسی آمریکا گفت: «مسیرها نشانگرِ یک سرچشمه‌ی یگانه هستند و نشان می‌دهند که دهانه‌ها توسط تخته‌سنگ‌های پرتاب شده از یک دهانه‌ی بزرگِ آغازین پدید آمده‌اند.»
کنکمان می‌افزاید: «دهانه‌های دوُمینه (ثانویه) پیرامون دهانه‌های بزرگ‌تر در سیاره‌ها و ماه‌های دیگر به خوبی شناخته شده‌اند. ولی تاکنون روی زمین یافته نشده بودند» برای نمونه در ماه خودمان، دهانه‌های دومینه تا دوردست‌های چهار دهانه‌ی آغازین پراکنده شده‌اند: دهانه‌های فینسن، فون کارمان ال، فون کارمان ال' و آنتونیادی. (این منطقه‌ای بود که ماه‌نشین چینی "چانگ‌یی ۴" به بررسی‌اش پرداخت.)
به جز ۳۱ دهانه که دانشمندان به طور قطع به عنوان ساختارهای دومینه شناسایی کردند، بیش از ۶۰ مدعی دیگر را هم یافتند.
هنگامی که پژوهشگران نخستین بار منطقه‌ی پر از این دهانه‌ها را یافتند گمان بردند که یک سیارک (یا سنگ آسمانی) در هوا منفجر شده و سنگ‌هایی را در مسیرش به روی زمین پرتاب کرده بوده. به گفته‌ی پژوهشگران، هر یک از این دهانه‌ها پهنایی (قطری) میان ۱۰ تا ۷۰ متر (۳۲ تا ۲۳۰ پا) دارند.
بررسی بیشتر نشان داد که شماری از این دهانه‌ها در ناحیه‌های کوچکی گرد هم آمده‌اند و شماری هم به جای دایره‌ای، بیضوی هستند، چیزی که نشان می‌داد "داستان پیدایشِ" متفاوتی دارند.
همچنین به نظر می‌رسید که این دهانه‌ها در الگویی "رگه-مانند" با یکدیگر هم‌تراز شده‌اند و این نشان می‌داد که آنها دهانه‌های دومینه‌ای هستند که همگی توسط آوارهایی پدید آمده‌اند که از یک دهانه‌ی مرکزی اصلی -که در برخورد آغازین پدید آمده- به بیرون پرتاب شده بودند. [منظور از رگه، رگه‌هایی‌ست که از یک دهانه‌ی مرکزی بیرون می‌زنند، مانند رگه‌های دهانه‌ی تیکو-م]
ولی پیدا کردنِ دهانه‌ی اصلی کار دشواری بود. پژوهش این دانشمندان نشان می‌دهد که این دهانه در جایی نزدیک مرز وایومینگ-نبراسکا، در منطقه‌ای به نام حوضه‌ی دنور، زیر لایه‌ی ژرفی از ته‌نشست‌ها (رسوب‌ها) دفن شده.
اگر دانشمندان بتوانند دهانه‌ی اصلی را ردیابی کنند، انتظار دارند پهنای آن تقریبا ۵۰ تا ۶۵ کیلومتر باشد. برای همسنجی، دهانه‌ی درونِ شبه‌جزیره‌ی یوکاتان که از همان برخورد دایناسورکُش پدید آمده بوده، با پهنای حدود ۱۵۰ کیلومتر، تقریبا سه برابرِ پهنای این یکی است.
بر پایه‌ی محاسبه‌های پژوهشگران، همه‌ی این دهانه‌های دومینه دستاوردِ تکه‌های سنگ بستر به بزرگی حدود یک خانه بودند، میان ۴ تا ۸ متر. به گفته‌ی این دانشمندان، برخوردگرِ اصلی می‌توانسته پهنایی بیش از ۲ کیلومتر داشته باشد.
پژوهشنامه‌ای بر پایه‌ی این یافته‌ها در شماره‌ی ۱۱ فوریه‌ی بولتن انجمن زمین‌شناسی آمریکا (جی‌اس‌ای) منتشر شده.
بررسی بیشتر نشان داد که شماری از این دهانه‌ها در ناحیه‌های کوچکی گرد هم آمده‌اند و شماری هم به جای دایره‌ای، بیضوی هستند، چیزی که نشان می‌داد "داستان پیدایشِ" متفاوتی دارند.
همچنین به نظر می‌رسید که این دهانه‌ها در الگویی "رگه-مانند" با یکدیگر هم‌تراز شده‌اند و این نشان می‌داد که آنها دهانه‌های دومینه‌ای هستند که همگی توسط آوارهایی پدید آمده‌اند که از یک دهانه‌ی مرکزی اصلی -که در برخورد آغازین پدید آمده- به بیرون پرتاب شده بودند. [منظور از رگه، رگه‌هایی‌ست که از یک دهانه‌ی مرکزی بیرون می‌زنند، مانند رگه‌های دهانه‌ی تیکو-م]
ولی پیدا کردنِ دهانه‌ی اصلی کار دشواری بود. پژوهش این دانشمندان نشان می‌دهد که این دهانه در جایی نزدیک مرز وایومینگ-نبراسکا، در منطقه‌ای به نام حوضه‌ی دنور، زیر لایه‌ی ژرفی از ته‌نشست‌ها (رسوب‌ها) دفن شده.
اگر دانشمندان بتوانند دهانه‌ی اصلی را ردیابی کنند، انتظار دارند پهنای آن تقریبا ۵۰ تا ۶۵ کیلومتر باشد. برای همسنجی، دهانه‌ی درونِ شبه‌جزیره‌ی یوکاتان که از همان برخورد دایناسورکُش پدید آمده بوده، با پهنای حدود ۱۵۰ کیلومتر، تقریبا سه برابرِ پهنای این یکی است.
بر پایه‌ی محاسبه‌های پژوهشگران، همه‌ی این دهانه‌های دومینه دستاوردِ تکه‌های سنگ بستر به بزرگی حدود یک خانه بودند، میان ۴ تا ۸ متر. به گفته‌ی این دانشمندان، برخوردگرِ اصلی می‌توانسته پهنایی بیش از ۲ کیلومتر داشته باشد.
پژوهشنامه‌ای بر پایه‌ی این یافته‌ها در شماره‌ی ۱۱ فوریه‌ی بولتن انجمن زمین‌شناسی آمریکا (جی‌اس‌ای) منتشر شده.
 |
| نمونه‌هایی دیگر از دهانه‌هایی برخوردیِ دوُمینه (ثانویه) یافته شده در جنوب خاوری وایومینگ. اندازه های بزرگ‌تز: بالایی (۴.۸ مگ)، پایینی |
تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
meteorite - Earth - planet - Wyoming - crater - bedrock - Thomas
Kenkmann - University of Freiburg - Germany - Geological Association of
America - moon - Finsen - Von Kármán L - Von Kármán L' - Antoniadi -
Chinese Chang'e 4 - asteroid - elliptical - circular - ray - sediment -
Nebraska - Denver basin - Yucatán Peninsula - dinosaur - GSA Bulletin.
منبع: اسپیس دات کام
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر