آبی و زردهای کندو

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

ام۴۴ با تنها ۶۰۰ سال نوری فاصله، یکی از نزدیک‌ترین خوشه‌های ستاره‌ای به سامانه‌ی خورشیدی است.
ولی ستارگان این خوشه که به نام خوشه‌ی کندو هم شناخته می‌شود، با داشتن سنی تنها حدود ۶۰۰ میلیون سال، بسیار جوان‌تر از خورشیدِ ۴.۵ میلیاردساله‌ی ما هستند.
باور بر ایست که ام۴۴ و یک خوشه‌ی دیگر به نام اشتران ماده (قلائص) در صورت فلکی گاو که از آن هم نزدیک‌تر است، با هم دل یک ابر مولکولی بزرگ زاده شده‌اند زیرا سن و حرکتی همسان با هم در فضا دارند.
ام۴۴ یک خوشه‌ی باز به پهنای حدود ۱۵ سال نوریست و با داشتن حدود ۱۰۰۰ ستاره، پهنه‌ای به اندازه‌ی ۳ قرص کامل ماه (۱.۵ درجه) از آسمان را در صورت فلکی خرچنگ می‌پوشاند.
این خوشه که با چشم نامسلح هم دیده می‌شود، از روزگار باستان شناخته شده بوده.
ولی دیرزمانی پیش از آن که در سده‌ی ۱۸، به نام ام۴۴ وارد فهرست شارل مسیه شود و پیش از آن که با آمدن تلسکوپ، تک-ستارگانش جدا از هم دیده شوند، تنها به عنوان ابری کم‌نور در آسمان شناخته می‌شد.
در این نمای تلسکوپی گروهی، غول‌های سرخ سرد و زردفام این خوشه را که هدفی محبوب برای رصدگران امروزی و مجهز به دوربین دوچشمی است را میان ستارگان داغ و آبی‌فام روشن‌ترش که از رشته‌ی اصلی پراکنده‌اند می‌بینیم.
درخشان‌ترین ستارگان با تیزی‌های چشمگیر پراشی که دستاورد رشته‌های ضربدری جلوی عدسی شیئی تلسکوپ هستند خودنمایی می‌کنند.

--------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

M44 - star cluster - solar system - Praesepe - Beehive cluster - Sun - Hyades star cluster - Taurus - molecular cloud - open cluster - star - full moon - constellation Cancer - unaided eye - Charles Messier - binocular - red giant - main sequence - diffraction spike - objective lens

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

احتمالا دنباله‌دارهای بیگانه هم مانند دنباله‌دارهای منظومه خودمان ساخته می‌شوند

* مشاهده‌ و بررسی دنباله‌دارهایی که به گرد ستاره‌ی "بتا سه‌پایه" می‌گردند دامنه‌ی اندازه‌های آنها را نشان داده، چیزی که می‌گوید آنها احتمالا از راه رشته‌ای از برخوردها پدید آمده‌اند، درست مانند دنباله‌دارهایی که به گرد خورشید خودمان می‌گردند.

برداشت هنری از دنباله‌دارهای پیرامون ستاره‌ی بتا سه پایه.  اندازه ی بزرگ تر

دنباله‌دارهای دیگر جاهای کیهان می‌تواننند به گونه‌ی چشمگیری همانند دنباله‌دارهای سامانه‌ی خورشیدی خودمان باشند. نخستین سنجشِ انجام شده روی اندازه‌ی هسته‌ی فرادنباله‌دارها (توده‌های سنگ و یخ که بدنه‌ی اصلی دنباله‌دارها را می‌سازد) نشان می‌دهد که آنهایی که به گرد ستارگان دوردست می‌گردند هم احتمالا به همان شیوه‌ی دنباله‌دارهای پیرامون خورشید ساخته شده‌اند.

نخستین فرادنباله‌دارهای یافته شده در سال ۱۹۸۷ به گرد ستاره‌ای به نام بتا سه پایه (β Pictoris) در فاصله‌ی ۶۳ سال نوری زمین ردیابی شدند. الان لوکاوالیه دوزتان از دانشگاه سوربن در فرانسه به همراه همکارانش تصویرهای تازه‌ای را که ماهواره‌ی پیمایش فراسیاره‌های گذران (تس، TESS) از بتا سه‌پایه گرفته بود را بررسی کرده و بزرگیِ (اندازه‌ی) هسته‌های "دنباله‌دارهای آن را برآورد کردند.

آنها دریافتند که دامنه‌ی قطر این دنباله‌دارها میان ۳ تا ۱۴ کیلومتر است. این نخستین بارست که اندازه‌های دنباله‌دارهایی در ورای سامانه‌ی خورشیدی را اندازه می‌گیریم و می‌بینیم که نسبت دنباله‌دارهای هر اندازه، با [نسبت و] پراکندگی‌ای که در سامانه‌ی خودمان دیده‌ایم همخوانی دارد.

کاوالیه دوزتان می‌گوید: «شمار تکه‌های کوچک [پیراون بتا سه‌پایه] بسیار بسیار بیشتر از تکه‌های بزرگ است و این درست همان چیزی‌ست که در سامانه‌ی خورشیدی خودمان می‌بینیم و همان چیزی‌ست که برای اجرامی که از خُرد شدن پدید آمده‌اند انتظار داریم.» این بدان معناست که این دنباله‌دارها احتمالا از برخورد اجرام بزرگ‌تر به هم و ساختن انبوهی از تکه‌های کوچک پدید آمده‌اند. لوکاوالیه دوزتا می‌گوید: «ما گمان می‌کردیم که اینها فرآیندهای بسیار رایجی بوده و دنباله‌دارها فرآورده‌های طبیعیِ پیدایش سیاره‌ها باشند.»

این به ما می‌گوید که شیوه‌ی پیدایش سیاره‌ها در سامانه‌ی خورشیدی می‌تواند بسیار همانند شیوه‌ی پیدایش آنها پیرامون ستارگان دیگر باشد. و همچنین تصویری از بودن در یک سامانه‌ی سیاره‌ای جوان و کوچک به ما می‌دهد.

لوکاوالیه دوزتان می‌گوید: «اگر در سیاره‌ای پیرامون ستاره‌ی بتا سه‌پایه باشید، آسمانی پر از دنباله‌دارها در همه‌ی جهت‌ها را می‌دیدیم- انگار که دنباله‌دار هیل-باپ را هر دو روز یک بار ببینیم.»«بسیار دیدنی می‌بود- دلم می‌خواست آنجا بودم.»

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی ساینتیفیک ریپورتز منتشر شده است.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر، اینستاگرام و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

comet - star - Beta Pictoris - sun - solar system - exocomet - nuclei - Alain Lecavelier des Etangs - Sorbonne University - France - Transiting Exoplanet Survey Satellite - TESS - solar system - planetary formation - planet - planetary system - comet Hale-Bopp - Scientific Reports

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

با پایان گام هم‌ترازی جیمز وب، اکنون تنها راه‌اندازی دستگاه‌هایش مانده

* گروه دانشمندان جیمز وب اکنون می‌توانند به راه‌اندازی دستگاه‌های علمی تلسکوپ بپردازند.

دید ناسا از ژرفای فضا باز هم بهتر شد. این سازمان در روز چهارشنبه، ۲۸ آوریل اعلام کرد که تلسکوپ فضایی جیمز وب پس از آن که توانایی خود در گرفتن "عکس‌های پُروضوح و به خوبی کانونی شده" با هر چهار دستگاه علمی‌اش را نمایش داد، اکنون دیگر گام هم‌تراز کردن خود را به پایان رساند.

به گزارش ناسا  در ۲۸ آوریل ۲۰۲۲، اکنن دیگر تلسکوپ جیمز وب می‌تواند تصویرهایی پروضوح از اجرام آسمانی با هر ۴ دستگاه خود بگیرد- ین تصویر در اندازه‌ی برگ‌تر (پی‌ان جی، ۵.۱ مگ)

این گام برجسته، که ناسا با برخی از تصویرهای تازه‌ی جیمز وب نمایش داده، به گروه ماموریت اجازه می‌دهد تا راه‌اندازی دستگاه‌های علمی را پیش ببرند. بنابراین پس از چند ماه کارِ هم‌ترازی آینه‌ها و دستگاه‌ها، این تلسکوپ وارد گام تازه‌ای از آماده‌سازی شده است. این گام تازه حدود دو ماه زمان خواهد برد تا اگر همه چیز به خوبی پیش برود، جیمز وب در ماه ژوئن به  آمادگی کامل برسد.

اسکات آکتون، دانشمند سنجش و کنترل جبهه‌ی موج جیمز وب از شرکت هوافضای بال (بال آیرواسپیس) می‌گوید: «این عکس‌ها شیوه‌ی دید من کیهان را به گونه‌ی ژرفی دگرگون کرد.»«ما با سمفونی‌ای از آفرینش در بر گرفته شده‌ایم؛ کهکشان‌ها همه جا هستند. امیدوارم که هر کسی در جهان بتواند آنها را ببیند.»

از زمان پرتاب جیمز وب در ۲۵ دسامبر ۲۰۲۱ تاکنون، این تلسکوپ ۱۰ میلیارد دلاری سرش بسیار شلوغ بوده. نخست باید به ژرفای فضا پرتاب می‌شد، فرآیندی که تقریبا یک ماه زمان برد؛ سپس باید یک فرآیند هم‌ترازی پیچیده و هفت-گامی را پشت سر می‌گذاشت. همه‌ی این گام‌های برجسته بسیار خوب بر پایه‌ی برنامه پیش رفته‌اند، تنها نیاز به بهبودسازی‌هایی جزیی در این بازه‌ی زمانی بود.

یک هفته پیش، مقام‌های جیمز وب گزارش دادند که ۱۸ تکه‌ی شش‌گوش آینه‌ی اصلی این تلسکوپ تقریبا به طور کامل به اندازه‌ی دمای ژرفای فضا که برای دیدن پُروضوح اجرام در نور فروسرخ نیاز بوده خنک شده. اکنون آینه‌‌ها به نظر آماده شده‌اند زیرا دارند "نور به طور کامل کانونی" را به همه‌ی دستگاه‌ها که به نوبه‌ی خود تصویر می‌سازند می‌فرستد.

مقام‌های ناسا با اشاره به این که کیفیت تصویرها تنها "محدود به پراش" است (یعنی تنها مانع برای دیدن جزییات دقیق، اندازه‌ی تلسکوپ است نه این که کارکرد آن مشکلی داشته باشد) می‌گویند: «کارکرد نوری تلسکوپ همچنان بهتر از خوش‌بینانه‌ترین پیش‌بینی‌های مهندسان است.» آنها افزودند از اینجا به بعد، هم‌ترازی آینه‌ها تنها به تنظیم‌های جزیی نیاز دارد.

در گام بعدی کار، راه‌اندازی دستگاه‌های علمی را داریم به همراه واسنجی (کالیبره کردن) تلسکوپ. راه‌اندازی دستگاه‌ها نیاز به این دارد که عدسی‌ها، پوشش‌ها (ماسک‌ها)، فیلترها و دیگر تجهیزات در پیکره‌بندی‌های گوناگون به درستی کار کنند تا از انجام کارهای علمی با آنها مطمئن شویم.

درباره‌ی فعالیت‌های واسنجی، فهرستی از گام‌های برجسته هست که جیمز وب باید پیش از اعلام عملیاتی شدن به آنها دست یابد.

مقام‌های ناسا درباره‌ی واسنجی گفتند: «به تلسکوپ فرمان داده می‌شود تا ناحیه‌های گوناگون آسمان را هدف بگیرد، جاهایی که میزان کل پرتوهای خورشیدی که به تلسکوپ می‌خورد در آنها تغییر می‌کند تا پایداری گرمایی تلسکوپ با تغییر هدف‌ها تایید شود.»

آنها افزودند: «افزون بر این، مشاهده تعمیر و نگهداری مداوم در هر دو روز یک بار، هم‌ترازی آینه‌ها را دیده‌بانی می‌کند و اگر نیاز باشد، اصلاح‌هایی برای نگه داشتن آینه‌ها در جایگاه‌های تراز انجام خواهد شد.»

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

James Webb Space Telescope - JWST -  NASA - mirror - Scott Acton - wavefront sensing - Ball Aerospace - symphony - galaxy - hexagonal - primary mirror - infrared - focused - diffraction - calibration - lens - solar radiation - thermal stability 

منبع: اسپیس دات کام

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تلماسه‌های اسرارآمیز در آیو، ماه آتشفشانی مشتری می‌توانند دستاورد گدازه باشند

* پژوهشی تازه نشان می‌دهد که آیو، ماهِ ابر-آتشفشانی مشتری دارای تلماسه‌ها یا تپه ماسه‌ای‌های بزرگ و پرپیچ و خمی است که نه به دست باد، بلکه توسط جریان‌های گدازه در ژرفای اندکی زیر زیر سطح این ماه پدید آمده‌اند.

نمایی از آیو از چشم فضاپیمای گالیله

آیو دومین ماه (قمر) مشتری و درونی‌ترین ماه از چهار ماه گالیله‌ای این سیاره است. این ماه سطح یخی ولی فعالی دارد که دیرزمانی‌ست دانشمندان را گیج کرده. اکنون دانشمندان با بهره از داده‌های فضاپیمای گالیله‌ی ناسا توضیح تازه‌ای برای چگونگی احتمالی پیدایش تلماسه‌های آن پیدا کرده‌اند. این فضاپیما در ماموریت ۱۴ ساله‌اش که در آن از ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۳ به بررسی سامانه‌ی مشتری پرداخت، عکس‌هایی گرفت که برای پدید آوردن نخستین نقشه‌های پرجزییات از ماه‌های مشتری نیاز بود و این پژوهشگران هم از همین نقشه‌ها برای بهتر شناختنِ فرآیندهای فیزیکی‌ای که  حرکت دانه‌ها در آیو را در دست دارند بهره جستند.

جرج مک‌دانلد، نویسنده‌ی نخست این پژوهش و اخترشناس دانشگاه راتگرز در نیوجرسی می‌گوید: «بررسی‌های ما به این احتمال که آیو یک "دنیای تلماسه‌ای" باشد اشاره دارند.»«ما سازوکاری را پیشنهاد و به گونه‌ی کمّی آزموده‌ایم که با آن،‌ دانه‌های ماسه می‌توانند حرکت کنند و به نوبه‌ی خود تلماسه‌هایی را در آنجا بسازند.»

تلماسه‌ها ذاتا به عنوان تپه‌ها یا پشته‌هایی از شن که باد آنها را روی هم انباشته تعریف می‌شوند. ولی جوِ کم-چگال آیو بدین معناست که بادهای این ماه کم‌جان هستند و این نشان می‌دهد که تلماسه‌های آن باید به روش‌های دیگری پدید آمده باشند.

مک‌دانلد می‌گوید: «این کار به ما می‌گوید که محیط‌هایی که تلماسه‌ها در آن یافت می‌شوند به گونه‌ی چشمگیری گونه‌گون‌تر (متنوع‌تر) از چشم‌اندازهای کلاسیک بیابانی و بی‌پایان در بخش‌هایی از زمین و یا در سیاره‌ی خیالی آراکیس در فیلم "تلماسه" هستند.»

ویژگی‌های نوارمانند در نزدیکی پیاله‌ی (Patera) آتشفشان پرومته در آیو، ماه مشتری به احتمال بسیار تلماسه‌هایی از دانه‌های دی‌اکسید گوگرد هستند که در پی برخورد گدازه‌ی داغ (رنگ سیاه) به ته‌نشست‌های یخ دی‌اکسید گوگرد در ژرفای اندک زیر سطح و آزاد شدنِ بخار پرفشار از سطح، به پیرامون پرتاب شده‌اند

آیو از دیدِ آتشفشانی، فعال‌ترین جرم در سامانه‌ی خورشیدی است، با صدها آتشفشان که برخی از آنها توده‌های گوگردی به بلندی صدها کیلومتر می‌افشانند. این همه فعالیت‌های آتشفشانی با آمیزه‌ای از جریان‌های سیاه و سخت شده‌ی گدازه‌ای و ماسه و جریان‌های گدازه‌ای روَنده‌ی پُرفشار (effusive) و "برف‌ها"یی از دی‌اکسید گوگرد، یک سطح گونه‌گون را پدید آورده است.

مک‌دانلد و همکارنش از معادله‌های ریاضی برای شبیه‌سازی نیرویی که برای حرکت دانه‌های شن در آیو نیازست بهره گرفتند و مسیری که این دانه‌ها در پیش می‌گیرند را برآورد کردند. در این پژوهش، جابجایی (حرکت) یک دانه ماسه‌ی بازالتی یا دانه‌برف شبیه‌سازی شد و نشان داد که برهم‌کنش میان گدازه‌ی روان و دی‌اکسید گوگرد در ژرفای اندکی زیر سطح آیو برون‌ریزی‌ای پدید میآورد که به اندازه‌ی کافی چگال و پرسرعت است که ساختارهای بزرگ تلماسه-مانندی را در سطح این ماه بیافریند.

[به بیان دیگر: گدازه‌های داغی که از آتشفشان بیرون زده‌اند به تکه‌های یخ دی‌اکسید گوگرد برخورد کرده و باعث تبخیر (در حقیقت زیر) آنها می‌شوند. این سپس به گونه‌ای خشونت‌بار گسترده می‌شود و با حرکت در سطح، بادی موقت پدید می‌آورد که دانه‌های شن سطح را به پیرامون می‌راند- در واقع باد جوی در کار نیست، ولی فرازش یخ‌ها باعث پیدایر بادی می‌شوند که کار همان باد جوی را می‌کند-م]

دیده‌های فضاپیمای گالیله‌ی ناسا از یافته‌های این پژوهشگران پشتیبانی می‌کند، که نشان می‌دهد جدایی و نسبت بلندی به پهنای تاج‌های آیو با تلماسه‌های دیده شه روی زمین و اجرام دیگر همخوانی دارد.

لویندرا اویها، دانشمند سیاره‌ای دانشگاه راتگرز و یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «کاری از این دست براستی به ما اجازه می‌دهد تا شیوه‌ی کارکرد کیهان را دریابیم.»«در پایان، در دانش سیاره‌ای، این همان چیزی‌ست که در تلاش برای انجامش هستیم.»

یافته‌های این دانشمندان در شماره‌ی ۱۹ آوریل نشریه‌ی نیچر کامیونیکیشنز منتشر شده است.

--------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Jupiter - moon - Io - lava - dune - Galilean satellite - NASA - Galileo spacecraft - George McDonald - Rutgers University - New Jersey - Earth - planet - Arrakis - Dune - solar system - volcano - sulfurous - volcanic activity - sulfur dioxide - basalt - frost - sublimation - Lujendra Ojha - Nature Communications - volcano Prometheus - Patera

منبع: اسپیس دات کام

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تیر شلیاقی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در ساعت‌های آغازین ۲۴ آوریل، این شهاب درخشان شلیاقی بر مرکز کهکشان راه شیری درخشید و در یک دم، بازتاب درخشانش بر آب‌های دریاچه‌ی نیان، در استان یوننان چین افتاد.
بارش شهابی سالانه‌ی شلیاقی، یکی ازکهن‌ترین بارش‌های شناخته شده، در اواخر ماه آوریل با ورود زمین به درون سنگ و خاک‌های به جامانده در مدار دنباله‌دار بلنددوره‌ی تاچر فعال می‌شود.
رد این آذرگوی (آتشگوی) درخشان در آسمان بهاری نیمکره‌ی شمالی، به کانون این بارش در صورت فلکی شلیاق (چنگ رومی، دیگ‌پایه) در بلندای آسمان و بیرون از چارچوب می‌رسد.
ماه هم که در گام چارک یا تربیع سوم است و تازه در این آسمان پرستاره سر زده، مهتابش را بر آب‌های آرام دریاچه افشانده است.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Lyrid - meteor - Milky Way - reflection - Lake Nian - Yunnan province - China - Lyrid meteor shower - planet - comet Thatcher - fireball - radiant - constellation Lyra - quarter - moon

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

خورشیدگرفتگی در مشتری

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این لکه‌ی بزرگ و تیره روی سیاره‌ی مشتری چیزی نیست جز سایه‌ی بزرگ‌ترین ماهش، گانیمد.
ماه‌های مشتری با گذشتن از میان این غول گازی و خورشید، سایه‌هایی بر آن می‌اندازند، درست همان کاری که ماه خودمان با گذر از میان زمین و خورشید می‌کند.
و همچنین درست مانند زمین، اگر درون این سایه‌ی تاریک روی مشتری بایستید، این ماه را خواهید دید که به کلی جلوی خورشید را گرفته و یک خورشیدگرفتگی پدید آورده است.
ولی برخلاف زمین، چنین سایه‌هایی در بیشتر روزها روی مشتری پدید می‌آیند و شگفت این که فضاپیمایی آنجا هست که می‌تواند از چنین فاصله‌ی نزدیکی، چنین عکس باکیفیتی از یکی از آنها بگیرد.
این فضاپیما که جونو نام دارد، در اواخر فوریه چنان از نزدیک مشتری گذشت که ابرهای نزدیکش و سایه‌ی این ماه را به نسبت بزرگ می‌دید.
جونو تاکنون یافته‌های بسیاری درباره‌ی این بزرگ‌ترین سیاره‌ی سامانه‌ی خورشیدی انجام داده، از جمله شفق‌های دایره‌ای آن با گسترش سریع که به تازگی یافته شده‌اند.

--------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Jupiter - Ganymede - moon - Jovian giant - Sun - Earth - eclipse - Juno - Solar System - planet - aurora

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دهانه‌ای در سیاره سرخ که درست مانند "اثر انگشت" انسان است

در تصویر باورنکردنی تازه‌ای یک دهانه را روی سیاره‌ی بهرام (مریخ) می‌بینیم که درست مانند اثر انگشت انسان به نظر می‌رسد. این دهانه به طور رسمی به عنوان نقطه‌ی میانی سیاره‌ی سرخ شناخته شده.

عکسی از دهانه‌ی ایری-۰ در سیاره‌ی بهرام که مدارگرد شناسایی بهرام ناسا در ۸ سپتامبر ۲۰۲۱ با دستگاه تصویرگر علمی واگشود-بالای خود (هایراز) گرفته بود- اندازه‌ی بزرگ‌تر

ناسا تصویر خیره‌کنندی از یک دهانه‌ی بیمانند در سیاره‌ی بهرام را منتشر کرده که پشته‌های روشن و شگفت‌انگیزش به آن نمایی مانند اثر انگشت انسان داده‌اند.

این دهانه که به نام "ایری-۰" (Airy-0) شناخته می‌شود، یک گودی با پهنای ۰.۵ کیلومتر است که درون دهانه‌ی بسیار بزرگ‌تر و ۴۳.۵ کیلومتریِ "ایری" جای دارد. این تصویر در ۸ سپتامبر ۲۰۲۱، با بهره از دستگاه تصویربرداری علمی واگشود-بالا (هایرایز) در مدارگرد شناسایی بهرام ناسا گرفته شده و روز ۱۱ آوریل در یک نوشتار اینستاگرامی به اشتراک گذاشته شده بود.

در سال ۱۸۸۴، اخترشناسان نخست دهانه‌ی بزرگ ایری را به عنوان نصف‌النهار مبدا (نیمروزان مبدا) در بهرام شناختند، به گفته‌ی ناسا، خط طول جغرافیایی صفر درجه، جایی که خاور به باختر می‌رسد. روی زمین، این نیمروزان با رصدخانه‌ی سلطنتی گرینویچ در انگلیس نشانه‌گذاری شده است و مرز میان نیمکره‌های خاوری و باختری را می‌نمایاند. دهانه‌های ایری نامشان را از اخترشناس انگلیسی، جرج بیدل ایری گرفته‌اند، سازنده‌ی تلسکوپی در رصدخانه‌ی سلطنتی گرینویچ که نخستین بار این دهانه‌ی بزرگ را دید.

اخترشناسان دهانه‌ی ایری را برای نیمروزان مبدا برگزیدند زیرا به اندازه‌ی کافی بزرگ بود که از پشت تلسکوپ‌های آن زمان دیده شود. نمایندگان ناسا در اینستاگرام نوشتند: «ولی با دسترسی به تصویرهایی با واگشود (وضوح) بالاتر، یک ویژگی کوچک‌تر نیاز بود.» دانشمندان دهانه‌ی ایری-۰ را به جای دهانه‌ی ایری به عنوان نیمروزان مبدا برگزیدند زیرا اندازه‌ی مناسبی داشت ولی نیاز به تغییرهای شدید در نقشه‌های موجود هم نبود.

به نوشته‌ی ناسا، دهانه‌ی ایری در منطقه‌ای به نام "خلیج نیمروزانی یا میانی" (Sinus Meridiani) جای دارد.

به گفته‌ی ابیگیل فریمن، دانشمند سیاره‌ای و دانشمند خودروی کنجکاوی ناسا، پشته‌های رنگ روشن در این دهانه به نام "پشته‌های بادی تراگذر" (تار، TAR) شناخته می‌شوند: «تارها ویژگی‌ای هستند که معمولا در دهانه‌ها و گودی‌های دیگر بهرام می‌بینیم.»

فریمن می‌گوید این پشته‌ها توسط تلماسه‌هایی که لایه‌ی نازکی از غبار رویشان را پوشانده پدید آمده‌اند. غبارهایی که تارهای درون دهانه‌ی ایری-۰ را پوشانده‌اند به احتمال بسیار هماتیت هستند، یک ماده‌ی کانی که از اکسید آهن درست شده، چیزی که پیرامون آن منطقه فراوانست و در عکس، رنگی خاکستری به سطح می‌دهد. غبار هماتیت به احتمال بسیار بازتابنده است و از همین رو تارها از دیگر بخش‌های دهانه نمایان‌رند.

این نخستین بار نیست که خط‌هایی شگفت‌انگیز در دهانه‌های بهرام دیده می‌شوند.

در روز ۳۰ مارس، سازمان فضایی اروپا (اسا) عکس‌هایی را از یک جفت دهانه که مدارگرد اروپایی مارس اکسپرس گرفته بود منتشر کرد. یکی از این دهانه‌ها شواهدی از "زمینه‌ی مغزی" (brain terrain) را نشان می‌داد، موج‌نقش‌هایی که به گونه‌ی چشمگیری مانند برجستگی‌های روی مغز انسان هستند. ولی این خط‌ها دستاوردِ ته‌نشسته‌های یخی بودند نه "تار".

در ژوئن ۲۰۲۱، مدارگرد گازهای ناچیز اگزومارس (که یک همکاری میان اسا و سازمان فضایی روسیه، روسکاسموس است) عکس‌هایی از یک دهانه‌ی گیج‌کننده با حلقه‌های هم‌مرکز "درخت-مانند" گرفت. لایوساینس در همان زمان نوشت که این ویژگی‌ها هم به احتمال بیشتر دستاورد یخ‌های دنباله‌داری که دهانه را پدید آورده هستند و نه "تار".

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

 crater - Red Planet - NASA - Mars - ridge - fingerprint - Airy-0 - Airy crater - High-Resolution Imaging Science Experiment - Mars Reconnaissance Orbiter - HiRISE - Instagram - prime meridian - longitude - Earth - Greenwich Royal Observatory - U.K. - British - Sir George Biddell Airy - Sinus Meridiani - Middle Bay - transverse aeolian ridge - TAR - Abigail Fraeman - Curiosity rover - sand dune - hematite - iron oxide - reflective - European Space Agency - ESA - Mars Express - brain terrain - deposit - ExoMars Trace Gas Orbiter - Russia - Roscosmos - comet

منبع: لایوساینس

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

اپرای سیاره‌ها

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این روزها جهان با رژه‌ی زیبایی از سیاره‌ها بیدار می‌شود.
در بیشتر سیاره‌ی زمین، آسمان خاوری درست پیش از سر زدن آفتاب با ردیف چشم‌نوازی از سیاره‌های آشنا آذین بسته می شود.
در بیشتر بخش‌های نیمکره‌ی شمالی، این ردیف سیاره‌هاتقریبا افقی دیده می‌شود، ولی در بیشتر بخش‌های نیمکره‌ی جنوبی، ردیفی تقریبا عمودی به نظر می‌آید.
در این عکس که پنج روز پیش گرفته شده، ردیف این سیاره‌های را تقریبا راست و عمودی بر فراز تالار اپرای سیدنی در جنوب استرالیا می‌بینیم.
این سیاره‌های بامدادی از بالا به پایین، کیوان (زحل)، بهرام (مریخ)، ناهید و مشتری هستند.
با پایان ماه آوریل، جدایی زاویه‌ای میان ناهید و مشتری هم به آرامی کمتر از یک درجه می‌شود و جای خود را به یکدیگر می‌دهند. سپس تا پایان ماه می، مشتری از کنار بهرام می‌گذرد و جای خود را به هم می‌دهند.
در ماه ژوئن هم این رژه در اندک زمانی گسترده می‌شود و سیاره‌ی تیر (عطارد) هم به آن افزوده می‌شود.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

planet - parade - Earth - Sydney Opera House - Australia - Saturn - Mars - Venus - Jupiter - angular distance - Mercury

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان