سیاره‌ای که روش ساخته شدن غول‌های گازی در مدارهایی بسیار دور از ستاره را به ما نشان می‌دهد
 |
| عکسی که به کمک تلسکوپ سوبارو از ستاره‌ی "ای‌بی ارابه‌ران" گرفته شده و بازوهای مارپیچی در قرصِ و پیش‌سیاره‌ی "ای‌بی ارابه‌ران بی" را نشان می‌دهد. ستاره‌ی درخشان مرکزی با تاج‌نگار پوشیده شده و جایگاه دقیقش با نشان ☆ نمایانده شده. خط‌چین پیرامون آن اندازه‌ی مدار نپتون را نشان می‌دهد. خود پیش‌سیاره هم که پایین، سمت چپ چارچوب است |
اخترشناسان یک سیاره‌ی مشتری‌سان را داده‌اند که دارد به شیوه‌ای که هرگز پیش از این ندیده بودیم [ولی پیش‌بینی شده بود] پیرامون یک ستاره‌ی جوان ساخته می‌شود.
پیدایش این فراسیاره‌ی مشتری‌سان پیرامون یک ستاره‌ی جوان نخستین شواهدِ سرراست را برای پنداشتی درباره‌ی این که سیاره‌های غول‌پیکر چگونه می‌توانند در مداری بسیار دور از ستارگانشان ساخته شوند به ما می‌دهد.
سیاره‌ها معمولا از یک قرص گاز و غبار به نام قرص پیش‌سیاره‌ای پیرامون یک ستاره‌ی جوان ساخته می‌شوند. پنداشته می‌شود غول‌های گازی مانند مشتری، با مدارهایی ۵.۲ برابر پهن‌تر از مدار زمین، هنگامی پدید می‌آیند که ذرات جامد در یک قرص به هم برخورد می‌کنند و کم کم مانند یک گلوله برف، بر هم انباشته می‌شوند و یک سیاره می‌سازند، در فرآیندی که به نام "برافزایش هسته" شناخته می‌شود [این هسته سپس گاز و غبار بر خود می‌افزاید و به یک غول گازی تبدیل می‌شود].
دورتر از ۵.۲ برابر مدار زمین، قرص پیش‌سیاره‌ای به اندازه‌ی کافی برای برافزایش هسته چگال نیست، بنابراین پنداشته می‌شود سیاره‌های غول با مدارهایی پهن‌تر از این باید به شیوه‌ی دیگری به نام "ناپایداری گرانشی" ساخته شوند. در آن فاصله‌های دورتر از ستاره، گاز و غبار سرد و فشرده می‌شوند و توده‌هایی می‌سازند که زیر گرانش خودشان می‌رُمبند و هسته‌ی یک سیاره را می‌سازند.
تین کوری از رصدخانه‌ی ملی اخترشناسی ژاپن و همکارانش نخستین بار در سال ۲۰۱۶، با کمک تلسکوپ سوبارو در هاوایی نشانه‌هایی از یک سیاره که در گام پیدایش خود به سر می‌برد (یک پیش‌سیاره) را پیرامون یک ستاره‌ی جوانِ ۲ میلیون ساله به نام "ای‌بی ارابه‌ران" یافتند. این پژوهشگران تا سال ۲۰۲۱ به رصد این ستاره و پیش‌سیاره‌اش ادامه دادند.
[درباره‌ی این سامانه اینجا خوانده بودید: * نشانه‌های آشکار از تولد یک سیاره در منظومه‌ای بیگانه]
آنان دریافتند که این پیش‌سیاره، با نام "ای‌بی ارابه‌ران بی" حدود نُه برابر مشتری جرم دارد و در فاصله‌ای ۹۲ برابر فاصله‌ی زمین-خورشید به گرد ستاره‌ی میزبانش می‌گردد. آنها همچنین مارپیچ‌هایی از گاز و غبار را هم دیدند که داشت به سرعت به درونِ این پیش سیاره فروکشیده می‌شد، درست همان گونه که مدل‌های پیدایش سیاره از راه "ناپایداری گرانشی" پیش‌بینی می‌کنند. کوری می‌گوید: «تقریبا به یک شبیه‌سازی می‌ماند.»
 |
| تصویربرداری مستقیمِ پژوهشگران از پیش‌سیاره‌ی "ای‌بی ارابه‌ران بی" به کمک تلسکوپ فضایی هابل و در درازنای ۱۳ سال- تصویر بزرگ‌تر |
"ای‌بی ارابه‌ران بی" تنها دومین و همچنین جوان‌ترین پیش‌سیاره‌ایست که به طور مستقیم تصویربرداری شده. این گروه پژوهشی امیدوارست تصویرهای بیشتری در طول موج‌های دیگری گرد آورد تا پیدایشِ این غول گازی را در نخستین گام‌هایش بهتر بشناسد.
کوری می‌گوید: «طبیعت بسیار هوشمند است: رونوشت‌هایی از سامانه‌ی خورشیدی را پدید نمی‌آورد؛ طیف گسترده‌تری را از سامانه‌های سیاره‌ای می‌آفریند.»«این یک سامانه از گونه‌های شگرف‌تر است.»
الخاندرو سوارز ماسکاره‌نو از بنیاد اخترفیزیک جزایر قناری در اسپانیا می‌گوید: «این یک یافته‌ی بسیار هیجان‌انگیز است که یک بار دیگر به ما یادآوری می‌کند که واقعا چه کم درباره‌ی نخستین گام‌های پیدایش و فرگشت سیاره‌ای می‌دانیم.»«اگرچه این یافته‌ها هنوز نمی‌توانند بگویند سازوکارِ برتر برای پیدایش سیاره‌ها چیست، ولی نشان می‌دهد که دستکم در فاصله‌های مداریِ بسیار، ناپایداریِ [گرانشیِ] قرص امکان‌پذیر به نظر می‌رسد.»
یافته‌های این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده است.
--------------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: نیوساینتیست
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر