نپتون دارد سرد می‌شود- و دانشمندان نمی‌دانند چرا!
* «انتظار داشتیم دما به آرامی رو به گرما برود، نه سرما.»
دو دهه کار رصدی نشان‌دهنده‌ی سرد شدنِ نامنتظره‌ی دورترین سیاره‌ی سامانه‌ی خورشیدی، نپتون، در میانه‌ی تابستانِ نجومیِ آنست.
 |
| تصویرهای گرمایی که میان سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۲۰ از نپتون گرفته شده. پس از سرمایش آهسته‌ی نپتون، اکنون به نظر می‌رسد قطب جنوب آن در چند سال گذشته به اندازه‌ی چشمگیری گرم‌تر شده، چنان چه در تصویرهای ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ یک لکه‌ی درخشان در پایینِ این سیاره پدیدار می‌شود |
مدار نپتون به گرد خورشید ۳۰ برابر دورتر از زمین است و هر سالش ۱۶۵ سال زمینی به درازا می‌کشد. فصل‌های این غول یخی هم بسیار درازتر از فصل‌های زمین است- هر یک به بلندی بیش از ۴۰ سال زمینی.
در دو دهه‌ی گذشته که این سیاره به سوی تابستان نیمکره‌ی جنوبی‌اش می‌رفت، اخترشناسان دیدند که میانگین دماهای سرتاسری آن به اندازه‌ی ۸ درجه‌ی سانتیگراد کاهش یافته.
مایکل رومن، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از دانشگاه لستر می‌گوید: «این تغییر نامنتظره بود.»«از آنجایی که نپتون را در اوایل تابستان جنوبش نگاه کرده‌ایم، انتظار داشتیم دماها به آرامی گرم‌تر شوند، نه سردتر.»
این دانشمندان به بررسی عکس‌هایی پرداختند که از ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۸ در نور فروسرخ (بخشِ گرماییِ طیف نور) و به کمک شماری از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های دنیا مانند تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی) در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (اسو) در شیلی، تلسکوپ‌های کک و سوبارو در هاوایی و تلسکوپ فضایی اسپایتزر ناسا گرفته شده بودند.
ولی این سرمایشِ دیده شده یکنواخت نبود.
سنجش‌ها روی پوش‌سپهر نپتون (استراتوسفر، دومین لایه‌ی پایینی جو سیاره) نشان‌دهنده‌ی یک روند گرمایش بر فراز قطب جنوب این سیاره بود. این مجموعه داده، که تنها دربردارنده‌ی داده‌های یک دوره‌ی دو ساله، از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ بود، یک گرمایش سریع تا حدود ۱۱ درجه‌ی سانتیگراد را نشان می‌داد. دانشمندان می‌گویند چنین گرمایش قطبی‌ای هرگز در نپتون دیده نشده بود.
با این همه، مشاهدات نپتون تنها در چند دهه‌ی گذشته امکان‌پذیر شده و دانشمندان آگاهی بسیار کمی درباره‌ی گذر طبیعی فصل‌ها در این سیاره‌ی دوردست دارند.
گلن اورتون، پژوهشگر ارشد جی‌پی‌ال و یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «داده‌های ما تنها نیمی از یک فصل نپتون را در بر می گیرند.»«بنابراین هیچکس انتظار نداشت تغییرهای بزرگ و سریع ببیند.»
دانشمندان هنوز نمی‌دانند چه چیزی مایه‌ی این افت و خیزهای (نوسان‌های) دمایی نامنتظره می‌شود، ولی فکر می‌کنند این می‌تواند پیوندی با چرخه‌ی ۱۱ ساله‌ی فعالیت خورشید داشته باشد، یک روند دوره‌ای از کاهش و افزایشِ تولید لکه‌های خورشیدی توسط این ستاره.
 |
| نپتون از چشم تلسکوپ فضایی هابل و تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی)- نکته: دو تصویر در یک زمان گرفته نشده‌اند و از همین رو ویژگی‌های سطحی متفاوتی را نشان می‌دهند |
رومن می‌گوید: «تغییرهای دمایی می‌توانند در پیوند با تغییرهای فصلی در شیمیِ جَوی نپتون باشند، چیزی که می‌تواند میزان موثرِ خنک شدن جو را تغییر دهد.»«ولی شاید تغییرپذیری کتره‌ای (تصادفی) در الگوهای آب و هوایی یا حتی یک واکنش به چرخه‌ی ۱۱ ساله‌ی خورشیدی هم بتواند تاثیر داشته باشد.»
پژوهش‌های گذشته می‌گفتند احتمالا یک پیوندی میان شمارِ لکه‌های خورشیدی و درخشندگی نپتون وجود دارد. در پژوهش کنونی هم شواهدی یافته شده از این که شاید پیوندی میان چرخه‌ی خورشیدی، درخشندگی ابرهای جوِ نپتون و دماهای پوش‌سپهرِ آن در کار باشد.
دانشمندان امیدوارند رصدهای آینده توانند رازهای بیشتری را درباره‌ی این سیاره‌ی دوردست آشکار کنند. انتظار می‌رود تلسکوپ فضایی جیمز وب، نیرومندترین رصدخانه‌ی فضایی‌ای که تاکنون ساخته شده بتواند جهش‌هایی بزرگ در شناخت ما از نپتون و همچنین از دیگر غول یخیِ سامانه‌ی خورشیدی، اورانوس پدید بیاورد.
لی فلچر، استاد علوم سیاره‌ای در دانشگاه لستر و یکی دیگر از نویسندگان ان پژوهش می‌گوید: «حسمندیِ عالیِ دستگاه میان-فروسرخِ جیمز وب (میری، MIRI) نقشه‌هایی تازه و بی‌سابقه از شیمی و دماها در جو نپتون به ما خواهد داد و کمک خواهد کرد تا سرشتِ این دگرگونی‌های تازه را بهتر بشناسیم.»
پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در شماره‌ی دوشنبه، ۱۱ آوریل پلنتری ساینس جورنال منتشر شده است.
-------------------------------------------------
تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: اسپیس دات کام
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر